ਸਲੋਕ ਮਃ ੫ ॥
શ્લોક મહેલ ૫॥
ਰਹਦੇ ਖੁਹਦੇ ਨਿੰਦਕ ਮਾਰਿਅਨੁ ਕਰਿ ਆਪੇ ਆਹਰੁ ॥
જન્મ જન્માંતરોથી પાપ કરીને નિંદક મનુષ્ય ઘણા બધા તો આગળ જ નામ તરફથી મરી ચુકેલ હોય છે
ਸੰਤ ਸਹਾਈ ਨਾਨਕਾ ਵਰਤੈ ਸਭ ਜਾਹਰੁ ॥੧॥
હે નાનક! બાકી થોડા ઘણા જે સારા સંસ્કાર રહી જાય છે તેને પ્રભુ પોતે ઉદ્યમ કરીને અને સંત જનોનો શાશ્વત સમર્થક હરિ બધી જગ્યાએ પ્રગટી રમત કરી રહ્યો છે ॥૧॥
ਮਃ ੫ ॥
મહેલ ૫॥
ਮੁੰਢਹੁ ਭੁਲੇ ਮੁੰਢ ਤੇ ਕਿਥੈ ਪਾਇਨਿ ਹਥੁ ॥
જે મનુષ્ય પહેલેથી જ પ્રભુથી તૂટેલ છે તે બીજો કયો આશરો લે?
ਤਿੰਨੈ ਮਾਰੇ ਨਾਨਕਾ ਜਿ ਕਰਣ ਕਾਰਣ ਸਮਰਥੁ ॥੨॥
કારણ કે હે નાનક! આ તે પ્રભુએ પોતે મારેલ છે જે આખી સૃષ્ટિને રચવામાં સમર્થ છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ੫ ॥
પગથિયું ૫॥
ਲੈ ਫਾਹੇ ਰਾਤੀ ਤੁਰਹਿ ਪ੍ਰਭੁ ਜਾਣੈ ਪ੍ਰਾਣੀ ॥
મનુષ્ય રાતના દોરડા લઈને પારકા ઘરોને લૂંટવા માટે ચાલે છે
ਤਕਹਿ ਨਾਰਿ ਪਰਾਈਆ ਲੁਕਿ ਅੰਦਰਿ ਠਾਣੀ ॥
પરંતુ પ્રભુ તેને જાણે છે અંદર છુપીને પારકી સ્ત્રીઓને જોવે છે.
ਸੰਨ੍ਹ੍ਹੀ ਦੇਨ੍ਹ੍ਹਿ ਵਿਖੰਮ ਥਾਇ ਮਿਠਾ ਮਦੁ ਮਾਣੀ ॥
મુશ્કેલ જગ્યા પર પથારી લગાવે છે અને દારૂને મીઠું સમજીને પીવે છે.
ਕਰਮੀ ਆਪੋ ਆਪਣੀ ਆਪੇ ਪਛੁਤਾਣੀ ॥
અંતમાં પોતાના-પોતાના કરેલા કર્મોની અનુસાર પોતે જ પસ્તાય છે
ਅਜਰਾਈਲੁ ਫਰੇਸਤਾ ਤਿਲ ਪੀੜੇ ਘਾਣੀ ॥੨੭॥
કારણ કે મૃત્યુનો ફરિશ્તો ખરાબ કામ કરનારને એવો પીટે છે જેમ ઘાણીમાં તેલ ॥૨૭॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੫ ॥
શ્લોક મહેલ ૫॥
ਸੇਵਕ ਸਚੇ ਸਾਹ ਕੇ ਸੇਈ ਪਰਵਾਣੁ ॥
જે મનુષ્ય સાચા શાહ પ્રભુનો સેવક છે તે જ પ્રભુની હાજરીમાં સ્વીકાર થાય છે.
ਦੂਜਾ ਸੇਵਨਿ ਨਾਨਕਾ ਸੇ ਪਚਿ ਪਚਿ ਮੁਏ ਅਜਾਣ ॥੧॥
હે નાનક! જે તે સાચા શાહને છોડીને બીજાની સેવા કરે છે તે મૂર્ખ ખપી ખપીને મરે છે ॥૧॥
ਮਃ ੫ ॥
મહેલ ૫॥
ਜੋ ਧੁਰਿ ਲਿਖਿਆ ਲੇਖੁ ਪ੍ਰਭ ਮੇਟਣਾ ਨ ਜਾਇ ॥
હે પ્રભુ! પ્રારંભથી કરેલા કર્મોની સરખામણીએ જે સંસ્કાર-રૂપી લેખ હૃદયમાં ઉકરાયેલ છે તે મટાડી શકાતું નથી.
ਰਾਮ ਨਾਮੁ ਧਨੁ ਵਖਰੋ ਨਾਨਕ ਸਦਾ ਧਿਆਇ ॥੨॥
પરંતુ હા હે નાનક! પ્રભુનું નામ-ધન અને સૌદો એકત્રિત કરો નામ હંમેશા સ્મરણ કરો આ રીતે પાછલા લેખ મટી શકે છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ੫ ॥
પગથિયું ૫॥
ਨਾਰਾਇਣਿ ਲਇਆ ਨਾਠੂੰਗੜਾ ਪੈਰ ਕਿਥੈ ਰਖੈ ॥
જે મનુષ્યને ઈશ્વરથી જ કરાર કરે તે જીવનના સાચા માર્ગ પર ટકી શકતા નથી.
ਕਰਦਾ ਪਾਪ ਅਮਿਤਿਆ ਨਿਤ ਵਿਸੋ ਚਖੈ ॥
તે અનંત પાપ કરતો રહે છે હંમેશા વિકારોનો વિષ જ ચાખતો રહે છે.
ਨਿੰਦਾ ਕਰਦਾ ਪਚਿ ਮੁਆ ਵਿਚਿ ਦੇਹੀ ਭਖੈ ॥
બીજાના અવગુણ શોધી શોધીને નષ્ટ થાય છે અને પોતાની જાતમાં સળગે છે.
ਸਚੈ ਸਾਹਿਬ ਮਾਰਿਆ ਕਉਣੁ ਤਿਸ ਨੋ ਰਖੈ ॥
તે સમજો સાચા પરમાત્મા દ્વારા મારેલ છે કોઈ તેની સહાયતા કરી શકતો નથી.
ਨਾਨਕ ਤਿਸੁ ਸਰਣਾਗਤੀ ਜੋ ਪੁਰਖੁ ਅਲਖੈ ॥੨੮॥
હે નાનક! આ વિષથી બચવા માટે તે અકાળ પુરખની શરણ પડો જે અલખ અદ્રશ્ય છે ॥૨૮॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੫ ॥
શ્લોક મહેલ ૫॥
ਨਰਕ ਘੋਰ ਬਹੁ ਦੁਖ ਘਣੇ ਅਕਿਰਤਘਣਾ ਕਾ ਥਾਨੁ ॥
અકૃતજ્ઞ મનુષ્ય તે પ્રભુ દ્વારા માર્યા હોય છે ખુબ ભારે દુઃખ-રુપ ઘોર નરક તેનું ઠેકાણું છે.
ਤਿਨਿ ਪ੍ਰਭਿ ਮਾਰੇ ਨਾਨਕਾ ਹੋਇ ਹੋਇ ਮੁਏ ਹਰਾਮੁ ॥੧॥
હે નાનક! આ દુઃખોમાં તે નષ્ટ થઇ થઈને મરે છે ॥૧॥
ਮਃ ੫ ॥
મહેલ ૫॥
ਅਵਖਧ ਸਭੇ ਕੀਤਿਅਨੁ ਨਿੰਦਕ ਕਾ ਦਾਰੂ ਨਾਹਿ ॥
બધા રોગોની દવા તે પ્રભુએ બનાવી છે પરંતુ નિંદકોના નિંદા-રોગનો કોઈ ઈલાજ નથી.
ਆਪਿ ਭੁਲਾਏ ਨਾਨਕਾ ਪਚਿ ਪਚਿ ਜੋਨੀ ਪਾਹਿ ॥੨॥
હે નાનક! પ્રભુએ પોતે તે ભુલેખા નાખેલ છે આ પોતાના કરેલને અનુસાર નિંદક ખપી ખાપીને યોનિઓમાં પડે છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ੫ ॥
પગથિયું ૫॥
ਤੁਸਿ ਦਿਤਾ ਪੂਰੈ ਸਤਿਗੁਰੂ ਹਰਿ ਧਨੁ ਸਚੁ ਅਖੁਟੁ ॥
જે મનુષ્યોને સંપૂર્ણ સદ્દગુરૂએ પ્રભુનું સાચું અને ના સમાપ્ત થનાર ધન ખુશ થઈને દીધું છે
ਸਭਿ ਅੰਦੇਸੇ ਮਿਟਿ ਗਏ ਜਮ ਕਾ ਭਉ ਛੁਟੁ ॥
તેની બધી ફિકર મટી જાય છે અને મૃત્યુનો ડર દૂર થઇ જાય છે
ਕਾਮ ਕ੍ਰੋਧ ਬੁਰਿਆਈਆਂ ਸੰਗਿ ਸਾਧੂ ਤੁਟੁ ॥
અને તેના કામ-ક્રોધ વગેરે પાપ સંતોની સંગતિમાં સમાપ્ત થઇ જાય છે
ਵਿਣੁ ਸਚੇ ਦੂਜਾ ਸੇਵਦੇ ਹੁਇ ਮਰਸਨਿ ਬੁਟੁ ॥
પરંતુ જે મનુષ્ય સાચા હરિ સિવાય કોઈ બીજાની સેવા કરે છે તે આશરા વગરના થઈને મરે છે.
ਨਾਨਕ ਕਉ ਗੁਰਿ ਬਖਸਿਆ ਨਾਮੈ ਸੰਗਿ ਜੁਟੁ ॥੨੯॥
હે નાનક! જે મનુષ્ય પર સદ્દગુરુ દ્વારા પ્રભુએ બક્ષીશ કરી છે તે ફક્ત નામમાં જોડાયેલ છે ॥૨૯॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੪ ॥
શ્લોક મહેલ ૪॥
ਤਪਾ ਨ ਹੋਵੈ ਅੰਦ੍ਰਹੁ ਲੋਭੀ ਨਿਤ ਮਾਇਆ ਨੋ ਫਿਰੈ ਜਜਮਾਲਿਆ ॥
જે મનુષ્ય અંદરથી લોભી હોય અને કોઢી હંમેશા માયા માટે ભટક્તો ફરે તે સાચો તપસ્વી થઈ શકતો નથી.
ਅਗੋ ਦੇ ਸਦਿਆ ਸਤੈ ਦੀ ਭਿਖਿਆ ਲਏ ਨਾਹੀ ਪਿਛੋ ਦੇ ਪਛੁਤਾਇ ਕੈ ਆਣਿ ਤਪੈ ਪੁਤੁ ਵਿਚਿ ਬਹਾਲਿਆ ॥
આ તપસ્વી પહેલા પોતાની રીતે બોલાવવા પર આદરની ભિક્ષા લેતો નહોતો અને પછી પસ્તાવો કરીને આને પુત્રને લાવીને સમૂહમાં બેસાડી દીધો
ਪੰਚ ਲੋਗ ਸਭਿ ਹਸਣ ਲਗੇ ਤਪਾ ਲੋਭਿ ਲਹਰਿ ਹੈ ਗਾਲਿਆ ॥
નગરના મુખી લોકો બધા હસવા લાગ્યા અને કહેવા લાગ્યા કે આ તપસ્વી લોભની લહેરમાં રચેલ પચેલ છે.
ਜਿਥੈ ਥੋੜਾ ਧਨੁ ਵੇਖੈ ਤਿਥੈ ਤਪਾ ਭਿਟੈ ਨਾਹੀ ਧਨਿ ਬਹੁਤੈ ਡਿਠੈ ਤਪੈ ਧਰਮੁ ਹਾਰਿਆ ॥
જ્યાં થોડું ધન જોવે છે ત્યાં નજીક સ્પર્શ પણ નથી કરતો અને વધારે ધન જોઈને તપસ્વીએ પોતાનું ધર્મ હારી લીધું છે
ਭਾਈ ਏਹੁ ਤਪਾ ਨ ਹੋਵੀ ਬਗੁਲਾ ਹੈ ਬਹਿ ਸਾਧ ਜਨਾ ਵੀਚਾਰਿਆ ॥
સારા મનુષ્યોએ એકત્રિત થઈને વિચાર કર્યો છે અને નિર્ણય કર્યો છે કે હે ભાઈ! આ સાચો તપસ્વી નથી બગલો છે.
ਸਤ ਪੁਰਖ ਕੀ ਤਪਾ ਨਿੰਦਾ ਕਰੈ ਸੰਸਾਰੈ ਕੀ ਉਸਤਤੀ ਵਿਚਿ ਹੋਵੈ ਏਤੁ ਦੋਖੈ ਤਪਾ ਦਯਿ ਮਾਰਿਆ ॥
સારા મનુષ્યોની આ તપસ્વી નિંદા કરે છે અને સંસારની સ્તુતિમાં છે આ દુષણને કારણે આ તપસ્વીને પતિ પ્રભુએ આધ્યાત્મિક જીવન તરફથી મુરદા કરી દીધો છે.
ਮਹਾ ਪੁਰਖਾਂ ਕੀ ਨਿੰਦਾ ਕਾ ਵੇਖੁ ਜਿ ਤਪੇ ਨੋ ਫਲੁ ਲਗਾ ਸਭੁ ਗਇਆ ਤਪੇ ਕਾ ਘਾਲਿਆ ॥
જો! મહાપુરુષોની નિંદા કરવાનું આ તપસ્વીને આ ફળ મળ્યું છે
ਬਾਹਰਿ ਬਹੈ ਪੰਚਾ ਵਿਚਿ ਤਪਾ ਸਦਾਏ ॥
કે આની અત્યાર સુધીની કરેલી બધી મહેનત નિષ્ફળ ગઈ છે.
ਅੰਦਰਿ ਬਹੈ ਤਪਾ ਪਾਪ ਕਮਾਏ ॥