Page 205
ਅੰਤਰਿ ਅਲਖੁ ਨ ਜਾਈ ਲਖਿਆ ਵਿਚਿ ਪੜਦਾ ਹਉਮੈ ਪਾਈ ॥
દરેક જીવની અંદર અદ્રશ્ય પ્રભુ વસે છે. પરંતુ જીવને આ સમજ નથી આવી શકતી, કારણ કે જીવની અંદર અહંકારનો પડદો પડેલો છે.
ਮਾਇਆ ਮੋਹਿ ਸਭੋ ਜਗੁ ਸੋਇਆ ਇਹੁ ਭਰਮੁ ਕਹਹੁ ਕਿਉ ਜਾਈ ॥੧॥
આખું જગત જ માયાના મોહમાં સુતેલું પડ્યું છે. હે ભાઈ! કહે, જીવની આ ભટકણ કઈ રીતથી દૂર થાય? ॥૧॥
ਏਕਾ ਸੰਗਤਿ ਇਕਤੁ ਗ੍ਰਿਹਿ ਬਸਤੇ ਮਿਲਿ ਬਾਤ ਨ ਕਰਤੇ ਭਾਈ ॥
હે ભાઈ! આત્મા અને પરમાત્માની એક જ સંગતિ છે, બંને એક જ હૃદય-ઘરમાં વસે છે, પરંતુ પરસ્પર મળીને ક્યારેય વાત નથી કરતા.
ਏਕ ਬਸਤੁ ਬਿਨੁ ਪੰਚ ਦੁਹੇਲੇ ਓਹ ਬਸਤੁ ਅਗੋਚਰ ਠਾਈ ॥੨॥
એક નામ પદાર્થ વગર જીવની પાંચેય જ્ઞાનેન્દ્રિઓ દુઃખી રહે છે. તે નામ પદાર્થ એવી જગ્યામાં છે, જ્યાં જ્ઞાનેન્દ્રિઓની પહોંચ નથી ॥૨॥
ਜਿਸ ਕਾ ਗ੍ਰਿਹੁ ਤਿਨਿ ਦੀਆ ਤਾਲਾ ਕੁੰਜੀ ਗੁਰ ਸਉਪਾਈ ॥
હે ભાઈ! જે હરીનું બનાવેલું આ શરીર ઘર છે, તેને જ મોહનું તાળું મારેલું છે અને ચાવી ગુરુને સોંપી દીધી છે.
ਅਨਿਕ ਉਪਾਵ ਕਰੇ ਨਹੀ ਪਾਵੈ ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਸਰਣਾਈ ॥੩॥
ગુરુની શરણ પડ્યા વગર જીવ બીજા-બીજા અનેક ઉપાય કરે છે પરંતુ તે પ્રયત્નોથી પરમાત્માને નથી શોધી શકતો ॥૩॥
ਜਿਨ ਕੇ ਬੰਧਨ ਕਾਟੇ ਸਤਿਗੁਰ ਤਿਨ ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਲਿਵ ਲਾਈ ॥
હે સતગુરુ! જેના માયાના બંધન તે કાપી દીધા તેને સાધુ-સંગતમાં ટકીને પ્રભુથી પ્રીતિ બનાવી.
ਪੰਚ ਜਨਾ ਮਿਲਿ ਮੰਗਲੁ ਗਾਇਆ ਹਰਿ ਨਾਨਕ ਭੇਦੁ ਨ ਭਾਈ ॥੪॥
હે નાનક! તેની પાંચેય જ્ઞાનેન્દ્રિઓને મળીને મહિમાનું ગીત ગાયું. હે ભાઈ! તેમાં અને હરિમાં કોઈ ફરકના રહ્યો ॥૪॥
ਮੇਰੇ ਰਾਮ ਰਾਇ ਇਨ ਬਿਧਿ ਮਿਲੈ ਗੁਸਾਈ ॥
હે પતિ! આ ઉપાયોથી ધરતીનો પતિ પરમાત્મા મળે છે.
ਸਹਜੁ ਭਇਆ ਭ੍ਰਮੁ ਖਿਨ ਮਹਿ ਨਾਠਾ ਮਿਲਿ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ਦੂਜਾ ॥੧॥੧੨੨॥
જે મનુષ્યને આધ્યાત્મિક સ્થિરતા પ્રાપ્ત થઇ ગઈ છે. તેની માયા માટેની ભટકણ એક પળમાં દુર થઈ ગઈ. તેની જ્યોતિ પ્રભુમાં મળીને પ્રભુમાં જ લીન થઇ ગઈ ॥૧॥વિરામ બીજો॥૧॥૧૨૨॥
ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ મહેલ ૫॥
ਐਸੋ ਪਰਚਉ ਪਾਇਓ ॥
પરમાત્માની સાથે મારી એવી સંધિ બની ગઈ છે કે
ਕਰੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਦਇਆਲ ਬੀਠੁਲੈ ਸਤਿਗੁਰ ਮੁਝਹਿ ਬਤਾਇਓ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તે માયાના પ્રભાવથી ઉપર ટકેલા દયાળુ પ્રભુએ મારી ઉપર કૃપા કરી અને મને ગુરુનું સરનામું બતાવી દીધું ॥૧॥ વિરામ॥
ਜਤ ਕਤ ਦੇਖਉ ਤਤ ਤਤ ਤੁਮ ਹੀ ਮੋਹਿ ਇਹੁ ਬਿਸੁਆਸੁ ਹੋਇ ਆਇਓ ॥
ગુરુની સહાયતાથી હવે મને એ વિશ્વાસ થઇ ગયો છે કે હું જ્યાં પણ જોવ છું હે પ્રભુ! મને તું જ તું દેખાય દે છે.
ਕੈ ਪਹਿ ਕਰਉ ਅਰਦਾਸਿ ਬੇਨਤੀ ਜਉ ਸੁਨਤੋ ਹੈ ਰਘੁਰਾਇਓ ॥੧॥
હે ભાઈ! મને વિશ્વાસ થઇ ગયો છે કે જયારે પરમાત્મા પોતે જીવોની પ્રાર્થના વિનંતી સાંભળે છે તો હું તેના વગર બીજા કોની પાસે પ્રાર્થના કરું, વિનંતી કરું? ॥૧॥
ਲਹਿਓ ਸਹਸਾ ਬੰਧਨ ਗੁਰਿ ਤੋਰੇ ਤਾਂ ਸਦਾ ਸਹਜ ਸੁਖੁ ਪਾਇਓ ॥
હે ભાઈ! ગુરુએ જે મનુષ્યના માયાના બંધન તોડી દીધા. તેના બધા સહમ-ફિકર દુર થઇ ગયા. ત્યારે તેને હંમેશા માટે આધ્યાત્મિક સ્થિરતાનો આનંદ પ્રાપ્ત કરી લીધો.
ਹੋਣਾ ਸਾ ਸੋਈ ਫੁਨਿ ਹੋਸੀ ਸੁਖੁ ਦੁਖੁ ਕਹਾ ਦਿਖਾਇਓ ॥੨॥
તેને વિશ્વાસ બની ગયો કે પ્રભુની રજા અનુસાર જે કંઈ થવાનું હતું, તે જ થશે, તેના હુકમ વગર કોઈ સુખ કે કોઈ દુઃખ ક્યાંય પણ દેખાઈ નથી શકતું ॥૨॥
ਖੰਡ ਬ੍ਰਹਮੰਡ ਕਾ ਏਕੋ ਠਾਣਾ ਗੁਰਿ ਪਰਦਾ ਖੋਲਿ ਦਿਖਾਇਓ ॥
હે ભાઈ! ગુરુએ જે મનુષ્યની અંદરથી અહંકારના પડદા ખોલીને પરમાત્માનાં દર્શન કરાવી દીધા તેને પરમાત્માનું બધા ખંડો-બ્રહ્માંડોનું એક જ ઠેકાણું દેખાઈ દે છે.
ਨਉ ਨਿਧਿ ਨਾਮੁ ਨਿਧਾਨੁ ਇਕ ਠਾਈ ਤਉ ਬਾਹਰਿ ਕੈਠੈ ਜਾਇਓ ॥੩॥
જે મનુષ્યના હૃદયમાં જ ગુરુની કૃપાથી જગતના નવ જ ખજાનાનું રૂપ પ્રભુ-નામ-ખજાનો આવી વસે, તેને બહાર ભટકવાની જરૂરિયાત રહેતી નથી. ॥૩॥
ਏਕੈ ਕਨਿਕ ਅਨਿਕ ਭਾਤਿ ਸਾਜੀ ਬਹੁ ਪਰਕਾਰ ਰਚਾਇਓ ॥
હે ભાઈ! જેમ એક સોનાથી સદ્ગુવર્ણકારોએ ઘરેણાંના અનેક પ્રકારના સ્વરૂપ બનાવી દીધા, તેમ જ પરમાત્માએ કેટલાય પ્રકારની આ જગત રચના રચી દીધી છે.
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਭਰਮੁ ਗੁਰਿ ਖੋਈ ਹੈ ਇਵ ਤਤੈ ਤਤੁ ਮਿਲਾਇਓ ॥੪॥੨॥੧੨੩॥
નાનક કહે છે ગુરુએ જે મનુષ્યનો ભ્રમ ભૂંસીને દૂર કરી દીધો, તેને તે પ્રકારના દરેક તત્વ મૂળ-તત્વ પ્રભુમાં મળતા દેખાય છે, જેમ અનેક રૂપોના ઘરેણાં ફરી સોનામાં જ મળી જાય છે ॥૪॥૨॥૧૨૩॥
ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ ૨ મહેલ ૫॥
ਅਉਧ ਘਟੈ ਦਿਨਸੁ ਰੈਨਾਰੇ ॥
હે ભાઈ! તારી ઉમર એક-એક દિવસ એક-એક રાત કરીને ઘટતી જઈ રહી છે.
ਮਨ ਗੁਰ ਮਿਲਿ ਕਾਜ ਸਵਾਰੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે મન! જે કામ માટે તું જગતમાં આવ્યું છે. પોતાના તે કામને ગુરુને મળીને પૂર્ણ કર. ॥૧॥ વિરામ॥
ਕਰਉ ਬੇਨੰਤੀ ਸੁਨਹੁ ਮੇਰੇ ਮੀਤਾ ਸੰਤ ਟਹਲ ਕੀ ਬੇਲਾ ॥
હે મિત્ર! સાંભળ, હું તારી આગળ વિનંતી કરું છું આ મનુષ્ય જન્મ સંતોનો ચાલવાનો સમય છે.
ਈਹਾ ਖਾਟਿ ਚਲਹੁ ਹਰਿ ਲਾਹਾ ਆਗੈ ਬਸਨੁ ਸੁਹੇਲਾ ॥੧॥
અહીંથી હરિ નામનો લાભ કમાવીને ચાલ પરલોકમાં સુખદાયી આશ્રય પ્રાપ્ત થશે ॥૧॥
ਇਹੁ ਸੰਸਾਰੁ ਬਿਕਾਰੁ ਸਹਸੇ ਮਹਿ ਤਰਿਓ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ॥
હે ભાઈ! આ જગત વિકાર-રૂપ બનેલું છે. વિકારોથી ભરપૂર છે, વિકારોમાં ફસાઈને જીવ ચિંતા-ફિકરમાં ડૂબેલો રહે છે.જે મનુષ્યએ પરમાત્માની સાથે ગાઢ સંધિ બનાવી લીધી છે. તે સંસાર-સમુદ્રમાંથી પાર થઇ જાય છે.
ਜਿਸਹਿ ਜਗਾਇ ਪੀਆਏ ਹਰਿ ਰਸੁ ਅਕਥ ਕਥਾ ਤਿਨਿ ਜਾਨੀ ॥੨॥
જે મનુષ્યને પરમાત્મા વિકારોની ઊંઘમાંથી સાવધાન કરે છે, તેને પોતાનું હરિ-નામ-રસ પીવડાવે છે. તે મનુષ્યએ ફરી તે પરમાત્માની મહિમા સાથે ગાઢ સંધિ મૂકી લીધી છે જેનું સંપૂર્ણ સ્વરૂપ વ્યક્ત નથી કરી શકાતું ॥૨॥
ਜਾ ਕਉ ਆਏ ਸੋਈ ਵਿਹਾਝਹੁ ਹਰਿ ਗੁਰ ਤੇ ਮਨਹਿ ਬਸੇਰਾ ॥
હે ભાઈ! જે નામ પદાર્થને ખરીદવા માટે જગતમાં આવ્યો છે, તે સૌદો ખરીદ. ગુરુની કૃપાથી જ પરમાત્માનો નિવાસ મનમાં થઇ શકે છે.
ਨਿਜ ਘਰਿ ਮਹਲੁ ਪਾਵਹੁ ਸੁਖ ਸਹਜੇ ਬਹੁਰਿ ਨ ਹੋਇਗੋ ਫੇਰਾ ॥੩॥
હે ભાઈ! ગુરુની શરણ પડીને આધ્યાત્મિક સ્થિરતાના આનંદમાં ટકીને પોતાના હૃદય ઘરમાં પરમાત્માનું ઠેકાણું શોધો. આ રીતે બીજી વાર જન્મ-મરણના ચક્કરમાં નહિ પડ ॥૩॥
ਅੰਤਰਜਾਮੀ ਪੁਰਖ ਬਿਧਾਤੇ ਸਰਧਾ ਮਨ ਕੀ ਪੂਰੇ ॥
હે અંતર્યામી સર્વ-વ્યાપક કર્તાર! મારા મનની શ્રદ્ધા પુરી કર
ਨਾਨਕੁ ਦਾਸੁ ਇਹੀ ਸੁਖੁ ਮਾਗੈ ਮੋ ਕਉ ਕਰਿ ਸੰਤਨ ਕੀ ਧੂਰੇ ॥੪॥੩॥੧੨੪॥
તારો દાસ નાનક તારાથી આ જ સુખ માંગે છે કે મને સંત ચરણોની ધૂળ બનાવી દે ॥૪॥૩॥૧૨૪॥
ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ મહેલ ૫॥
ਰਾਖੁ ਪਿਤਾ ਪ੍ਰਭ ਮੇਰੇ ॥
હે મિત્રા પ્રભુ! મને ગુણ-હીનને બચાવી લે.
ਮੋਹਿ ਨਿਰਗੁਨੁ ਸਭ ਗੁਨ ਤੇਰੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
બધા ગુણ તારા હાથમાં છે, જેના પર કૃપા કરે, તેને મળે છે. મને પણ પોતાના ગુણ બક્ષ અને અવગુણોથી બચાવી લે ॥૧॥ વિરામ॥
ਪੰਚ ਬਿਖਾਦੀ ਏਕੁ ਗਰੀਬਾ ਰਾਖਹੁ ਰਾਖਨਹਾਰੇ ॥
હે સહાયતા કરવાને સમર્થ પ્રભુ! હું ગરીબ એકલો છું અને મારા દુશમન કામાદિક પાંચ છે.
ਖੇਦੁ ਕਰਹਿ ਅਰੁ ਬਹੁਤੁ ਸੰਤਾਵਹਿ ਆਇਓ ਸਰਨਿ ਤੁਹਾਰੇ ॥੧॥
મારી સહાયતા કર, હું તારી શરણે આવ્યો છું. આ પાંચેય મને દુઃખ દે છે અને ખુબ હેરાન કરે છે ॥૧॥