Page 161
ਇਸੁ ਕਲਿਜੁਗ ਮਹਿ ਕਰਮ ਧਰਮੁ ਨ ਕੋਈ ॥
આ કળયુગના પંજામા ફસાવવાથી કોઈ કર્મ-ધર્મ છોડાવી શકતું નથી.
ਕਲੀ ਕਾ ਜਨਮੁ ਚੰਡਾਲ ਕੈ ਘਰਿ ਹੋਈ ॥
કુકર્મી મનુષ્યના હૃદયમાં જેમ કલયુગ આવે છે.
ਨਾਨਕ ਨਾਮ ਬਿਨਾ ਕੋ ਮੁਕਤਿ ਨ ਹੋਈ ॥੪॥੧੦॥੩੦॥
હે નાનક! પરમાત્માના નામ વગર કોઈ મનુષ્ય કલયુગથી મુક્તિ મેળવી શકતો નથી ॥૪॥૧૦॥૩૦॥
ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੩ ਗੁਆਰੇਰੀ ॥
ગૌરી રાગ મહેલ ૩ ગુઆરેરી ॥
ਸਚਾ ਅਮਰੁ ਸਚਾ ਪਾਤਿਸਾਹੁ ॥
પરમાત્મા જગતનો હંમેશા સ્થિર રહેનાર પતિ છે, તેનો હુકમ અટલ છે.
ਮਨਿ ਸਾਚੈ ਰਾਤੇ ਹਰਿ ਵੇਪਰਵਾਹੁ ॥
જે મનુષ્ય પોતાના મનથી હંમેશા સ્થિર પરમાત્માના નામ રંગમાં રંગાય જાય છે, તે પેલા રખેવાળ હરીનું રૂપ થઇ જાય છે.
ਸਚੈ ਮਹਲਿ ਸਚਿ ਨਾਮਿ ਸਮਾਹੁ ॥੧॥
તે પેલા હંમેશા કાયમ રહેનાર પરમાત્માની હાજરીમાં રહે છે. તેના હંમેશા સ્થિર નામમાં લીનતા પ્રાપ્ત કરી લે છે ॥૧॥
ਸੁਣਿ ਮਨ ਮੇਰੇ ਸਬਦੁ ਵੀਚਾਰਿ ॥
હે મન! ગુરુની શિક્ષા સંભાળ, ગુરુના શબ્દને પોતાની વિચાર મંડળમાં વસાવી રાખ.
ਰਾਮ ਜਪਹੁ ਭਵਜਲੁ ਉਤਰਹੁ ਪਾਰਿ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જો તું પરમાત્માના નામને યાદ કરીશ, તો સંસાર સમુદ્રથી પાર પડી જઈશ ॥૧॥વિરામ॥
ਭਰਮੇ ਆਵੈ ਭਰਮੇ ਜਾਇ ॥
માયાની ભટકણમાં જ પેદા થાય છે અને માયાની ભટકણમાં જ મરે છે
ਇਹੁ ਜਗੁ ਜਨਮਿਆ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ॥
પરંતુ આ જગત પોતાની પાછળ ચાલીને માયાના મોહમાં ફસાઈને જન્મ-મરણના ચક્રમાં પડેલું રહે છે.
ਮਨਮੁਖਿ ਨ ਚੇਤੈ ਆਵੈ ਜਾਇ ॥੨॥
પોતાના મનની પાછળ ચાલનાર જગત પરમાત્માને યાદ નથી કરતું અને જન્મતું- મરતું રહે છે ॥૨॥
ਆਪਿ ਭੁਲਾ ਕਿ ਪ੍ਰਭਿ ਆਪਿ ਭੁਲਾਇਆ ॥
આ જીવ પોતે જ ખોટા રસ્તે પડેલું છે કે પરમાત્માએ પોતે ખોટા રસ્તે નાખેલ છે,
ਇਹੁ ਜੀਉ ਵਿਡਾਣੀ ਚਾਕਰੀ ਲਾਇਆ ॥
આ વાત સ્પષ્ટ છે કે આ પોતાની વાસ્તવિકતા ભુલાવી બેઠો છે અને માયાના મોહમાં ફસાઈને આ જીવ બેગાની નોકરી જ કરી રહ્યો છે
ਮਹਾ ਦੁਖੁ ਖਟੇ ਬਿਰਥਾ ਜਨਮੁ ਗਵਾਇਆ ॥੩॥
જેનાથી આ ખુબ જ દુ:ખ કમાય છે અને મનુષ્ય જન્મ વ્યર્થ ગુમાવી રહ્યો છે ॥૩॥
ਕਿਰਪਾ ਕਰਿ ਸਤਿਗੁਰੂ ਮਿਲਾਏ ॥
પરમાત્મા પોતાની કૃપા કરીને જે મનુષ્યને ગુરુ મિલાવે છે,
ਏਕੋ ਨਾਮੁ ਚੇਤੇ ਵਿਚਹੁ ਭਰਮੁ ਚੁਕਾਏ ॥
તે મનુષ્ય માયાનો મોહ છોડીને ફક્ત પરમાત્માનું નામ સ્મરણ કરે છે તથા પોતાની અંદરથી માયાવાળી ભટકણ દુર કરી લે છે.
ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਜਪੇ ਨਾਉ ਨਉ ਨਿਧਿ ਪਾਏ ॥੪॥੧੧॥੩੧॥
હે નાનક! તે મનુષ્ય હંમેશા હરિ નામ સ્મરણ કરે છે અને હરિ-નામ ખજાનો પ્રાપ્ત કરે છે જે એના માટે જગતના બધા નવ ખજાના છે ॥૪॥૧૧॥૩૧॥
ਗਉੜੀ ਗੁਆਰੇਰੀ ਮਹਲਾ ੩ ॥
ગૌરી રાગ ગુઆરેરી મહેલ ૩॥
ਜਿਨਾ ਗੁਰਮੁਖਿ ਧਿਆਇਆ ਤਿਨ ਪੂਛਉ ਜਾਇ ॥
જે મનુષ્યોએ ગુરુની રાહ પર ચાલીને પરમાત્માનું નામ સ્મરણ કર્યું છે જયારે હું તેનાથી નામ જપવાની વિધિ પૂછું છું
ਗੁਰ ਸੇਵਾ ਤੇ ਮਨੁ ਪਤੀਆਇ ॥
તો તે બતાવે છે કે ગુરુની બતાવેલી સેવાથી જ મનુષ્યનું મન પ્રભુ સ્મરણમાં અફસોસ કરે છે.
ਸੇ ਧਨਵੰਤ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਕਮਾਇ ॥
ગુરુની શરણ પડનાર તે મનુષ્ય પરમાત્માનું નામ ધન કમાવીને ધની થઈ જાય છે.
ਪੂਰੇ ਗੁਰ ਤੇ ਸੋਝੀ ਪਾਇ ॥੧॥
આ સદબુદ્ધિ સંપૂર્ણ ગુરૂથી જ મળે છે ॥૧॥
ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਜਪਹੁ ਮੇਰੇ ਭਾਈ ॥
હે ભાઈ! ગુરુની શરણ પડીને હંમેશા પરમાત્માનું નામ સ્મરણ કરતો રહે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੇਵਾ ਹਰਿ ਘਾਲ ਥਾਇ ਪਾਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ગુરુ દ્વારા કરેલી સેવા ભક્તિની મહેનત પરમાત્મા સ્વીકાર કરી લે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਆਪੁ ਪਛਾਣੈ ਮਨੁ ਨਿਰਮਲੁ ਹੋਇ ॥
ગુરુ દ્વારા જે મનુષ્ય પોતાના આધ્યાત્મિક જીવનની તપાસ કરે છે તેનું મન પવિત્ર થઈ જાય છે.
ਜੀਵਨ ਮੁਕਤਿ ਹਰਿ ਪਾਵੈ ਸੋਇ ॥
તે આ જન્મમાં જ માયાનાં બંધનોથી મુક્તિ પ્રાપ્ત કરી લે છે અને પરમાત્માને મળી જાય છે.
ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਵੈ ਮਤਿ ਊਤਮ ਹੋਇ ॥
જે મનુષ્ય ગુરુની શરણ પડીને પરમાત્માના ગુણ ગાય છે તેની બુદ્ધિ શ્રેષ્ઠ થઈ જાય છે.
ਸਹਜੇ ਸਹਜਿ ਸਮਾਵੈ ਸੋਇ ॥੨॥
તે હંમેશા આધ્યાત્મિક સ્થિરતામાં ટકી રહે છે ॥૨॥
ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਨ ਸੇਵਿਆ ਜਾਇ ॥
હે ભાઈ! માયાના મોહમાં ફસાઈ રહેવાથી ઈશ્વરની સેવા-ભક્તિ થઇ શકતી નથી.
ਹਉਮੈ ਮਾਇਆ ਮਹਾ ਬਿਖੁ ਖਾਇ ॥
અહંકાર એક મોટું ઝેર છે. માયાનો મોહ મોટું ઝેર છે, આ ઝેર મનુષ્યના આધ્યાત્મિક જીવનને સમાપ્ત કરી દે છે.
ਪੁਤਿ ਕੁਟੰਬਿ ਗ੍ਰਿਹਿ ਮੋਹਿਆ ਮਾਇ ॥
માયા મનુષ્યને પુત્રના મોહ દ્વારા, પરિવારના મોહ દ્વારા, ઘરના મોહ દ્વારા છેતરતી રહે છે.
ਮਨਮੁਖਿ ਅੰਧਾ ਆਵੈ ਜਾਇ ॥੩॥
માયાના મોહમાં અંધ મનુષ્ય પોતાના મનની પાછળ ચાલીને જન્મ મરણના ચક્રમાં પડી રહે છે ॥૩॥
ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਦੇਵੈ ਜਨੁ ਸੋਇ ॥
પરમાત્મા ગુરુ દ્વારા જે મનુષ્યને પોતાના નામનું દાન આપે છે, તે મનુષ્ય તેનો સેવક બની જાય છે.
ਅਨਦਿਨੁ ਭਗਤਿ ਗੁਰ ਸਬਦੀ ਹੋਇ ॥
ગુરુના શબ્દ દ્વારા જ દરરોજ પરમાત્માની ભક્તિ થઇ શકે છે.
ਗੁਰਮਤਿ ਵਿਰਲਾ ਬੂਝੈ ਕੋਇ ॥
ગુરુની બુદ્ધિ લઈને જ કોઈ દુર્લભ મનુષ્ય જીવન ઉદેશ્યને સમજે છે.
ਨਾਨਕ ਨਾਮਿ ਸਮਾਵੈ ਸੋਇ ॥੪॥੧੨॥੩੨॥
અને, હે નાનક! તે મનુષ્ય પરમાત્માના નામમાં લીન રહે છે ॥૪॥૧૨॥૩૨॥
ਗਉੜੀ ਗੁਆਰੇਰੀ ਮਹਲਾ ੩ ॥
ગૌરી મહેલ ગુઆરેરી મહેલ ૩॥
ਗੁਰ ਸੇਵਾ ਜੁਗ ਚਾਰੇ ਹੋਈ ॥
ગુરુની દેખાડેલી સેવા કરવાનો નિયમ હંમેશથી જ ચાલ્યો આવી રહ્યો છે ચારેય યુગોમાં પણ સ્વીકાર છે.
ਪੂਰਾ ਜਨੁ ਕਾਰ ਕਮਾਵੈ ਕੋਈ ॥
કોઈ પૂર્ણ મનુષ્ય જ ગુરુની દેખાડેલી સેવા પૂરી શ્રદ્ધાથી કરે છે.
ਅਖੁਟੁ ਨਾਮ ਧਨੁ ਹਰਿ ਤੋਟਿ ਨ ਹੋਈ ॥
જે મનુષ્ય ગુરુએ દેખાડેલ કાર્ય પૂરી શ્રદ્ધાથી કરે છે તે ક્યારેય ના સમાપ્ત થનાર હરિ નામ ધન એકત્રિત કરી લે છે. તેના ધનમાં ક્યારેય ખોટ આવતી નથી.
ਐਥੈ ਸਦਾ ਸੁਖੁ ਦਰਿ ਸੋਭਾ ਹੋਈ ॥੧॥
આ નામ ધન એકત્રિત કરનાર મનુષ્ય આ લોકમાં હંમેશા આધ્યાત્મિક આનંદ મેળવે છે. પ્રભુની હાજરીમાં પણ તેને શોભા મળે છે ॥૧॥
ਏ ਮਨ ਮੇਰੇ ਭਰਮੁ ਨ ਕੀਜੈ ॥
હે મન! ગુરુની દેખાડેલી શિક્ષા પર શક ન કરવો જોઈએ.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੇਵਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਰਸੁ ਪੀਜੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ગુરુની દેખાડેલી સેવા ભક્તિ કરીને આધ્યાત્મિક જીવન આપનાર હરિ નામ રસ પીવું જોઈએ ॥૧॥ વિરામ॥
ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਹਿ ਸੇ ਮਹਾਪੁਰਖ ਸੰਸਾਰੇ ॥
જે મનુષ્ય ગુરુની શરણ પડે છે. તે સંસારમાં મહાપુરુષ મનાય છે.
ਆਪਿ ਉਧਰੇ ਕੁਲ ਸਗਲ ਨਿਸਤਾਰੇ ॥
પોતાના આખા કુળને પણ પાર પડાવી લે છે.
ਹਰਿ ਕਾ ਨਾਮੁ ਰਖਹਿ ਉਰ ਧਾਰੇ ॥
તે પરમાત્માનું નામ હંમેશા પોતાના દિલમાં સાંભળીને રાખે છે.
ਨਾਮਿ ਰਤੇ ਭਉਜਲ ਉਤਰਹਿ ਪਾਰੇ ॥੨॥
પ્રભુ-નામના રંગમાં રંગાયેલા તે મનુષ્ય સંસાર સમુદ્રથી પાર થઈ જાય છે ॥૨॥
ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਹਿ ਸਦਾ ਮਨਿ ਦਾਸਾ ॥
જે મનુષ્ય ગુરુની શરણ પડે છે, તે પોતાના મનમાં હંમેશા બધાના દાસ બનીને રહે છે,
ਹਉਮੈ ਮਾਰਿ ਕਮਲੁ ਪਰਗਾਸਾ ॥
તે પોતાની અંદરથી અહંકાર દૂર કરી લે છે અને તેનું કમળરૂપી હૃદય ખીલી રહે છે.
ਅਨਹਦੁ ਵਾਜੈ ਨਿਜ ਘਰਿ ਵਾਸਾ ॥
તેની અંદર મહિમાનો, જાણે, બાજા એક રસ વાગતો રહે છે. તેનું ધ્યાન પ્રભુ ચરણોમાં ટકેલુ રહે છે.
ਨਾਮਿ ਰਤੇ ਘਰ ਮਾਹਿ ਉਦਾਸਾ ॥੩॥
પ્રભુ નામમાં રંગાયેલ મનુષ્ય ગૃહસ્થમાં રહેતા હોવા છતાં માયાના મોહથી નિર્લિપ રહે છે ॥૩॥
ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਹਿ ਤਿਨ ਕੀ ਸਚੀ ਬਾਣੀ ॥
જે મનુષ્ય ગુરુની શરણ પડે છે પરમાત્માની મહિમામાં ઉચ્ચારેલી તેની વાણી હંમેશા જ અટલ થઇ જાય છે.
ਜੁਗੁ ਜੁਗੁ ਭਗਤੀ ਆਖਿ ਵਖਾਣੀ ॥
દરેક યુગમાં હંમેશા જ ભક્ત જન તે વાણી ઉચારીને બીજા લોકોને પણ સંભળાવે છે. તે મનુષ્ય દરરોજ સારંગ પાણી પ્રભુનું નામ જપે છે.
ਅਨਦਿਨੁ ਜਪਹਿ ਹਰਿ ਸਾਰੰਗਪਾਣੀ ॥
હે નાનક! જે મનુષ્ય ગુરુની શરણ પડીને પ્રભુના નામ રંગમાં રંગાય જાય છે,