Page 343
ਬਾਵਨ ਅਖਰ ਜੋਰੇ ਆਨਿ ॥
જગતે બાવન અક્ષરોનો પ્રયોગ કરીને પુસ્તકો લખી દીધી છે.
ਸਕਿਆ ਨ ਅਖਰੁ ਏਕੁ ਪਛਾਨਿ ॥
પરંતુ આ જગત આ પુસ્તક દ્વારા તે એક પ્રભુને ઓળખી શક્યું નહિ જે નાશ-રહિત છે.
ਸਤ ਕਾ ਸਬਦੁ ਕਬੀਰਾ ਕਹੈ ॥
હે કબીર! જે મનુષ્ય આ અક્ષરોની મદદથી પ્રભુની મહિમા કરે છે
ਪੰਡਿਤ ਹੋਇ ਸੁ ਅਨਭੈ ਰਹੈ ॥
તે જ છે પંડિત અને તે જ્ઞાનાવસ્થામાં ટકી રહે છે.
ਪੰਡਿਤ ਲੋਗਹ ਕਉ ਬਿਉਹਾਰ ॥
પરંતુ પંડિત લોકોને તો આ વિચાર મળેલો છે કે અક્ષર જોડીને બીજા લોકોને સંભળાવી દે છે
ਗਿਆਨਵੰਤ ਕਉ ਤਤੁ ਬੀਚਾਰ ॥
જ્ઞાનવાન લોકો માટે આ અક્ષર તત્વના વિચારના સાધન છે.
ਜਾ ਕੈ ਜੀਅ ਜੈਸੀ ਬੁਧਿ ਹੋਈ ॥ ਕਹਿ ਕਬੀਰ ਜਾਨੈਗਾ ਸੋਈ ॥੪੫॥
જે જીવની અંદર જેવી બુદ્ધિ હોય છે કબીર કહે છે,તે આ અક્ષરો દ્વારા પણ તે જ કંઈક સમજશે ॥૪૫॥
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપા થી પ્રાપ્ત થાય છે॥
ਰਾਗੁ ਗਉੜੀ ਥਿਤੀ ਕਬੀਰ ਜੀ ਕੀ ॥
રાગ ગૌરી થીતીં કબીર ની ॥
ਸਲੋਕੁ ॥
શ્લોક ॥
ਪੰਦ੍ਰਹ ਥਿਤੀ ਸਾਤ ਵਾਰ ॥
ભ્રમી કે ભ્રમીત લોકો તો વ્રત વગેરે રાખીને પંદર તિથીઓ અને સાત વાર મનાવે છે
ਕਹਿ ਕਬੀਰ ਉਰਵਾਰ ਨ ਪਾਰ ॥
પરંતુ કબીર આ તિથિઓ-વારો દ્વારા દરરોજ તે પરમાત્માની મહિમા કરે છે જે અનંત છે.
ਸਾਧਿਕ ਸਿਧ ਲਖੈ ਜਉ ਭੇਉ ॥
મહિમાની સાધના કરનાર જે પણ મનુષ્ય તે પ્રભુનો તફાવત મેળવી લે છે
ਆਪੇ ਕਰਤਾ ਆਪੇ ਦੇਉ ॥੧॥
તેને પ્રકાશ-સ્વરૂપ કર્તાર જ કર્તાર દરેક જગ્યાએ દેખાઈ દે છે ॥૧॥
ਥਿਤੀ ॥
થીતીં॥
ਅੰਮਾਵਸ ਮਹਿ ਆਸ ਨਿਵਾਰਹੁ ॥
અમાસના દિવસે વ્રત, તીર્થ-સ્નાન વગેરે અને કર્મકાંડની આશાઓ દૂર કર
ਅੰਤਰਜਾਮੀ ਰਾਮੁ ਸਮਾਰਹੁ ॥
દરેક ઘડીનું જાણનાર સર્વ-વ્યાપક પરમાત્માને હૃદયમાં વસાવ.
ਜੀਵਤ ਪਾਵਹੁ ਮੋਖ ਦੁਆਰ ॥
તું આ તિથિઓથી જોડાયેલા કર્મકાંડ કરીને મરવા પછી મુક્તિની આશા રાખે છે પરંતુ જો પરમાત્માનું સ્મરણ કરીશ તો આ જ જન્મમાં વિકારો દુઃખો અને વહેમ-ભ્રમોથી મુક્તિ પ્રાપ્ત કરી લઈશ.
ਅਨਭਉ ਸਬਦੁ ਤਤੁ ਨਿਜੁ ਸਾਰ ॥੧॥
આ નામ જપવાની કૃપાથી તારું ફક્ત વાસ્તવિક ઝગમગી ઉઠશે પોતાનું સ્વતંત્ર અસ્તિત્વ નિખરી જશે સદ્દગુરુના શબ્દ અનુભવી રૂપમાં પ્રગટ થઇ જશે ॥૧॥
ਚਰਨ ਕਮਲ ਗੋਬਿੰਦ ਰੰਗੁ ਲਾਗਾ ॥
જે મનુષ્યનો પ્રેમ ગોવિંદનાં સુંદર ચરણોની સાથે બની જાય છે
ਸੰਤ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ਭਏ ਮਨ ਨਿਰਮਲ ਹਰਿ ਕੀਰਤਨ ਮਹਿ ਅਨਦਿਨੁ ਜਾਗਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ગુરુની કૃપાથી તેનું મન પવિત્ર થઈ જાય છે.પરમાત્માની મહિમામાં જોડાઇને તે મનુષ્ય વિકારોથી દરેક સમય સાવધાન રહે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਪਰਿਵਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਕਰਹੁ ਬੀਚਾਰ ॥
હે ભાઈ! તે પ્રિતમના ગુણોનો વિચાર કર તે પ્રિતમની મહિમા કર.
ਘਟ ਮਹਿ ਖੇਲੈ ਅਘਟ ਅਪਾਰ ॥
જે પરમાત્મા શરીરની કેદમાં આવતો નથી અનંત છે અને તો પણ દરેક શરીરમાં રમી રહ્યો છે
ਕਾਲ ਕਲਪਨਾ ਕਦੇ ਨ ਖਾਇ ॥
જે મનુષ્ય પ્રભુ-પ્રિતમની મહિમા કરે છે તેને ક્યારેય મૃત્યુનો ડર હેરાન કરતો નથી
ਆਦਿ ਪੁਰਖ ਮਹਿ ਰਹੈ ਸਮਾਇ ॥੨॥
કારણ કે તે હંમેશા બધાને સર્જનાર અકાળ પુરખમાં જોડાય રહે છે ॥૨॥
ਦੁਤੀਆ ਦੁਹ ਕਰਿ ਜਾਨੈ ਅੰਗ ॥
તે મનુષ્ય આ સમજી લે છે કે જગત નીરી પ્રકૃતિ નથી તે આ સંસારને બે ભાગ સમજે છે:
ਮਾਇਆ ਬ੍ਰਹਮ ਰਮੈ ਸਭ ਸੰਗ ॥
માયા અને બ્રહ્મ.બ્રહ્મ આ માયામાં દરેકની સાથે વસી રહ્યું છે
ਨਾ ਓਹੁ ਬਢੈ ਨ ਘਟਤਾ ਜਾਇ ॥
તે ક્યારેય ઘટતું-વધતું નથી, હંમેશા એક જેવું જ રહે છે
ਅਕੁਲ ਨਿਰੰਜਨ ਏਕੈ ਭਾਇ ॥੩॥
તેનું કોઈ ખાસ કુળ નથી તે નિરંજન છે ॥૩॥
ਤ੍ਰਿਤੀਆ ਤੀਨੇ ਸਮ ਕਰਿ ਲਿਆਵੈ ॥
પ્રભુની મહિમા કરનાર મનુષ્ય માયાના ત્રણ ગુણોને સહજ સ્થિતિમાં સમાન રાખે છે
ਆਨਦ ਮੂਲ ਪਰਮ ਪਦੁ ਪਾਵੈ ॥
તે મનુષ્ય સૌથી ઉચ્ચ આધ્યાત્મિક સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરી લે છે જે આનંદનો સ્ત્રોત છે
ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਉਪਜੈ ਬਿਸ੍ਵਾਸ ॥
સત્સંગમાં રહીને તે મનુષ્યની અંદર આ વિશ્વાસ ઉત્પન્ન થઈ જાય છે
ਬਾਹਰਿ ਭੀਤਰਿ ਸਦਾ ਪ੍ਰਗਾਸ ॥੪॥
કે અંદર-બહાર દરેક જગ્યાએ હંમેશા પ્રભુનો જ પ્રકાશ છે ॥૪॥
ਚਉਥਹਿ ਚੰਚਲ ਮਨ ਕਉ ਗਹਹੁ ॥
ચોથી તિથિએ કોઈ કર્મ-ધર્મની જગ્યાએ આ ચંચળ મનને પકડી રાખ
ਕਾਮ ਕ੍ਰੋਧ ਸੰਗਿ ਕਬਹੁ ਨ ਬਹਹੁ ॥
ક્યારેય કામ-ક્રોધની સંગતિમાં બેશવું નહિ.
ਜਲ ਥਲ ਮਾਹੇ ਆਪਹਿ ਆਪ ॥
જે પરમાત્મા જળમાં ધરતી પર દરેક જગ્યાએ પોતે જ પોતે વ્યાપક છે
ਆਪੈ ਜਪਹੁ ਆਪਨਾ ਜਾਪ ॥੫॥
તેના પ્રકાશમાં જોડાઈને તે નામ જપ જે તારે કામ આવનાર છે ॥૫॥
ਪਾਂਚੈ ਪੰਚ ਤਤ ਬਿਸਥਾਰ ॥
આ જગત પાંચ તત્વોથી એક રમત જેવું બનેલું છે જે ચાર દિવસમાં સમાપ્ત થઇ જાય છે
ਕਨਿਕ ਕਾਮਿਨੀ ਜੁਗ ਬਿਉਹਾਰ ॥
પરંતુ આ વાત ભૂલીને આ જીવ ધન અને સ્ત્રી બંનેની વ્યસ્તતામાં મસ્ત થઈ રહ્યો છે.
ਪ੍ਰੇਮ ਸੁਧਾ ਰਸੁ ਪੀਵੈ ਕੋਇ ॥
અહીં કોઈ દુર્લભ જ મનુષ્ય છે જે પરમાત્માના પ્રેમ અમૃતનો ઘૂંટ પીવે છે
ਜਰਾ ਮਰਣ ਦੁਖੁ ਫੇਰਿ ਨ ਹੋਇ ॥੬॥
જે પીવે છે તેને પછી વૃદ્ધાવસ્થા અને મૃત્યુનો સહમ બીજી વાર ક્યારેય વ્યાપ્તો નથી ॥૬॥
ਛਠਿ ਖਟੁ ਚਕ੍ਰ ਛਹੂੰ ਦਿਸ ਧਾਇ ॥
મનુષ્યની પાંચેય જ્ઞાનેન્દ્રિયો અને છઠ્ઠું મન – આ બધો સાથ સંસારના પદાર્થોની લાલચમાં ભટકતો ફરે છે
ਬਿਨੁ ਪਰਚੈ ਨਹੀ ਥਿਰਾ ਰਹਾਇ ॥
જ્યાં સુધી મનુષ્ય પ્રભુની યાદમાં જોડાતું નથી ત્યાં સુધી આ બધો સાથ આ ભટકવામાંથી હટીને ટકતો નથી.
ਦੁਬਿਧਾ ਮੇਟਿ ਖਿਮਾ ਗਹਿ ਰਹਹੁ ॥
હે ભાઈ! ભટકણ દૂર કરીને ધીરજ ધારણ કર.
ਕਰਮ ਧਰਮ ਕੀ ਸੂਲ ਨ ਸਹਹੁ ॥੭॥
અને છોડ કર્મો-ધર્મોનો આ લાંબો જગડા જેનાથી કાંઈ પણ હાથ આવનારુ નથી ॥૭॥
ਸਾਤੈਂ ਸਤਿ ਕਰਿ ਬਾਚਾ ਜਾਣਿ ॥
હે ભાઈ! સદ્દગુરુની વાણીમાં શ્રદ્ધા ધર.
ਆਤਮ ਰਾਮੁ ਲੇਹੁ ਪਰਵਾਣਿ ॥
આ વાણીના માધ્યમથી પરમાત્માના નામને પોતાના હૃદયમાં પરોવી લે.
ਛੂਟੈ ਸੰਸਾ ਮਿਟਿ ਜਾਹਿ ਦੁਖ ॥
આ રીતે સહમ દૂર થઈ જશે દુઃખ કષ્ટ મટી જશે તે સરોવરમાં સદ્દગુરુ લગાવી શકીશ
ਸੁੰਨ ਸਰੋਵਰਿ ਪਾਵਹੁ ਸੁਖ ॥੮॥
જ્યાં સહમ વગેરે કોઈ ફુવારો ઊઠતો નથી અને સુખ ભોગ ॥૮॥
ਅਸਟਮੀ ਅਸਟ ਧਾਤੁ ਕੀ ਕਾਇਆ ॥
આ શરીર લોહી વગેરે આઠ ધાતુનું બનેલ છે
ਤਾ ਮਹਿ ਅਕੁਲ ਮਹਾ ਨਿਧਿ ਰਾਇਆ ॥
આમાં તે પરમાત્મા વસી રહ્યો છે જેનું કોઈ ખાસ કુળ નથી જે બધા ગુણોનો ખજાનો છે.
ਗੁਰ ਗਮ ਗਿਆਨ ਬਤਾਵੈ ਭੇਦ ॥
જે મનુષ્યને પહોંચાડનાર ગુરુનું જ્ઞાન આ તફાવત કે શરીરમાં જ છે
ਉਲਟਾ ਰਹੈ ਅਭੰਗ ਅਛੇਦ ॥੯॥
પ્રભુ કહે છે તે શારીરિક મોહથી વિરક્ત થઈને અવિનાશી પ્રભુમાં જોડાય રહે છે ॥૯॥
ਨਉਮੀ ਨਵੈ ਦੁਆਰ ਕਉ ਸਾਧਿ ॥
હે ભાઈ! બધી શારીરિક ઇન્દ્રિયોને કાબુમાં રાખ આનાથી ઉઠતા ફેલાવાને રોક
ਬਹਤੀ ਮਨਸਾ ਰਾਖਹੁ ਬਾਂਧਿ ॥
આ મહેનતનું એવું ફળ મળશે જે ક્યારેય સમાપ્ત થશે નહીં.
ਲੋਭ ਮੋਹ ਸਭ ਬੀਸਰਿ ਜਾਹੁ ॥
લોભ-મોહ વગેરે બધા વિકારોને ભુલાવી દે.