Page 327
ਤਨ ਮਹਿ ਹੋਤੀ ਕੋਟਿ ਉਪਾਧਿ ॥
મારા શરીરમાં વિકારોના કરોડો બખેડા હતા
ਉਲਟਿ ਭਈ ਸੁਖ ਸਹਜਿ ਸਮਾਧਿ ॥
પ્રભુના નામ-રસમાં જોડાઈ રહેવાને કારણે તે બધા પલટીને સુખ બની ગયા છે.
ਆਪੁ ਪਛਾਨੈ ਆਪੈ ਆਪ ॥
મારા મને પોતાના વાસ્તવિક સ્વરૂપને ઓળખી લીધું છે હવે આને પ્રભુ જ પ્રભુ દેખાઈ રહ્યા છે
ਰੋਗੁ ਨ ਬਿਆਪੈ ਤੀਨੌ ਤਾਪ ॥੨॥
રોગ અને ત્રણેય તાપ હવે સ્પર્શી શકતા નથી ॥૨॥
ਅਬ ਮਨੁ ਉਲਟਿ ਸਨਾਤਨੁ ਹੂਆ ॥
હવે મારુ મન પોતાના પહેલા વિકારોવાળા સ્વભાવથી હટીને પ્રભુનું રૂપ થઈ ગયું છે
ਤਬ ਜਾਨਿਆ ਜਬ ਜੀਵਤ ਮੂਆ ॥
આ વાતની ત્યારે સમજ આવી છે જયારે આ મન માયામાં વિચરણ કરતાં કરતાં જ માયાના મોહથી ઊંચું થઈ ગયું છે
ਕਹੁ ਕਬੀਰ ਸੁਖਿ ਸਹਜਿ ਸਮਾਵਉ ॥
નાનક હવે બેશક કહે છે, હું આધ્યાત્મિક આનંદમાં સ્થિર સ્થિતિમાં જોડાયેલો છું
ਆਪਿ ਨ ਡਰਉ ਨ ਅਵਰ ਡਰਾਵਉ ॥੩॥੧੭॥
ના હું પોતે કોઈથી ડરું છું અને ના બીજા લોકોને ડરાવું છું ॥૩॥૧૭॥
ਗਉੜੀ ਕਬੀਰ ਜੀ ॥
ગૌરી રાગ કબીરજી॥
ਪਿੰਡਿ ਮੂਐ ਜੀਉ ਕਿਹ ਘਰਿ ਜਾਤਾ ॥
પ્રશ્ન: શરીરનો મોહ દૂર થવાથી આત્મા ક્યાં ટકે છે
ਸਬਦਿ ਅਤੀਤਿ ਅਨਾਹਦਿ ਰਾਤਾ ॥
ઉત્તર: ત્યારે આત્મા સદ્દગુરુના શબ્દની કૃપાથી તે પ્રભુમાં જોડાયેલી રહે છે જે માયાનાં બંધનોથી ઉપર છે અને અનંત છે.
ਜਿਨਿ ਰਾਮੁ ਜਾਨਿਆ ਤਿਨਹਿ ਪਛਾਨਿਆ ॥
પરંતુ જે મનુષ્યએ પ્રભુને પોતાની અંદર જાણ્યા છે તેને જ તેને ઓળખ્યા છે
ਜਿਉ ਗੂੰਗੇ ਸਾਕਰ ਮਨੁ ਮਾਨਿਆ ॥੧॥
જેમ મૂંગાનું મન ખાંડમાં વિશ્વાસ કરે છે કોઈ બીજો તે સ્વાદને નથી સમજતો કોઈ બીજાને તે સમજાવી પણ શકતો નથી ॥૧॥
ਐਸਾ ਗਿਆਨੁ ਕਥੈ ਬਨਵਾਰੀ ॥
આવું જ્ઞાન પ્રભુ પોતે જ પ્રગટ કરે છે
ਮਨ ਰੇ ਪਵਨ ਦ੍ਰਿੜ ਸੁਖਮਨ ਨਾਰੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે મન! શ્વાસે-શ્વાસે નામ જપ આ જ છે આનંદ નાડીનો અભ્યાસ ॥૧॥વિરામ॥
ਸੋ ਗੁਰੁ ਕਰਹੁ ਜਿ ਬਹੁਰਿ ਨ ਕਰਨਾ ॥
એવો ગુરુ ધારણ કરો કે બીજી વાર ગુરુ ધારણ કરવાની જરૂરિયાત ના રહે
ਸੋ ਪਦੁ ਰਵਹੁ ਜਿ ਬਹੁਰਿ ਨ ਰਵਨਾ ॥
તે ઠેકાણાનો આનંદ લો કે કોઈ બીજો સ્વાદ ભોગવાની ચાહ જ ના રહે
ਸੋ ਧਿਆਨੁ ਧਰਹੁ ਜਿ ਬਹੁਰਿ ਨ ਧਰਨਾ ॥
એવું ધ્યાન જોડો કે પછી બીજે ક્યાંય જોડવાની જરૂરિયાત જ ના રહે
ਐਸੇ ਮਰਹੁ ਜਿ ਬਹੁਰਿ ਨ ਮਰਨਾ ॥੨॥
આ રીતે મારો પછી જન્મ મરણમાં પડવાનું જ ના રહે ॥૨॥
ਉਲਟੀ ਗੰਗਾ ਜਮੁਨ ਮਿਲਾਵਉ ॥
મેં પોતાના મનની રુચિને પલ્ટી દીધી છે
ਬਿਨੁ ਜਲ ਸੰਗਮ ਮਨ ਮਹਿ ਨ੍ਹ੍ਹਾਵਉ ॥
આ રીતે હું ગંગા અને જમુનાને મળાવી રહ્યો છું આ ઉદ્યમથી હું તે મન-સ્વરૂપ ત્રિવેણી સંગમમાં સ્નાન કરી રહ્યો છું જ્યાં ગંગા-જમુના-સરસ્વતીવાળું જળ નથી
ਲੋਚਾ ਸਮਸਰਿ ਇਹੁ ਬਿਉਹਾਰਾ ॥
હવે હું આ આંખોથી સૌને એક જેવા જોઈ રહ્યો છું – આ મારો વ્યવહાર છે.
ਤਤੁ ਬੀਚਾਰਿ ਕਿਆ ਅਵਰਿ ਬੀਚਾਰਾ ॥੩॥
એક પ્રભુને સ્મરણ કરીને મને હવે બીજા વિચારોની જરૂરિયાત રહી નથી ॥૩॥
ਅਪੁ ਤੇਜੁ ਬਾਇ ਪ੍ਰਿਥਮੀ ਆਕਾਸਾ ॥ ਐਸੀ ਰਹਤ ਰਹਉ ਹਰਿ ਪਾਸਾ ॥
પ્રભુના ચરણોમાં જોડાઈને હું આ રીતના રહન-સહન રહેવાની શૈલી રહી રહ્યો છું જેમ પાણી, આગ, હવા, ધરતી અને આકાશ.
ਕਹੈ ਕਬੀਰ ਨਿਰੰਜਨ ਧਿਆਵਉ ॥
કબીર કહે છે હું માયાથી રહિત પ્રભુને સ્મરણ કરી રહ્યો છું
ਤਿਤੁ ਘਰਿ ਜਾਉ ਜਿ ਬਹੁਰਿ ਨ ਆਵਉ ॥੪॥੧੮॥
સ્મરણ કરીને તે ઘર સહજ સ્થિતિમાં પહોંચી ગયો છું કે ફરી પલટીને ત્યાં આવવું નહિ પડે ॥૪॥૧૮॥
ਗਉੜੀ ਕਬੀਰ ਜੀ ਤਿਪਦੇ ॥
ગૌરી રાગ કબીરજી ત્રણ પદ ॥
ਕੰਚਨ ਸਿਉ ਪਾਈਐ ਨਹੀ ਤੋਲਿ ॥
શુદ્ધ સોનું તોલીને બદલામાં ઈશ્વર મળતા નથી
ਮਨੁ ਦੇ ਰਾਮੁ ਲੀਆ ਹੈ ਮੋਲਿ ॥੧॥
મેં તો કિંમત તરીકે પોતાનું મન દઈને ઈશ્વરને મેળવ્યા છે ॥૧॥
ਅਬ ਮੋਹਿ ਰਾਮੁ ਅਪੁਨਾ ਕਰਿ ਜਾਨਿਆ ॥
હવે તો મને નિશ્ચય થઇ ગયો છે કે ઈશ્વર મારો પોતાનો જ છે
ਸਹਜ ਸੁਭਾਇ ਮੇਰਾ ਮਨੁ ਮਾਨਿਆ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥.
સહજ જ મારા મનમાં આ વાત ગાંઠની જેમ બંધાઈ ગઈ છે ॥૧॥ વિરામ॥
ਬ੍ਰਹਮੈ ਕਥਿ ਕਥਿ ਅੰਤੁ ਨ ਪਾਇਆ ॥
જે ઈશ્વરના ગુણ કહી કહીને બ્રહ્માએ પણ અંત ના મેળવ્યો
ਰਾਮ ਭਗਤਿ ਬੈਠੇ ਘਰਿ ਆਇਆ ॥੨॥
તે ઈશ્વર મારા ભજનને કારણે સહજ સ્વભાવ જ મને મારા હ્રદયમાં આવીને મળી ગયા છે ॥૨॥
ਕਹੁ ਕਬੀਰ ਚੰਚਲ ਮਤਿ ਤਿਆਗੀ ॥
હવે કબીર કહે છે, મેં ચંચળ સ્વભાવ છોડી દીધો છે
ਕੇਵਲ ਰਾਮ ਭਗਤਿ ਨਿਜ ਭਾਗੀ ॥੩॥੧॥੧੯॥
હવે તો નીરી ઈશ્વરની ભક્તિ જ મારા હિસ્સે આવેલી છે ॥૩॥૧૯॥
ਗਉੜੀ ਕਬੀਰ ਜੀ ॥
ગૌરી રાગ કબીરજી॥
ਜਿਹ ਮਰਨੈ ਸਭੁ ਜਗਤੁ ਤਰਾਸਿਆ ॥
જે મૃત્યુએ આખો સંસાર ડરાવેલો છે
ਸੋ ਮਰਨਾ ਗੁਰ ਸਬਦਿ ਪ੍ਰਗਾਸਿਆ ॥੧॥
ગુરુના શબ્દની કૃપાથી મને સમજ આવી ગઈ છે કે તે મૃત્યુ વાસ્તવમાં શું વસ્તુ છે ॥૧॥
ਅਬ ਕੈਸੇ ਮਰਉ ਮਰਨਿ ਮਨੁ ਮਾਨਿਆ ॥
હવે હું જન્મ-મરણના ચક્કરમાં શા માટે પડીશ? કારણ કે મારુ મન સ્વયં ભાવની મૃત્યુમાં વિશ્વાસ છે.
ਮਰਿ ਮਰਿ ਜਾਤੇ ਜਿਨ ਰਾਮੁ ਨ ਜਾਨਿਆ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
કેવળ તે મનુષ્ય હંમેશા ઉત્પન્ન થતા મારતા રહે છે જેને પ્રભુને નથી ઓળખ્યા પ્રભુથી સંધિ નાખી નથી ॥૧॥ વિરામ॥
ਮਰਨੋ ਮਰਨੁ ਕਹੈ ਸਭੁ ਕੋਈ ॥
દુનિયામાં દરેક જીવ ‘મૃત્યુ મૃત્યુ’ કહી રહ્યો છે
ਸਹਜੇ ਮਰੈ ਅਮਰੁ ਹੋਇ ਸੋਈ ॥੨॥
પરંતુ જે મનુષ્ય સ્થિરતામાં રહીને દુનિયાની ઇચ્છાઓથી બેદરકાર થઇ જાય છે તે અમર થઇ જાય છે તેને મૃત્યુ ડરાવી શકતી નથી ॥૨॥
ਕਹੁ ਕਬੀਰ ਮਨਿ ਭਇਆ ਅਨੰਦਾ ॥
કબીર કહે છે, ગુરુની કૃપાથી મારા મનમાં આનંદ ઉત્પન્ન થઇ ગયો છે
ਗਇਆ ਭਰਮੁ ਰਹਿਆ ਪਰਮਾਨੰਦਾ ॥੩॥੨੦॥
મારી શંકા નાશ પામી છે અને પરમ સુખ મારા હ્રદયમાં ટકી ગયો છે ॥૩॥૨૦॥
ਗਉੜੀ ਕਬੀਰ ਜੀ ॥
ગૌરી રાગ કબીરજી॥
ਕਤ ਨਹੀ ਠਉਰ ਮੂਲੁ ਕਤ ਲਾਵਉ ॥
શોધ કરતા કરતા પણ શરીરમાં ક્યાંય એવી ખાસ જગ્યા મને મળી નથી
ਖੋਜਤ ਤਨ ਮਹਿ ਠਉਰ ਨ ਪਾਵਉ ॥੧॥
જ્યાં વિરહનો દુ:ખાવો કહી શકાય શરીરમાં ક્યાંય એવી જગ્યા નથી તો પછી હું દવા ક્યાં વાપરું? ॥૧॥
ਲਾਗੀ ਹੋਇ ਸੁ ਜਾਨੈ ਪੀਰ ॥
જેને તીરોના લાગેલ જખમોનો દર્દ થઇ રહ્યો છે તે જ જાણે છે કે આ દુખાવો કેવો હોય છે
ਰਾਮ ਭਗਤਿ ਅਨੀਆਲੇ ਤੀਰ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
પ્રભુની ભક્તિ તીખી તીર છે ॥૧॥ વિરામ॥
ਏਕ ਭਾਇ ਦੇਖਉ ਸਭ ਨਾਰੀ ॥
હું બધી જીવ-સ્ત્રીઓને એક પ્રભુના પ્રેમમાં જોઈ રહ્યો છું
ਕਿਆ ਜਾਨਉ ਸਹ ਕਉਨ ਪਿਆਰੀ ॥੨॥
પરંતુ હું શું જાણું કે કઈ જીવ-સ્ત્રી પ્રભુ પતિની પ્રેમાળ છે ॥૨॥
ਕਹੁ ਕਬੀਰ ਜਾ ਕੈ ਮਸਤਕਿ ਭਾਗੁ ॥
કબીર કહે છે જે જિજ્ઞાસુ જીવ-સ્ત્રીના માથા પર સરસ લેખ છે
ਸਭ ਪਰਹਰਿ ਤਾ ਕਉ ਮਿਲੈ ਸੁਹਾਗੁ ॥੩॥੨੧॥
જેના ભાગ્ય સારા છે પતિ પ્રભુ બીજા બધાને છોડીને તેને આવી મળે છે ॥૩॥૨૧॥