Page 206
ਕਰਿ ਕਰਿ ਹਾਰਿਓ ਅਨਿਕ ਬਹੁ ਭਾਤੀ ਛੋਡਹਿ ਕਤਹੂੰ ਨਾਹੀ ॥
હે પિતા પ્રભુ! આ પાંચેય યોજનાઓથી બચવા માટે હું અનેક બીજા કેટલાય પ્રકારના પ્રયત્ન કરી કરીને થાકી ગયો છું. આ કોઈ રીતે પણ મારો છુટકારો નથી કરતા
ਏਕ ਬਾਤ ਸੁਨਿ ਤਾਕੀ ਓਟਾ ਸਾਧਸੰਗਿ ਮਿਟਿ ਜਾਹੀ ॥੨॥
એક આ વાત સાંભળીને કે સાધુ-સંગતમાં રહેવાથી આ સમાપ્ત થઇ જાય છે. મેં તારી સાધુ-સંગતનો આશરો લીધો છે ॥૨॥
ਕਰਿ ਕਿਰਪਾ ਸੰਤ ਮਿਲੇ ਮੋਹਿ ਤਿਨ ਤੇ ਧੀਰਜੁ ਪਾਇਆ ॥
સાધુ-સંગતમાં કૃપા કરીને મને તારા સંત-જન મળી ગયા, તેનાથી મને હિંમત મળી છે.
ਸੰਤੀ ਮੰਤੁ ਦੀਓ ਮੋਹਿ ਨਿਰਭਉ ਗੁਰ ਕਾ ਸਬਦੁ ਕਮਾਇਆ ॥੩॥
સંતોએ મને આ પાંચેય યોજનાઓથી નીડર કરનાર ઉપદેશ આપ્યો છે અને મેં ગુરુના શબ્દ પોતાના જીવનમાં ધારણ કર્યા છે. ॥૩॥
ਜੀਤਿ ਲਏ ਓਇ ਮਹਾ ਬਿਖਾਦੀ ਸਹਜ ਸੁਹੇਲੀ ਬਾਣੀ ॥
ગુરુની આધ્યાત્મિક સ્થિરતા દેનાર અને સુખ દેનાર વાણીની કૃપાથી મેં તે પાંચેય મોટા ઝગડો કરનારાઓ પર જીત પ્રાપ્ત કરી લીધી છે.
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਮਨਿ ਭਇਆ ਪਰਗਾਸਾ ਪਾਇਆ ਪਦੁ ਨਿਰਬਾਣੀ ॥੪॥੪॥੧੨੫॥
હે નાનક! હવે મારા મનમાં આધ્યાત્મિક પ્રકાશ થઈ ગયો છે મેં તે આધ્યાત્મિક દરજ્જો પ્રાપ્ત કરી લીધો છે, જ્યાં કોઈ ઈચ્છા સ્પર્શી શકતી નથી ॥૪॥૪॥૧૨૫॥
ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ મહેલ ૫॥
ਓਹੁ ਅਬਿਨਾਸੀ ਰਾਇਆ ॥
હે પ્રભુ! તું એક તે રાજા છે જે ક્યારેય નાશ થનાર નથી.
ਨਿਰਭਉ ਸੰਗਿ ਤੁਮਾਰੈ ਬਸਤੇ ਇਹੁ ਡਰਨੁ ਕਹਾ ਤੇ ਆਇਆ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જે જીવ તારા ચરણોમાં ટકી રહે છે, તે નીડર થઇ જાય છે, તેને કોઈ પણ પ્રકારનો ક્યાંયથી પણ કોઈ ડર-ધાક રહેતો નથી ॥૧॥ વિરામ॥
ਏਕ ਮਹਲਿ ਤੂੰ ਹੋਹਿ ਅਫਾਰੋ ਏਕ ਮਹਲਿ ਨਿਮਾਨੋ ॥
હે પ્રભુ! તારા ચરણોમાં ટકી રહેનારને વિશ્વાસ છે કે એક મનુષ્યના શરીરમાં તું પોતે જ અહંકારી બન્યો છે અને એક બીજા શરીરમાં તું વિનમ્ર સ્વભાવનો છે.
ਏਕ ਮਹਲਿ ਤੂੰ ਆਪੇ ਆਪੇ ਏਕ ਮਹਲਿ ਗਰੀਬਾਨੋ ॥੧॥
એક શરીરમાં તું પોતે જ બધા શક્તિશાળી છે અને એક બીજા શરીરમાં તું ગરીબ કંગાળ છે ॥૧॥
ਏਕ ਮਹਲਿ ਤੂੰ ਪੰਡਿਤੁ ਬਕਤਾ ਏਕ ਮਹਲਿ ਖਲੁ ਹੋਤਾ ॥
હે પ્રભુ! એક મનુષ્યના શરીરમાં તું ઉમદા વકતા વિદ્વાન છે અને એક શરીરમાં તું મૂર્ખ બનેલો છે.
ਏਕ ਮਹਲਿ ਤੂੰ ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਗ੍ਰਾਹਜੁ ਏਕ ਮਹਲਿ ਕਛੂ ਨ ਲੇਤਾ ॥੨॥
એક શરીરમાં બેસીને તું ગરીબો, નિર્બળોથી બધું જ છીનવીને પોતાની પાસે એકત્રિત કરનાર છે અને એક શરીરમાં તું વિરક્ત બનીને કોઈ વસ્તુ પણ દત્તક લેતો નથી ॥૨॥
ਕਾਠ ਕੀ ਪੁਤਰੀ ਕਹਾ ਕਰੈ ਬਪੁਰੀ ਖਿਲਾਵਨਹਾਰੋ ਜਾਨੈ ॥
પરંતુ, હે ભાઈ! આ જીવ બિચારો લાકડાનું પૂતળું છે, આને રમાડનાર પ્રભુ જ જાણે જ છે કે આને કેવી રીતે નચાવી રહ્યો છે.
ਜੈਸਾ ਭੇਖੁ ਕਰਾਵੈ ਬਾਜੀਗਰੁ ਓਹੁ ਤੈਸੋ ਹੀ ਸਾਜੁ ਆਨੈ ॥੩॥
રમત રમાડનાર પ્રભુ બાજીગર જેવું નાટક રચાવે છે, તે જીવ તેવું જ નાટક રચે છે ॥૩॥
ਅਨਿਕ ਕੋਠਰੀ ਬਹੁਤੁ ਭਾਤਿ ਕਰੀਆ ਆਪਿ ਹੋਆ ਰਖਵਾਰਾ ॥
પ્રભુએ જગતમાં અનંત યોનીઓના જીવોનાં અનેક શરીર-ઓરડાઓ કેટલાય પ્રકારના બનાવી દીધા છે અને પ્રભુ પોતે જ બધાનો રક્ષક બનેલો છે.
ਜੈਸੇ ਮਹਲਿ ਰਾਖੈ ਤੈਸੈ ਰਹਨਾ ਕਿਆ ਇਹੁ ਕਰੈ ਬਿਚਾਰਾ ॥੪॥
આ બિચારો જીવ પોતાની રીતે કંઈ પણ કરવા લાયક નથી. જેમ શરીરમાં પરમાત્મા એને રાખે છે. તેમ શરીરમાં એને રહેવું પડે છે ॥૪॥
ਜਿਨਿ ਕਿਛੁ ਕੀਆ ਸੋਈ ਜਾਨੈ ਜਿਨਿ ਇਹ ਸਭ ਬਿਧਿ ਸਾਜੀ ॥
જે પરમાત્માએ આ જગત રચ્યું છે. જે પરમાત્માએ આ આખી રમત બનાવી છે તે જ આ ભેદને જાણે છે.
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਅਪਰੰਪਰ ਸੁਆਮੀ ਕੀਮਤਿ ਅਪੁਨੇ ਕਾਜੀ ॥੫॥੫॥੧੨੬॥
નાનક કહે છે, તે પરમાત્મા સર્વોપરી છે, બધી રચનાનો માલિક છે અને તે પોતાના કામોની કદર પોતે જ જાણે છે ॥૫॥૫॥૧૨૬॥
ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ ૩ મહેલ ૫॥
ਛੋਡਿ ਛੋਡਿ ਰੇ ਬਿਖਿਆ ਕੇ ਰਸੂਆ ॥
હે ભાઈ! માયાનો રસ છોડી દે છોડી દે.
ਉਰਝਿ ਰਹਿਓ ਰੇ ਬਾਵਰ ਗਾਵਰ ਜਿਉ ਕਿਰਖੈ ਹਰਿਆਇਓ ਪਸੂਆ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે પાગલ અભણ! તું આ રસમાં એવો મસ્ત થઈને પડેલો છે જેમ કોઈ પશુ લીલા-છમ ખેતરમાં મસ્ત હોય છે ॥૧॥ વિરામ॥
ਜੋ ਜਾਨਹਿ ਤੂੰ ਅਪੁਨੇ ਕਾਜੈ ਸੋ ਸੰਗਿ ਨ ਚਾਲੈ ਤੇਰੈ ਤਸੂਆ ॥
હે પાગલ! જે વસ્તુને તું પોતાને કામ આવનારી સમજે છે, તે થોડી માત્ર પણ અંત સમયે તારી સાથે નથી જતી.
ਨਾਗੋ ਆਇਓ ਨਾਗ ਸਿਧਾਸੀ ਫੇਰਿ ਫਿਰਿਓ ਅਰੁ ਕਾਲਿ ਗਰਸੂਆ ॥੧॥
તું જગતમાં નગ્ન આવ્યો હતો અહીંથી નગ્ન જ ચાલ્યો જઈશ. તું વ્યર્થ જ યોનીઓના ચક્કરમાં ફરી રહ્યો છે અને તને આધ્યાત્મિક મૃત્યુએ ગ્રસેલ છે ॥૧॥
ਪੇਖਿ ਪੇਖਿ ਰੇ ਕਸੁੰਭ ਕੀ ਲੀਲਾ ਰਾਚਿ ਮਾਚਿ ਤਿਨਹੂੰ ਲਉ ਹਸੂਆ ॥
હે પાગલ! આ માયાની રમત કેસર પુષ્પની રમત છે. આને જોઈ-જોઈને તું આમાં મસ્ત થઈ રહ્યો છે અને આ પદાર્થોથી ખુશ થઇ રહ્યો છે.
ਛੀਜਤ ਡੋਰਿ ਦਿਨਸੁ ਅਰੁ ਰੈਨੀ ਜੀਅ ਕੋ ਕਾਜੁ ਨ ਕੀਨੋ ਕਛੂਆ ॥੨॥
દિવસ રાત તારી ઉંમરની ડોર નબળી થતી જઈ રહી છે. તે પોતાની જીવાત્માને કામ આવનાર કોઈ પણ કામ નથી કર્યું ॥૨॥
ਕਰਤ ਕਰਤ ਇਵ ਹੀ ਬਿਰਧਾਨੋ ਹਾਰਿਓ ਉਕਤੇ ਤਨੁ ਖੀਨਸੂਆ ॥
માયાનો ધંધો કરી-કરીને આમ જ મનુષ્ય ઘરડો થઈ જાય છે, બુદ્ધિ કામ કરવાથી રહી જાય છે, અને શરીર નબળું થઈ જાય છે.
ਜਿਉ ਮੋਹਿਓ ਉਨਿ ਮੋਹਨੀ ਬਾਲਾ ਉਸ ਤੇ ਘਟੈ ਨਾਹੀ ਰੁਚ ਚਸੂਆ ॥੩॥
જેમ યુવાનીમાં તે મોહની માયાએ આને પોતાના મોહમાં ફસાવ્યો હતો, તેમાંથી આની પ્રીતિ થોડી માત્ર પણ ઘટતી નથી ॥૩॥
ਜਗੁ ਐਸਾ ਮੋਹਿ ਗੁਰਹਿ ਦਿਖਾਇਓ ਤਉ ਸਰਣਿ ਪਰਿਓ ਤਜਿ ਗਰਬਸੂਆ ॥
હે દાસ નાનક! મને ગુરુએ દેખાડી દીધુ છે કે જગતનો મોહ આવો છે. ત્યારે હું જગતનું માન ત્યાગીને ગુરુની શરણ પડ્યો છું
ਮਾਰਗੁ ਪ੍ਰਭ ਕੋ ਸੰਤਿ ਬਤਾਇਓ ਦ੍ਰਿੜੀ ਨਾਨਕ ਦਾਸ ਭਗਤਿ ਹਰਿ ਜਸੂਆ ॥੪॥੬॥੧੨੭॥
ગુરુ-સંતે મને પરમાત્માને મળવાનો રસ્તો બતાવી દીધો છે અને મેં પરમાત્માની ભક્તિ પરમાત્માની મહિમા પોતાના હૃદયમાં પાક્કી કરી લીધી છે ॥૪॥૬॥૧૨૭॥
ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ મહેલ ૫॥
ਤੁਝ ਬਿਨੁ ਕਵਨੁ ਹਮਾਰਾ ॥ ਮੇਰੇ ਪ੍ਰੀਤਮ ਪ੍ਰਾਨ ਅਧਾਰਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે પ્રીતમ પ્રભુ! હે પ્રાણોના આશરો પ્રભુ! તારા વગર અમારો બીજો કોણ સહારો છે? ॥૧॥ વિરામ॥
ਅੰਤਰ ਕੀ ਬਿਧਿ ਤੁਮ ਹੀ ਜਾਨੀ ਤੁਮ ਹੀ ਸਜਨ ਸੁਹੇਲੇ ॥
હે અથાહ અને સ્થિર ઠાકોર! મારા હૃદયની હાલત તું જ જાણે છે,
ਸਰਬ ਸੁਖਾ ਮੈ ਤੁਝ ਤੇ ਪਾਏ ਮੇਰੇ ਠਾਕੁਰ ਅਗਹ ਅਤੋਲੇ ॥੧॥
તું જ મારો સજ્જન છે, તું જ મને સુખ દેનાર છે, બધા સુખ મેં તારાથી જ મેળવ્યા છે ॥૧॥