Page 305
ਸਚਿਆਰ ਸਿਖ ਬਹਿ ਸਤਿਗੁਰ ਪਾਸਿ ਘਾਲਨਿ ਕੂੜਿਆਰ ਨ ਲਭਨੀ ਕਿਤੈ ਥਾਇ ਭਾਲੇ ॥
સત્યના વ્યાપારી શીખ તો સદ્દગુરૂની પાસે બેસીને સેવાની મહેનત કરે છે પરંતુ ત્યાં અસત્યના વ્યાપારી શોધવાથી પણ મળતા નથી
ਜਿਨਾ ਸਤਿਗੁਰ ਕਾ ਆਖਿਆ ਸੁਖਾਵੈ ਨਾਹੀ ਤਿਨਾ ਮੁਹ ਭਲੇਰੇ ਫਿਰਹਿ ਦਯਿ ਗਾਲੇ ॥
જે મનુષ્યોને સદ્દગુરૂના વચન સારા લાગતા નથી તેના મુખ ભ્રષ્ટ થયેલા છે તે પ્રભુ પતિ દ્વારા ધિક્કારતા ફરે છે.
ਜਿਨ ਅੰਦਰਿ ਪ੍ਰੀਤਿ ਨਹੀ ਹਰਿ ਕੇਰੀ ਸੇ ਕਿਚਰਕੁ ਵੇਰਾਈਅਨਿ ਮਨਮੁਖ ਬੇਤਾਲੇ ॥
જેના હૃદયમાં પ્રભુનો પ્રેમ નથી તેને ક્યાં સુધી ધીરજ દઈ શકાય છે? તે મનના મુરીદ લોકો ભૂતની જેમ જ ભટકે છે
ਸਤਿਗੁਰ ਨੋ ਮਿਲੈ ਸੁ ਆਪਣਾ ਮਨੁ ਥਾਇ ਰਖੈ ਓਹੁ ਆਪਿ ਵਰਤੈ ਆਪਣੀ ਵਥੁ ਨਾਲੇ ॥
જે મનુષ્ય સદ્દગુરૂને મળે છે તે એક તો પોતાના મનને વિકારોથી બચાવીને ઠેકાણે રાખે છે સાથે જ પોતાની વસ્તુને તે પોતે જ ઉપયોગ કરે છે
ਜਨ ਨਾਨਕ ਇਕਨਾ ਗੁਰੁ ਮੇਲਿ ਸੁਖੁ ਦੇਵੈ ਇਕਿ ਆਪੇ ਵਖਿ ਕਢੈ ਠਗਵਾਲੇ ॥੧॥
પરંતુ હે દાસ નાનક! જીવના હાથમાં કંઈ નથી એકને પોતે હરિ મળાવે છે અને સુખ બક્ષે છે અને એક છેતરપિંડી કરનારને અલગ કરી દે છે ॥૧॥
ਮਃ ੪ ॥
મહેલ ૪॥
ਜਿਨਾ ਅੰਦਰਿ ਨਾਮੁ ਨਿਧਾਨੁ ਹਰਿ ਤਿਨ ਕੇ ਕਾਜ ਦਯਿ ਆਦੇ ਰਾਸਿ ॥
જેના હૃદયમાં પ્રભુ નામનો ખજાનો છે પતિ પ્રભુએ તેના કામ પોતે સફળ કરી દીધા છે
ਤਿਨ ਚੂਕੀ ਮੁਹਤਾਜੀ ਲੋਕਨ ਕੀ ਹਰਿ ਪ੍ਰਭੁ ਅੰਗੁ ਕਰਿ ਬੈਠਾ ਪਾਸਿ ॥
તેને લોકોની સહાયતાની જરૂરિયાત નથી રહેતી કારણ કે પ્રભુ તેનો પક્ષ કરીને હંમેશા તેની આજુબાજુ છે.
ਜਾਂ ਕਰਤਾ ਵਲਿ ਤਾ ਸਭੁ ਕੋ ਵਲਿ ਸਭਿ ਦਰਸਨੁ ਦੇਖਿ ਕਰਹਿ ਸਾਬਾਸਿ ॥
સહાયતા તો ક્યાંય રહી ઉલટાનું બધા લોકો તેના દર્શન કરીને તેની ઉપમા કરે છે કારણ કે જ્યારે પોતે વિધાતા તેનો પક્ષ કરે છે તો દરેક કોઈને પક્ષ કરવાનું થયું.
ਸਾਹੁ ਪਾਤਿਸਾਹੁ ਸਭੁ ਹਰਿ ਕਾ ਕੀਆ ਸਭਿ ਜਨ ਕਉ ਆਇ ਕਰਹਿ ਰਹਰਾਸਿ ॥
હજી સુધી તો શાહ-પાતશાહ પણ બધા હરિના દાસની આગળ માથું નમાવે છે કારણ કે તે પણ તો બધા પ્રભુના જ બનાવેલ છે પ્રભુના દાસથી આગળ કેવી રીતે હોય?
ਗੁਰ ਪੂਰੇ ਕੀ ਵਡੀ ਵਡਿਆਈ ਹਰਿ ਵਡਾ ਸੇਵਿ ਅਤੁਲੁ ਸੁਖੁ ਪਾਇਆ ॥
આ જ મહાન મહિમા સંપૂર્ણ સદ્દગુરૂની જ છે કે હરિના દાસનો શાહ-પાતશાહ સહીત લોકો આદર કરે છે અને તે મોટા હરિની સેવા કરીને અતુલ્ય સુખ મેળવે છે.
ਗੁਰਿ ਪੂਰੈ ਦਾਨੁ ਦੀਆ ਹਰਿ ਨਿਹਚਲੁ ਨਿਤ ਬਖਸੇ ਚੜੈ ਸਵਾਇਆ ॥
સંપૂર્ણ સદ્દગુરૂ દ્વારા પ્રભુએ જે પોતાના નામનું દાન પોતાના સેવકને આપ્યું છે તે સમાપ્ત થતું નથી કારણ કે પ્રભુ હંમેશા બક્ષીશ કરી જાય છે અને તે દાન દિવસે-દિવસ વધતું રહે છે ॥
ਕੋਈ ਨਿੰਦਕੁ ਵਡਿਆਈ ਦੇਖਿ ਨ ਸਕੈ ਸੋ ਕਰਤੈ ਆਪਿ ਪਚਾਇਆ ॥
જે કોઈ નિંદક આવા હરિના દાસની મહિમા જોઈને સહન કરી શકતો નથી તેને વિધાતાએ પોતે ઈર્ષ્યાની આગમાં દુઃખી કરેલ છે.
ਜਨੁ ਨਾਨਕੁ ਗੁਣ ਬੋਲੈ ਕਰਤੇ ਕੇ ਭਗਤਾ ਨੋ ਸਦਾ ਰਖਦਾ ਆਇਆ ॥੨॥
હું દાસ નાનક વિધાતાના ગુણ ગાવ છું તે પોતાના ભક્તોની હંમેશા રક્ષા કરતો આવ્યો છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਤੂ ਸਾਹਿਬੁ ਅਗਮ ਦਇਆਲੁ ਹੈ ਵਡ ਦਾਤਾ ਦਾਣਾ ॥
હે પ્રભુ! તું પહોંચથી ઉપર અને દયાળુ માલિક છે મોટો દાતા અને સમજદાર છે;
ਤੁਧੁ ਜੇਵਡੁ ਮੈ ਹੋਰੁ ਕੋ ਦਿਸਿ ਨ ਆਵਈ ਤੂਹੈਂ ਸੁਘੜੁ ਮੇਰੈ ਮਨਿ ਭਾਣਾ ॥
મને તારા જેટલો મોટો બીજો કોઈ દેખાઈ નથી દેતો તું જ સુજાણ મારા મનમાં પ્રેમાળ લાગ્યો છે.
ਮੋਹੁ ਕੁਟੰਬੁ ਦਿਸਿ ਆਵਦਾ ਸਭੁ ਚਲਣਹਾਰਾ ਆਵਣ ਜਾਣਾ ॥
જે મોહરૂપી કુટુંબ દેખાઈ દે છે બધું વિનાશવાન છે અને સંસારમાં જન્મ થવાનું અને મરવાનુ કારણ બને છે.
ਜੋ ਬਿਨੁ ਸਚੇ ਹੋਰਤੁ ਚਿਤੁ ਲਾਇਦੇ ਸੇ ਕੂੜਿਆਰ ਕੂੜਾ ਤਿਨ ਮਾਣਾ ॥
આ કરીને સાચા હરિ વગર જે મનુષ્ય કોઈ બીજા સાથે મન જોડે છે તે અસત્યના વ્યાપારી છે અને તેનો આના પર માન ખોટો છે.
ਨਾਨਕ ਸਚੁ ਧਿਆਇ ਤੂ ਬਿਨੁ ਸਚੇ ਪਚਿ ਪਚਿ ਮੁਏ ਅਜਾਣਾ ॥੧੦॥
હે નાનક! સાચા પ્રભુનું સ્મરણ કર કારણ કે સાચાથી તુટેલ મૂર્ખ જીવ દુઃખી થઈને આધ્યાત્મિક મૃત્યુ લઇ રહે છે ॥૧૦॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੪ ॥
શ્લોક મહેલ ૪॥
ਅਗੋ ਦੇ ਸਤ ਭਾਉ ਨ ਦਿਚੈ ਪਿਛੋ ਦੇ ਆਖਿਆ ਕੰਮਿ ਨ ਆਵੈ ॥
મનનો મુરીદ મનુષ્ય પહેલા તો ગુરુના વચનને આદર દેતો નથી પછી તેના કહેવાનો કોઈ લાભ હોતો નથી.
ਅਧ ਵਿਚਿ ਫਿਰੈ ਮਨਮੁਖੁ ਵੇਚਾਰਾ ਗਲੀ ਕਿਉ ਸੁਖੁ ਪਾਵੈ ॥
તે અભાગી કપટમાં જ ભટકે છે જો શ્રદ્ધા અને પ્રેમ ના હોય તો નીરી વાતો કરીને કેવી રીતે સુખ મળી જાય?
ਜਿਸੁ ਅੰਦਰਿ ਪ੍ਰੀਤਿ ਨਹੀ ਸਤਿਗੁਰ ਕੀ ਸੁ ਕੂੜੀ ਆਵੈ ਕੂੜੀ ਜਾਵੈ ॥
જેના હૃદયમાં સદ્દગુરૂનો પ્રેમ નથી તે લોકાચારી ગુરુના ઓટલા પર આવતો જાય છે તેનું આવવું-જવાનું લોક દેખાવ જ છે ॥
ਜੇ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰੇ ਮੇਰਾ ਹਰਿ ਪ੍ਰਭੁ ਕਰਤਾ ਤਾਂ ਸਤਿਗੁਰੁ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮੁ ਨਦਰੀ ਆਵੈ ॥
જો મારો વિધાતા પ્રભુ કૃપા કરે તો તે મનુષ્યને પણ દેખાઈ જાય છે કે સદ્દગુરૂ પરબ્રહ્મનું રૂપ છે.
ਤਾ ਅਪਿਉ ਪੀਵੈ ਸਬਦੁ ਗੁਰ ਕੇਰਾ ਸਭੁ ਕਾੜਾ ਅੰਦੇਸਾ ਭਰਮੁ ਚੁਕਾਵੈ ॥
તે સદ્દગુરૂનું શબ્દ-રૂપી અમૃત પીવે છે અને ચિંતા-ફિકર તેમજ ભટકવું બધુ સમાપ્ત કરી લે છે.
ਸਦਾ ਅਨੰਦਿ ਰਹੈ ਦਿਨੁ ਰਾਤੀ ਜਨ ਨਾਨਕ ਅਨਦਿਨੁ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਵੈ ॥੧॥
હે નાનક! જે મનુષ્ય દરરોજ પ્રભુના ગુણ ગાય છે તે દિવસ રાત હંમેશા સુખમાં રહે છે ॥૧॥
ਮਃ ੪ ॥
મહેલ ૪॥
ਗੁਰ ਸਤਿਗੁਰ ਕਾ ਜੋ ਸਿਖੁ ਅਖਾਏ ਸੁ ਭਲਕੇ ਉਠਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਧਿਆਵੈ ॥
જે મનુષ્ય સદ્દગુરૂનો સાચો શીખ કહેવાય છે તે દરરોજ સવારે ઊઠીને હરિ-નામનું સ્મરણ કરે છે
ਉਦਮੁ ਕਰੇ ਭਲਕੇ ਪਰਭਾਤੀ ਇਸਨਾਨੁ ਕਰੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸਰਿ ਨਾਵੈ ॥
દરરોજ સવારે ઉદ્યમ કરે છે સ્નાન કરે છે અને ફરી નામરૂપી અમૃતના સરોવરમાં ડૂબકી લગાવે છે.
ਉਪਦੇਸਿ ਗੁਰੂ ਹਰਿ ਹਰਿ ਜਪੁ ਜਾਪੈ ਸਭਿ ਕਿਲਵਿਖ ਪਾਪ ਦੋਖ ਲਹਿ ਜਾਵੈ ॥
સદ્દગુરૂના ઉપદેશ દ્વારા પ્રભુના નામનું જાપ જપે છે અને આ રીતે તેના બધા પાપ વિકાર ઉતરી જાય છે.
ਫਿਰਿ ਚੜੈ ਦਿਵਸੁ ਗੁਰਬਾਣੀ ਗਾਵੈ ਬਹਦਿਆ ਉਠਦਿਆ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਧਿਆਵੈ ॥
પછી દિવસ ચઢવા પર સદ્દગુરૂની વાણીનું કીર્તન કરે છે અને દિવસમાં બેસતા-ઉઠતા પ્રભુનું નામ સ્મરણ કરે છે.
ਜੋ ਸਾਸਿ ਗਿਰਾਸਿ ਧਿਆਏ ਮੇਰਾ ਹਰਿ ਹਰਿ ਸੋ ਗੁਰਸਿਖੁ ਗੁਰੂ ਮਨਿ ਭਾਵੈ ॥
સદ્દગુરૂના મનને તે શીખ ગમે છે જે પ્રેમાળ પ્રભુને દરેક શ્વાસે યાદ કરે છે ॥