Page 188
ਮਾਨੁ ਮਹਤੁ ਨਾਨਕ ਪ੍ਰਭੁ ਤੇਰੇ ॥੪॥੪੦॥੧੦੯॥
હે નાનક! તારો સેવક બનવાથી જ લોક-પરલોકમાં આદર મળે છે મોટાઈ મળે છે ॥૪॥૪૦॥૧૦૯॥
ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ મહેલ ૫॥
ਜਾ ਕਉ ਤੁਮ ਭਏ ਸਮਰਥ ਅੰਗਾ ॥
હે બધી તાકતોનો માલિક પ્રભુ! જે મનુષ્યનો તું સહાયક બને છે.
ਤਾ ਕਉ ਕਛੁ ਨਾਹੀ ਕਾਲੰਗਾ ॥੧॥
તેને કોઈ વીકાર વગેરેનો ડાઘ નથી સ્પર્શી શકતો. ॥૧॥
ਮਾਧਉ ਜਾ ਕਉ ਹੈ ਆਸ ਤੁਮਾਰੀ ॥
હે માયાના પતિ-પ્રભુ! જે મનુષ્યને ફક્ત તારી સહાયતાની ઉમ્મીદ છે.
ਤਾ ਕਉ ਕਛੁ ਨਾਹੀ ਸੰਸਾਰੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તેને દુનિયાના લોકોની સહાયતાની ઉમ્મીદ કરવાની જરૂરિયાત નથી રહેતી. ॥૧॥વિરામ॥
ਜਾ ਕੈ ਹਿਰਦੈ ਠਾਕੁਰੁ ਹੋਇ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્યના હૃદયમાં માલિક પ્રભુની યાદ રહે છે.
ਤਾ ਕਉ ਸਹਸਾ ਨਾਹੀ ਕੋਇ ॥੨॥
તેને દુનિયાનો કોઈ સંયમ-ફિકર સ્પર્શી નથી શકતા ॥૨॥
ਜਾ ਕਉ ਤੁਮ ਦੀਨੀ ਪ੍ਰਭ ਧੀਰ ॥
હે પ્રભુ! જે મનુષ્યને તે ધીરજતા આપી છે.
ਤਾ ਕੈ ਨਿਕਟਿ ਨ ਆਵੈ ਪੀਰ ॥੩॥
કોઈ દુઃખ-કષ્ટ તેની નજીક નથી ભટકી શકતા. ॥૩॥
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਮੈ ਸੋ ਗੁਰੁ ਪਾਇਆ ॥
નાનક કહે છે, મેં તે ગુરુ શોધી લીધો છે.
ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਪੂਰਨ ਦੇਖਾਇਆ ॥੪॥੪੧॥੧੧੦॥
જેને મને આવી તાકતોનો માલિક સર્વ-વ્યાપક અનંત પ્રભુ દેખાડી દીધો છે. ॥૪॥૪૧॥૧૧૦॥
ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ મહેલ ૫॥
ਦੁਲਭ ਦੇਹ ਪਾਈ ਵਡਭਾਗੀ ॥
આ દુર્લભ મનુષ્ય શરીર મોટા ભાગ્યોથી મળે છે.
ਨਾਮੁ ਨ ਜਪਹਿ ਤੇ ਆਤਮ ਘਾਤੀ ॥੧॥
પરંતુ જે મનુષ્ય આ શરીર પ્રાપ્ત કરીને પરમાત્માનું નામ નથી. જપતા તે આધ્યાત્મિક મૃત્યુ લઈ લે છે. ॥૧॥
ਮਰਿ ਨ ਜਾਹੀ ਜਿਨਾ ਬਿਸਰਤ ਰਾਮ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્યોને પરમાત્માનું નામ ભૂલી જાય છે. તે જરૂર આધ્યાત્મિક મૃત્યુ મરી જાય છે.
ਨਾਮ ਬਿਹੂਨ ਜੀਵਨ ਕਉਨ ਕਾਮ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
કારણ કે પરમાત્માના નામથી વંચિત રહેલા વ્યક્તિનું જીવન કોઈ પણ કામનું નથી. ॥૧॥વિરામ॥
ਖਾਤ ਪੀਤ ਖੇਲਤ ਹਸਤ ਬਿਸਥਾਰ ॥
પરમાત્માના નામથી વંચિત મનુષ્ય ખાવા-પીવા-હસવા -રમવાનો ફેલાવો ફેલાવે છે.
ਕਵਨ ਅਰਥ ਮਿਰਤਕ ਸੀਗਾਰ ॥੨॥
પરંતુ આ એવા જ છે જેમ કોઈ મરેલને શણગારવા અને મરેલને શણગારનો કોઈ લાભ હોતો નથી ॥૨॥
ਜੋ ਨ ਸੁਨਹਿ ਜਸੁ ਪਰਮਾਨੰਦਾ ॥
જે મનુષ્ય સૌથી શ્રેષ્ઠ આનંદના માલિક પ્રભુની મહિમા નથી સાંભળતા.
ਪਸੁ ਪੰਖੀ ਤ੍ਰਿਗਦ ਜੋਨਿ ਤੇ ਮੰਦਾ ॥੩॥
તે પશુ-પક્ષી તેમજ ટેઢા થઈને ચાલનાર જીવોની યોનીઓથી પણ ખરાબ છે. ॥૩॥
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਗੁਰਿ ਮੰਤ੍ਰੁ ਦ੍ਰਿੜਾਇਆ ॥
નાનક કહે છે, જે મનુષ્યના હૃદયમાં ગુરુએ પોતાનો ઉપદેશ પાક્કો કરી દીધો છે.
ਕੇਵਲ ਨਾਮੁ ਰਿਦ ਮਾਹਿ ਸਮਾਇਆ ॥੪॥੪੨॥੧੧੧॥
તેના હૃદયમાં ફક્ત પરમાત્માનું નામ જ હંમેશા ટકી રહે છે. ॥૪॥૪૨॥૧૧૧॥
ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ મહેલ ૫॥
ਕਾ ਕੀ ਮਾਈ ਕਾ ਕੋ ਬਾਪ ॥
વાસ્તવમાં હંમેશા માટે ના કોઈ કોઈની માતા છે. ના કોઈ કોઈનો પિતા છે.
ਨਾਮ ਧਾਰੀਕ ਝੂਠੇ ਸਭਿ ਸਾਕ ॥੧॥
માતા-પિતા-પુત્ર-સ્ત્રી આ બધા સબંધ હંમેશા કાયમ રહેનાર નથી કહેવા માત્રના જ છે ॥૧॥
ਕਾਹੇ ਕਉ ਮੂਰਖ ਭਖਲਾਇਆ ॥
હે મૂર્ખ! તું કેમ તડપી રહ્યો છે. જેમ સપનાની અસરમાં બોલી રહ્યો છે?
ਮਿਲਿ ਸੰਜੋਗਿ ਹੁਕਮਿ ਤੂੰ ਆਇਆ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તને એ સમજ નથી કે તું પરમાત્માના હુકમમાં પાછલા સંજોગોને અનુસાર આ માતા-પિતા વગેરે સંબંધીઓથી મળીને જગતમાં આવ્યો છે જ્યાં સુધી આ સંજોગ કાયમ છે ત્યાં સુધી આ સંબંધીઓથી તારો મેળ રહી શકે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਏਕਾ ਮਾਟੀ ਏਕਾ ਜੋਤਿ ॥
બધા જીવોની એક જ માટી છે. બધામાં કર્તારની એક જ જ્યોતિ હાજર છે, બધામાં એક જ પ્રાણ છે. જેટલો સમય સંજોગ કાયમ છે તેટલો સમય આ તત્વ એકત્રિત છે.
ਏਕੋ ਪਵਨੁ ਕਹਾ ਕਉਨੁ ਰੋਤਿ ॥੨॥
સંજોગોની સમાપ્તિ પર તત્વ અલગ-અલગ થઈ જાય છે. કોઈને કોઈ માટે રોવાની જરૂરિયાત નથી પડતી. રોવાનો લાભ પણ નથી હોતો ॥૨॥
ਮੇਰਾ ਮੇਰਾ ਕਰਿ ਬਿਲਲਾਹੀ ॥
કોઈ સંબંધીના અલગ થવા પર લોકો ‘મારા મારા’ કહીને તડપે છે,
ਮਰਣਹਾਰੁ ਇਹੁ ਜੀਅਰਾ ਨਾਹੀ ॥੩॥
પરંતુ આ નથી સમજતા કે હંમેશા માટે કોઇ કોઈનું ‘મારું’ નથી અને આ આત્મા મરનારી નથી ॥૩॥
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਗੁਰਿ ਖੋਲੇ ਕਪਾਟ ॥
નાનક કહે છે, જે મનુષ્યને માયાના મોહથી જકડાયેલ દરવાજો ગુરુએ ખોલી દીધો.
ਮੁਕਤੁ ਭਏ ਬਿਨਸੇ ਭ੍ਰਮ ਥਾਟ ॥੪॥੪੩॥੧੧੨॥
તે મોહના બંધનોથી સ્વતંત્ર થઇ ગયા. તેની મોહની ભટકણના બધા ફેલાવા સમાપ્ત થઈ ગયા ॥૪॥૪૩॥૧૧૨॥
ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ મહેલ ૫॥
ਵਡੇ ਵਡੇ ਜੋ ਦੀਸਹਿ ਲੋਗ ॥
હે ભાઈ! દુનિયામાં ધન પ્રભુતા વગેરેથી જે લોકો મોટા-મોટા દેખાઈ દે છે.
ਤਿਨ ਕਉ ਬਿਆਪੈ ਚਿੰਤਾ ਰੋਗ ॥੧॥
તેને હંમેશા જ ચિંતાનો રોગ દબાવી રાખે છે ॥૧॥
ਕਉਨ ਵਡਾ ਮਾਇਆ ਵਡਿਆਈ ॥
હે ભાઈ! માયાને કારણે જગતમાં મળેલ આદરથી કોઈ પણ મનુષ્ય વાસ્તવમાં મોટો નથી.
ਸੋ ਵਡਾ ਜਿਨਿ ਰਾਮ ਲਿਵ ਲਾਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તે જ મનુષ્ય મોટો છે. જેને પરમાત્માની સાથે લગન લગાવેલી છે ॥૧॥વિરામ॥
ਭੂਮੀਆ ਭੂਮਿ ਊਪਰਿ ਨਿਤ ਲੁਝੈ ॥
જમીનનો માલિક મનુષ્ય જીવનની મિલકત માટે બીજાથી હંમેશા લડતો-ઝઘડતો રહે છે.
ਛੋਡਿ ਚਲੈ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਨਹੀ ਬੁਝੈ ॥੨॥
આ જમીન અહીં જ છોડીને અંતે અહીંથી ચાલી જાય છે. પરંતુ આખી ઉમર તેની મિલ્કતની તૃષ્ણા સમાપ્ત થતી નથી. ॥૨॥
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਇਹੁ ਤਤੁ ਬੀਚਾਰਾ ॥
નાનક કહે છે, અમે વિચાર કરીને આ કામની વાત શોધી છે
ਬਿਨੁ ਹਰਿ ਭਜਨ ਨਾਹੀ ਛੁਟਕਾਰਾ ॥੩॥੪੪॥੧੧੩॥
કે પરમાત્માના ભજન વગર માયાના મોહથી છુટકારો નથી મળતો અને જ્યાં સુધી માયાનો મોહ કાયમ છે ત્યાં સુધી મનુષ્યનો વિસ્તાર નાનો જ રહે છે. ॥૩॥૪૪॥૧૧૩॥
ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ મહેલ ૫॥
ਪੂਰਾ ਮਾਰਗੁ ਪੂਰਾ ਇਸਨਾਨੁ ॥
પરમાત્માનું નામ જ જીવનનો સાચો રસ્તો છે નામ જ વાસ્તવિક તીર્થ સ્નાન છે.
ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਪੂਰਾ ਹਿਰਦੈ ਨਾਮੁ ॥੧॥
ગુરુની કૃપાથી જે મનુષ્યના હ્રદયમાં પરમાત્માનું નામ વસે છે. તેની દરેક મહેનત અભાવ-રહિત હોય છે ॥૧॥
ਪੂਰੀ ਰਹੀ ਜਾ ਪੂਰੈ ਰਾਖੀ ॥ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਕੀ ਸਰਣਿ ਜਨ ਤਾਕੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
સંપૂર્ણ ગુરુની કૃપાથી જે મનુષ્યોએ પોતાના બધા કાર્ય-વ્યવહારોમાં પરમાત્માનો આશરો લઇ રાખ્યો. તેની ઇજ્જત હંમેશા બનેલી રહી કારણ કે અચૂક ગુરુએ તેની ઇજ્જત રાખી ॥૧॥વિરામ॥
ਪੂਰਾ ਸੁਖੁ ਪੂਰਾ ਸੰਤੋਖੁ ॥
ગુરુની કૃપાથી જે મનુષ્ય પરમાત્માની શરણમાં રહે છે તે હંમેશા માટે આધ્યાત્મિક આનંદ મેળવે છે અને સંતોષવાળું જીવન વ્યતીત કરે છે.
ਪੂਰਾ ਤਪੁ ਪੂਰਨ ਰਾਜੁ ਜੋਗੁ ॥੨॥
પરમાત્માની શરણ જ તેના માટે અચૂક તપ છે, તે પૂર્ણ રાજ પણ ભોગવે છે અને પરમાત્માના ચરણોથી પણ જોડાયેલ રહે છે ॥૨॥
ਹਰਿ ਕੈ ਮਾਰਗਿ ਪਤਿਤ ਪੁਨੀਤ ॥
ગુરુની કૃપાથી જે મનુષ્ય પરમાત્માના રાહ પર ચાલે છે. તે પહેલા વિકારોમાં પડેલા પણ હવે પવિત્ર થઈ જાય છે.
ਪੂਰੀ ਸੋਭਾ ਪੂਰਾ ਲੋਕੀਕ ॥੩॥
તેને લોક-પરલોકમાં હંમેશા માટે શોભા મળે છે. લોકોની સાથે તેનો મેલજોલ-વ્યવહાર પણ ઠીક રહે છે ॥૩॥
ਕਰਣਹਾਰੁ ਸਦ ਵਸੈ ਹਦੂਰਾ ॥ ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਮੇਰਾ ਸਤਿਗੁਰੁ ਪੂਰਾ ॥੪॥੪੫॥੧੧੪॥
સર્જનહાર ભગવાન હંમેશા તેની નજીક રહે છે.હે નાનક! મારા સતગુરુ પૂર્ણ છે. 4 ॥ 45 ॥ 114 ॥
ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ મહેલ ૫॥
ਸੰਤ ਕੀ ਧੂਰਿ ਮਿਟੇ ਅਘ ਕੋਟ ॥
હે ભાઈ! ગુરુ સંતના ચરણોની ધૂળ માથા પર લગાવવાથી મનુષ્યના કરોડો પાપ દુર થઈ જાય છે.