Page 19
ਦਰਿ ਘਰਿ ਢੋਈ ਨ ਲਹੈ ਦਰਗਹ ਝੂਠੁ ਖੁਆਰੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જો જીવ સ્ત્રી પ્રેમથી વંચિત રહીને જ ધાર્મિક કર્મ વગેરે કરતી જાય પણ તેની અંદર માયા નો મોહ પ્રબળ હોય તે પ્રભુના દરબારમાં પ્રભુના ઘરમાં આશરો નથી લઈ શકતી કારણ કે જૂઠી માયા નો મોહ પ્રભુની હજૂરી માં દુત્કારવા માં આવે છે. ।।૧।। વિરામ।।
ਆਪਿ ਸੁਜਾਣੁ ਨ ਭੁਲਈ ਸਚਾ ਵਡ ਕਿਰਸਾਣੁ ॥
ખેડૂત તેના રોજના અનુભવથી જાણે છે કે બીજ રોપતા પહેલા ધરતી કેવી રીતે તૈયાર કરવી જે થી સારો પાક થાય, તે જ રીતે હંમેશા સ્થિર રહેનાર પ્રભુ મોટો ખેડૂત છે, તે મોટો બુદ્ધિશાળી ખેડૂત છે, તે ભૂલ નથી કરતો
ਪਹਿਲਾ ਧਰਤੀ ਸਾਧਿ ਕੈ ਸਚੁ ਨਾਮੁ ਦੇ ਦਾਣੁ ॥
જે હૃદય રૂપી ધરતીમાં નામ-બીજ વાવવાનું છે, તે પહેલા હૃદય-ધરાને સારી રીતે તૈયાર કરે છે અને પછી તેમાં સાચા નામનું બીજ વાવે છે
ਨਉ ਨਿਧਿ ਉਪਜੈ ਨਾਮੁ ਏਕੁ ਕਰਮਿ ਪਵੈ ਨੀਸਾਣੁ ॥੨॥
ત્યાં નામ ઉગે છે, જેમ નવ ખજાનાનો જન્મ થાય છે, પ્રભુની કૃપાથી તે હૃદયની સખત મહેનત સ્વીકારાય છે ।। ૨।।
ਗੁਰ ਕਉ ਜਾਣਿ ਨ ਜਾਣਈ ਕਿਆ ਤਿਸੁ ਚਜੁ ਅਚਾਰੁ ॥
જે મનુષ્ય ઇરાદાપૂર્વક ગુરુની પ્રતિભાને સમજી શકતો નથી, તેની આખી જીવનશૈલી અર્થહીન છે
ਅੰਧੁਲੈ ਨਾਮੁ ਵਿਸਾਰਿਆ ਮਨਮੁਖਿ ਅੰਧ ਗੁਬਾਰੁ ॥
જો આપણે આધ્યાત્મિક પ્રકાશની બાજુથી પરીક્ષણ કરીએ તો તે અંધે પ્રભુનું નામ ખોઈ નાખ્યું છે, પોતાના મનની પાછળ ચાલવાવાળાના જીવનમાં અંધકાર જ અંધકાર રહે છે
ਆਵਣੁ ਜਾਣੁ ਨ ਚੁਕਈ ਮਰਿ ਜਨਮੈ ਹੋਇ ਖੁਆਰੁ ॥੩॥
તેના જન્મ અને મરણના ચક્રનો અંત આવતો નથી, તે નિત્ય જન્મે છે, મરે છે, જન્મે છે, મરે છે અને દુ:ખ સહન કરે છે ।। ૩।।
ਚੰਦਨੁ ਮੋਲਿ ਅਣਾਇਆ ਕੁੰਗੂ ਮਾਂਗ ਸੰਧੂਰੁ ॥
કોઈ સ્ત્રીએ પોતાના પતિને ખુશ કરવા માટે પોતાના શારિરીક સુશોભન માટે ચંદન મંગાવે છે, કેસર મંગાવે છે, માથાના કેસને સુંદર બનાવવા માટે સિંદૂર મંગાવે છે
ਚੋਆ ਚੰਦਨੁ ਬਹੁ ਘਣਾ ਪਾਨਾ ਨਾਲਿ ਕਪੂਰੁ ॥
અત્તર, ચંદન અને અન્ય ધૂપ મંગાવે છે, પાન મંગાવે છે અને કપૂર મંગાવે છે
ਜੇ ਧਨ ਕੰਤਿ ਨ ਭਾਵਈ ਤ ਸਭਿ ਅਡੰਬਰ ਕੂੜੁ ॥੪॥
પરંતુ જો તે સ્ત્રી પતિને તો પણ સારી ન લાગે, તો તેણીના તે દેખાવોની બધી જ મહેનત વ્યર્થ થઇ ગઈ, તમાશો બનીને રહી ગઈ, આ જ સ્થિતિ જીવંત સ્ત્રીની છે, પતિ-પ્રભુ દેખાવોના ધાર્મિક કાર્યો અને મહેનતથી રિઝાતો નથી ।। ૪।।
ਸਭਿ ਰਸ ਭੋਗਣ ਬਾਦਿ ਹਹਿ ਸਭਿ ਸੀਗਾਰ ਵਿਕਾਰ ॥
જ્યાં સુધી મનુષ્યનું મન ગુરુના શબ્દ-તીર દ્વારા વિખેરવામાં ન આવે ત્યાં સુધી ગુરુના સ્થાન પર કોઈ સુંદરતા મળતી નથી, આવા મનુષ્ય દ્વારા ઉપયોગમાં લેવામાં આવતી બધી સુંદર સામગ્રી નિરર્થક જાય છે
ਜਬ ਲਗੁ ਸਬਦਿ ਨ ਭੇਦੀਐ ਕਿਉ ਸੋਹੈ ਗੁਰਦੁਆਰਿ ॥
કારણ કે પદાર્થને ભોગવાવાળું તે શરીર તો છેલ્લે રાખ થઇ જાય છે બધી શારીરિક સજાવટ પણ નકામી બની જાય છે
ਨਾਨਕ ਧੰਨੁ ਸੁਹਾਗਣੀ ਜਿਨ ਸਹ ਨਾਲਿ ਪਿਆਰੁ ॥੫॥੧੩॥
હે નાનક! તે સુખી નસીબદાર જીવંત-સ્ત્રીઓને ધન્યવાદ છે, જેનો પ્રભુ-પતિ સાથે પ્રેમ બનેલો રહે છે ।।૫।। ૧૩।।
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੧ ॥
શ્રી રાગ મહેલ ।। ૧।।
ਸੁੰਞੀ ਦੇਹ ਡਰਾਵਣੀ ਜਾ ਜੀਉ ਵਿਚਹੁ ਜਾਇ ॥
જ્યારે જીવાત્મા શરીરમાંથી નીકળી જાય છે, ત્યારે આ શરીરનો નાશ થાય છે, તેનાથી ડર લાગવા લાગે છે
ਭਾਹਿ ਬਲੰਦੀ ਵਿਝਵੀ ਧੂਉ ਨ ਨਿਕਸਿਓ ਕਾਇ ॥
જે જીવન-આગ અગાઉ સળગતી હતી તે બુઝાઇ ગઈ છે જીવન-શક્તિ સમાપ્ત થઈ જાય છે. કોઈ પણ શ્વાસ નથી આવતો કે જતો.
ਪੰਚੇ ਰੁੰਨੇ ਦੁਖਿ ਭਰੇ ਬਿਨਸੇ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ॥੧॥
આંખો, કાન વગેરે જે પાંચ જ્ઞાનેન્દ્રિયો પરંતુ શરીર, નિંદા વગેરે જેઓ માયાના મોહમાં મરી જાય છે, તે પણ દુ:ખી થઇ થઈને રડે છે ।। ૧।।
ਮੂੜੇ ਰਾਮੁ ਜਪਹੁ ਗੁਣ ਸਾਰਿ ॥
હે મૂર્ખ જીવો! તે છેલ્લી દશાને સામે લાવીને પ્રભુના ગુણોને યાદ કર, પ્રભુના નામનો જાપ કર
ਹਉਮੈ ਮਮਤਾ ਮੋਹਣੀ ਸਭ ਮੁਠੀ ਅਹੰਕਾਰਿ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
આખું જગત મૂર્ખામીભર્યું થઇને મોહેલી માયાના પ્રેમમાં ખોટા અહંકારમાં છેતરાઈ રહી છે ।।૧।।વિરામ।।
ਜਿਨੀ ਨਾਮੁ ਵਿਸਾਰਿਆ ਦੂਜੀ ਕਾਰੈ ਲਗਿ ॥
જે લોકો દુનિયામાં અને તેમના તમામ દુન્યવી ધંધામાં પરમાત્મિક નામ ભૂલી ગયા છે
ਦੁਬਿਧਾ ਲਾਗੇ ਪਚਿ ਮੁਏ ਅੰਤਰਿ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਅਗਿ ॥
તેઓ હંમેશાં મારા-તારામાં અટવાયેલા રહે છે, તેમનામાં તૃષ્ણાની આગ ભડકેલી રહે છે, જેમાં ઘસાઈને-સળગીને તેઓ આધ્યાત્મિક મૃત્યુ પામ્યા
ਗੁਰਿ ਰਾਖੇ ਸੇ ਉਬਰੇ ਹੋਰਿ ਮੁਠੀ ਧੰਧੈ ਠਗਿ ॥੨॥
જેની રક્ષા ગુરુએ કરી, તે ઈચ્છાની અગ્નિથી બચી ગયા. બાકી બધાને દુનિયાના બધા ગુંડાઓએ છેતર્યા ।। ૨।।
ਮੁਈ ਪਰੀਤਿ ਪਿਆਰੁ ਗਇਆ ਮੁਆ ਵੈਰੁ ਵਿਰੋਧੁ ॥
તેનો સાંસારિક પ્રેમ સમાપ્ત થાય છે, તેનો માયા સાથેનો પ્રેમ સમાપ્ત થાય છે. તેનો કોઈ સાથે વિરોધ રહેતો નથી.
ਧੰਧਾ ਥਕਾ ਹਉ ਮੁਈ ਮਮਤਾ ਮਾਇਆ ਕ੍ਰੋਧੁ ॥
તેની માયાવાળી કાલ્પનિક દોડ સમાપ્ત થાય છે, અહંકાર મરી જાય છે, માયાનો પ્રેમ મરી જાય છે અને ક્રોધ પણ મરી જાય છે
ਕਰਮਿ ਮਿਲੈ ਸਚੁ ਪਾਈਐ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਦਾ ਨਿਰੋਧੁ ॥੩॥
પણ, જો ગુરુમુખી જ્ઞાનેન્દ્રિયોને હંમેશાં સંયમમાં રાખે, તેનો પ્રભુની કૃપાથી પ્રભુ સાથે મેળાપ થાય છે ।। ૩।।
ਸਚੀ ਕਾਰੈ ਸਚੁ ਮਿਲੈ ਗੁਰਮਤਿ ਪਲੈ ਪਾਇ ॥
જો મનુષ્ય સદા ટકેલાં રહેનાર સ્મૃતિના કર્મમાં વ્યસ્ત રહે છે તેને હંમેશાં સ્થિર પ્રભુ પ્રાપ્ત થાય છે, તેને ગુરુની શિક્ષા પ્રાપ્ત થાય છે
ਸੋ ਨਰੁ ਜੰਮੈ ਨਾ ਮਰੈ ਨਾ ਆਵੈ ਨਾ ਜਾਇ ॥
તે માણસ ફરીથી મરતો-જન્મતો નથી. તે જન્મ-મરણ ના ચક્રથી બચી જાય છે
ਨਾਨਕ ਦਰਿ ਪਰਧਾਨੁ ਸੋ ਦਰਗਹਿ ਪੈਧਾ ਜਾਇ ॥੪॥੧੪॥
હે નાનક! તે માણસ પ્રભુના ઓટલે મુક્ત છે અને તે પ્રભુની હાજરીમાં પાઘડી લઈને જાય છે ।। ૪।। ૧૪।।
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲ ੧ ॥
શ્રી રાગ મહેલ ।। ૧।।
ਤਨੁ ਜਲਿ ਬਲਿ ਮਾਟੀ ਭਇਆ ਮਨੁ ਮਾਇਆ ਮੋਹਿ ਮਨੂਰੁ ॥
જેણે નામ યાદ રાખ્યું નથી, તેનું શરીર અવ્યવસ્થામાં જ સળગીને માટી બની જાય છે, વ્યર્થ જાય છે, તેનું મન માયાના મોહમાં ફસાઈને જાણે બળેલ લોખંડ બની જાય છે
ਅਉਗਣ ਫਿਰਿ ਲਾਗੂ ਭਏ ਕੂਰਿ ਵਜਾਵੈ ਤੂਰੁ ॥
તો પણ દુર્ગુણો તેને મટાડતા નથી, તે હજી પણ જૂઠમાં રહીને માયાના મોહના સાધન વગાડે છે
ਬਿਨੁ ਸਬਦੈ ਭਰਮਾਈਐ ਦੁਬਿਧਾ ਡੋਬੇ ਪੂਰੁ ॥੧॥
ગુરુ શબ્દથી વંચિત રહીને તે ભટકતો રહે છે.દુવિધા એ માણસના, જ્ઞાનેન્દ્રિયોના આખા કુટુંબને મોહના સમુદ્રમાં ડુબાડી દીધા છે
ਮਨ ਰੇ ਸਬਦਿ ਤਰਹੁ ਚਿਤੁ ਲਾਇ ॥
જેણે ગુરુનો આશ્રય લઈને પરમાત્માના નામનો આશરો લીધો નથી, તે મરી જાય છે જન્મે છે, જન્મે છે મરે છે ।। ૧।।વિરામ।।
ਜਿਨਿ ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਾਮੁ ਨ ਬੂਝਿਆ ਮਰਿ ਜਨਮੈ ਆਵੈ ਜਾਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જે સુંદર શરીર પરમાત્માના સ્મરણમાં પરમાત્માના પ્રેમમાં રંગાયેલું છે,
ਤਨੁ ਸੂਚਾ ਸੋ ਆਖੀਐ ਜਿਸੁ ਮਹਿ ਸਾਚਾ ਨਾਉ ॥
જેની જીભ નામ પોતાના અસ્તિત્વના મૂળ હેતુ લાગે છે, જે શરીરમાં અટલ પ્રભુનું નામ ટકેલું
ਭੈ ਸਚਿ ਰਾਤੀ ਦੇਹੁਰੀ ਜਿਹਵਾ ਸਚੁ ਸੁਆਉ ॥
રહે છે તે જ શરીરને પવિત્ર કહેવામાં આવે છે
ਸਚੀ ਨਦਰਿ ਨਿਹਾਲੀਐ ਬਹੁੜਿ ਨ ਪਾਵੈ ਤਾਉ ॥੨॥
જેના પર પ્રભુની કૃપાની હોય છે, તે વારંવાર ચોર્યાસીના ચક્કરમાં આવીને તપ સહન કરતો નથી ।। ૨।।
ਸਾਚੇ ਤੇ ਪਵਨਾ ਭਇਆ ਪਵਨੈ ਤੇ ਜਲੁ ਹੋਇ ॥
તેને ખાતરી છે કે પરમાત્માથી સૂક્ષ્મ તત્વ પવન બન્યો, પવનમાંથી પાણી અસ્તિત્વમાં આવ્યું
ਜਲ ਤੇ ਤ੍ਰਿਭਵਣੁ ਸਾਜਿਆ ਘਟਿ ਘਟਿ ਜੋਤਿ ਸਮੋਇ ॥
પાણી દ્વારા આખું વિશ્વ બનાવવામાં આવ્યું, અને આ રચેલા વિશ્વના દરેક ભાગમાં પ્રભુનો પ્રકાશ સમાયેલો છે
ਨਿਰਮਲੁ ਮੈਲਾ ਨਾ ਥੀਐ ਸਬਦਿ ਰਤੇ ਪਤਿ ਹੋਇ ॥੩॥
ગુરુના શબ્દમાં રંગાયેલાને લોક-પરલોક માન મળે છે, અને તે હંમેશાં શુદ્ધ રહે છે. તેને વિકારોની ગંદકી લાગતી નથી ।।૩।।
ਇਹੁ ਮਨੁ ਸਾਚਿ ਸੰਤੋਖਿਆ ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਤਿਸੁ ਮਾਹਿ ॥
તેનું મન પ્રભુમાં સ્થિર થઈને સંતોષ ધારણ કરી લ્યે છે તેની ઉપર પ્રભુને મહેરબાની બની રહે છે