Page 216
ਭਰਮ ਮੋਹ ਕਛੁ ਸੂਝਸਿ ਨਾਹੀ ਇਹ ਪੈਖਰ ਪਏ ਪੈਰਾ ॥੨॥
હે ભાઈ! માયા માટે ભટકનને કારણે માયાના મોહને કારણે જીવને કોઈ સારી વાત નથી સુઝતી.આના પગમાં માયાના મોહના અવરોધો, સાંકળો પડેલી છે, જેમ ગધેડા વગેરેને સરસ ઢોંગ અવરોધ નાખવામાં આવે છે, ॥૨॥
ਤਬ ਇਹੁ ਕਹਾ ਕਮਾਵਨ ਪਰਿਆ ਜਬ ਇਹੁ ਕਛੂ ਨ ਹੋਤਾ ॥
હે ભાઈ! ગુરુ વગર બીજું કોણ બતાવે? કે જયારે જગત-રચનાથી પહેલા આ જીવની કોઈ હસ્તી નહોતી, ત્યારે આ જીવ શું કમાવવાને સક્ષમ હતા?
ਜਬ ਏਕ ਨਿਰੰਜਨ ਨਿਰੰਕਾਰ ਪ੍ਰਭ ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਆਪਹਿ ਕਰਤਾ ॥੩॥
જયારે ફક્ત એક નિરંજન આકાર-રહિત પ્રભુ પોતે જ પોતે હતા, જયારે પ્રભુ પોતે જ બધું કરનાર હતો, અને હવે એ અભિમાન કરે છે કે હું ધનનો માલિક છું, હું ધરતીનો માલિક છું ॥૩॥
ਅਪਨੇ ਕਰਤਬ ਆਪੇ ਜਾਨੈ ਜਿਨਿ ਇਹੁ ਰਚਨੁ ਰਚਾਇਆ ॥
જે પરમાત્માએ આ જગત રચના રચી છે તે જ પોતે પોતાના કરેલા કામોને જાણે છે અને તે જ બધું કરવાનું સામર્થ્ય રાખે છે.
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਕਰਣਹਾਰੁ ਹੈ ਆਪੇ ਸਤਿਗੁਰਿ ਭਰਮੁ ਚੁਕਾਇਆ ॥੪॥੫॥੧੬੩॥
નાનક કહે છે, ગુરુએ જ આ શરીર, ધન, ધરતી વગેરેની મિલકતો દૂર કરી છે અને સમજાવ્યું છે કે અજ્ઞાની જીવ વ્યર્થ જ મિલકતોનો અહંકાર કરે છે અને ભટક્તો ફરે છે ॥૪॥૫॥૧૬૩॥
ਗਉੜੀ ਮਾਲਾ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ માલા મહેલ ૫॥
ਹਰਿ ਬਿਨੁ ਅਵਰ ਕ੍ਰਿਆ ਬਿਰਥੇ ॥
હે ભાઈ! પરમાત્માના સ્મરણ વગર બીજા બધા નિહિત ધાર્મિક કામ વ્યર્થ છે.
ਜਪ ਤਪ ਸੰਜਮ ਕਰਮ ਕਮਾਣੇ ਇਹਿ ਓਰੈ ਮੂਸੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
દેવતાઓને પ્રસન્ન કરનાર જપ કરવા, તપ સાધવા, ઇન્દ્રિઓને વિકારોથી રોકવા માટે હઠ યોગની સાધના કરવી – આ બધું પ્રભુની દરગાહથી પહેલા જ છીનવી લેવામાં આવે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਬਰਤ ਨੇਮ ਸੰਜਮ ਮਹਿ ਰਹਤਾ ਤਿਨ ਕਾ ਆਢੁ ਨ ਪਾਇਆ ॥
મનુષ્ય વ્રતો સંયમોના નિયમોમાં જ વ્યસ્ત રહે છે, પરંતુ તે ઉદ્યમોનું મૂલ્ય તેને એક કોડી પણ નથી મળતું.
ਆਗੈ ਚਲਣੁ ਅਉਰੁ ਹੈ ਭਾਈ ਊਂਹਾ ਕਾਮਿ ਨ ਆਇਆ ॥੧॥
હે ભાઈ! જીવની સાથે પરલોકમાં સાથ નિભાવનાર પદાર્થ બીજા છે, વ્રત સંયમ વગેરે માંથી કોઈ પણ પરલોકમાં કામ નથી આવતું ॥૧॥
ਤੀਰਥਿ ਨਾਇ ਅਰੁ ਧਰਨੀ ਭ੍ਰਮਤਾ ਆਗੈ ਠਉਰ ਨ ਪਾਵੈ ॥
જે મનુષ્ય તિર્થો પર સ્નાન કરે છે અને ત્યાગી બનીને ધરતી પર રટણ કરતો ફરે છે તે પણ પ્રભુની દરગાહમાં જગ્યા નથી શોધી શકતો.
ਊਹਾ ਕਾਮਿ ਨ ਆਵੈ ਇਹ ਬਿਧਿ ਓਹੁ ਲੋਗਨ ਹੀ ਪਤੀਆਵੈ ॥੨॥
એવો કોઈ ઉપાય પ્રભુની હાજરીમાં કામ નથી આવતો. તે ત્યાગી આ ઉપાયોથી ફક્ત લોકોને જ પોતે ધર્મી હોવાનો નિશ્ચય દેવડાવે છે ॥૨॥
ਚਤੁਰ ਬੇਦ ਮੁਖ ਬਚਨੀ ਉਚਰੈ ਆਗੈ ਮਹਲੁ ਨ ਪਾਈਐ ॥
હે ભાઈ! જો પંડિત ચારેય વેદ મૌખિક ઉચ્ચારી શકે છે, તો આ રીતે પણ પ્રભુની હાજરીમાં ઠેકાણું નથી મળતું.
ਬੂਝੈ ਨਾਹੀ ਏਕੁ ਸੁਧਾਖਰੁ ਓਹੁ ਸਗਲੀ ਝਾਖ ਝਖਾਈਐ ॥੩॥
જે મનુષ્ય પરમાત્માનું પવિત્ર નામ સ્મરણવા નથી સમજતો તે બીજા-બીજા ઉદ્યમોની સાથે ખોટું નષ્ટ જ સહન કરે છે ॥૩॥
ਨਾਨਕੁ ਕਹਤੋ ਇਹੁ ਬੀਚਾਰਾ ਜਿ ਕਮਾਵੈ ਸੁ ਪਾਰ ਗਰਾਮੀ ॥
હે ભાઈ! નાનક આ એક વિચારની વાત કહે છે, જે મનુષ્ય આને ઉપયોગમાં લઇ આવે છે તે સંસાર સમુદ્રથી પાર થવા માટે લાયક થઈ જાય છે,
ਗੁਰੁ ਸੇਵਹੁ ਅਰੁ ਨਾਮੁ ਧਿਆਵਹੁ ਤਿਆਗਹੁ ਮਨਹੁ ਗੁਮਾਨੀ ॥੪॥੬॥੧੬੪॥
તે વિચાર આ છે-હે ભાઈ! ગુરુની શરણ પડ, પોતાના મનમાંથી અહંકાર દૂર કર, અને પરમાત્માનું નામ સ્મરણ કર ॥૪॥૬॥૧૬૪॥
ਗਉੜੀ ਮਾਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ માલા ૫॥
ਮਾਧਉ ਹਰਿ ਹਰਿ ਹਰਿ ਮੁਖਿ ਕਹੀਐ ॥
હે માયાના પતિ પ્રભુ! હે હરિ! કૃપા કર, જેથી અમે તારું નામ મુખથી ઉચ્ચારી શકીએ.
ਹਮ ਤੇ ਕਛੂ ਨ ਹੋਵੈ ਸੁਆਮੀ ਜਿਉ ਰਾਖਹੁ ਤਿਉ ਰਹੀਐ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે સ્વામી પ્રભુ! અમે જીવોથી કાંઈ નથી થઈ શકતું. જે રીતે તું અમને રાખે છે, તે રીતે અમે રહીએ છીએ ॥૧॥ વિરામ॥
ਕਿਆ ਕਿਛੁ ਕਰੈ ਕਿ ਕਰਣੈਹਾਰਾ ਕਿਆ ਇਸੁ ਹਾਥਿ ਬਿਚਾਰੇ ॥
આ જીવ શું કરે? આ છે શું કરવા માટે સક્ષમ? આ બિચારાઓના હાથમાં છે શું? આ જીવ પોતાની જાતે કંઈ નથી કરતા, કંઈ નથી કરી શકતા, આના હાથમાં કોઈ તાકાત નથી.
ਜਿਤੁ ਤੁਮ ਲਾਵਹੁ ਤਿਤ ਹੀ ਲਾਗਾ ਪੂਰਨ ਖਸਮ ਹਮਾਰੇ ॥੧॥
હે સર્વ-વ્યાપક ખસમ પ્રભુ! જે તરફ તું આને લગાવે છે, તે જ તરફ આ લાગી ફરે છે ॥૧॥
ਕਰਹੁ ਕ੍ਰਿਪਾ ਸਰਬ ਕੇ ਦਾਤੇ ਏਕ ਰੂਪ ਲਿਵ ਲਾਵਹੁ ॥
હે બધા જીવોને દાન આપનાર પ્રભુ! કૃપા કર, મને ફક્ત પોતાના જ સ્વરૂપની લગન બક્ષ.
ਨਾਨਕ ਕੀ ਬੇਨੰਤੀ ਹਰਿ ਪਹਿ ਅਪੁਨਾ ਨਾਮੁ ਜਪਾਵਹੁ ॥੨॥੭॥੧੬੫॥
હું નાનકની પરમાત્મા પાસે આ જ વિનંતી છે – હે પ્રભુ! મારાથી પોતાનું નામ જપાવ ॥૨॥૭॥૧૬૫॥
ਰਾਗੁ ਗਉੜੀ ਮਾਝ ਮਹਲਾ ੫
રાગ ગૌરી માઝ મહેલ ૫
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપા થી પ્રાપ્ત થાય છે॥
ਦੀਨ ਦਇਆਲ ਦਮੋਦਰ ਰਾਇਆ ਜੀਉ ॥
હે ગરીબો પર તરસ કરનાર પ્રભુ પાતશાહ!
ਕੋਟਿ ਜਨਾ ਕਰਿ ਸੇਵ ਲਗਾਇਆ ਜੀਉ ॥
તે કરોડો લોકોને પોતાના સેવક બનાવીને પોતાની સેવા-ભક્તિમાં લગાવેલ છે.
ਭਗਤ ਵਛਲੁ ਤੇਰਾ ਬਿਰਦੁ ਰਖਾਇਆ ਜੀਉ ॥
ભગતોનું પ્રેમાળ હોવું – આ તારો મૂળ સ્વભાવ બનેલો આવી રહ્યો છે.
ਪੂਰਨ ਸਭਨੀ ਜਾਈ ਜੀਉ ॥੧॥
હે પ્રભુ! તું બધી જગ્યાઓ પર હાજર છે ॥૧॥
ਕਿਉ ਪੇਖਾ ਪ੍ਰੀਤਮੁ ਕਵਣ ਸੁਕਰਣੀ ਜੀਉ ॥
હે ભાઈ! હું કેવી રીતે તે પ્રભુ પ્રીતમના દર્શન કરું? તે કયું શ્રેષ્ઠ કાર્ય છે, જેનાથી હું તેને જોઉં?
ਸੰਤਾ ਦਾਸੀ ਸੇਵਾ ਚਰਣੀ ਜੀਉ ॥
જ્યાં પણ પૂછું આ જ ઉત્તર મળે છે કે હું સંત જનોની દાસી બનું અને તેના ચરણોની સેવા કરું.
ਇਹੁ ਜੀਉ ਵਤਾਈ ਬਲਿ ਬਲਿ ਜਾਈ ਜੀਉ ॥
હું પોતાની આ જીવ તે પ્રભુ બાદશાહ પર થી કુરબાન કરું અને તેના પરથી કુરબાન થઇ જાઉં
ਤਿਸੁ ਨਿਵਿ ਨਿਵਿ ਲਾਗਉ ਪਾਈ ਜੀਉ ॥੨॥
નમી નમીને હું હંમેશા તેના પગે લાગતી રહું ॥૨॥
ਪੋਥੀ ਪੰਡਿਤ ਬੇਦ ਖੋਜੰਤਾ ਜੀਉ ॥
હે ભાઈ! કોઈ પંડિત બનીને વેદ વગેરે ધર્મ-પુસ્તકો શોધતો રહે છે.
ਹੋਇ ਬੈਰਾਗੀ ਤੀਰਥਿ ਨਾਵੰਤਾ ਜੀਉ ॥
કોઈ દુનિયાથી વેરાગમાન થઈને દરેક તીર્થ પર સ્નાન કરતો ફરે છે.
ਗੀਤ ਨਾਦ ਕੀਰਤਨੁ ਗਾਵੰਤਾ ਜੀਉ ॥
કોઈ ગીત ગાય છે, નાદ વગાળે છે, કીર્તન કરે છે.
ਹਰਿ ਨਿਰਭਉ ਨਾਮੁ ਧਿਆਈ ਜੀਉ ॥੩॥
પરંતુ, હું પરમાત્માનું તે નામ જપતો રહું છું જે મારી અંદર નિર્ભયતા ઉત્પન્ન કરે છે ॥૩॥
ਭਏ ਕ੍ਰਿਪਾਲ ਸੁਆਮੀ ਮੇਰੇ ਜੀਉ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્યો પર મારો સ્વામી પ્રભુ દયાવાન થાય છે.
ਪਤਿਤ ਪਵਿਤ ਲਗਿ ਗੁਰ ਕੇ ਪੈਰੇ ਜੀਉ ॥
તે મનુષ્ય ગુરૂના ચરણોમાં લાગીને પહેલા વિકારોમાં પડેલા હોવા છતાં પણ સ્વચ્છ આચરણવાળા બની જાય છે.