Page 1429
ਨਿਜ ਕਰਿ ਦੇਖਿਓ ਜਗਤੁ ਮੈ ਕੋ ਕਾਹੂ ਕੋ ਨਾਹਿ ॥
દુનિયાને મેં પોતાની બનાવીને જોઈ છે, પણ કોઈ (હમદદ) કોઈનું નથી.
ਨਾਨਕ ਥਿਰੁ ਹਰਿ ਭਗਤਿ ਹੈ ਤਿਹ ਰਾਖੋ ਮਨ ਮਾਹਿ ॥੪੮॥
નાનક કહે છે કે ફક્ત પ્રભુ ભક્તિ જ સ્થિર છે, તેને તમારા હૃદયમાં રાખો. ||૪૮||
ਜਗ ਰਚਨਾ ਸਭ ਝੂਠ ਹੈ ਜਾਨਿ ਲੇਹੁ ਰੇ ਮੀਤ ॥
હે મિત્ર! આ જગત-સૃષ્ટિ બધું અસત્ય છે એ સત્ય સ્વીકારો.
ਕਹਿ ਨਾਨਕ ਥਿਰੁ ਨਾ ਰਹੈ ਜਿਉ ਬਾਲੂ ਕੀ ਭੀਤਿ ॥੪੯॥
નાનકે કહ્યું છે કે રેતીની દીવાલ જેવું કંઈ સ્થિર રહેતું નથી.|| ૪૯ ||
ਰਾਮੁ ਗਇਓ ਰਾਵਨੁ ਗਇਓ ਜਾ ਕਉ ਬਹੁ ਪਰਵਾਰੁ ॥
દશરથ-સુત રામ પણ સંસાર છોડી ગયા, લંકાપતિ રાવણ પણ મૃત્યુની ગોદમાં ગયો, જેનો મોટો પરિવાર હતો.
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਥਿਰੁ ਕਛੁ ਨਹੀ ਸੁਪਨੇ ਜਿਉ ਸੰਸਾਰੁ ॥੫੦॥
નાનક કહે છે કે આ જગત સ્વપ્ન જેવું છે અને કોઈ કાયમી નથી. || ૫૦ ||
ਚਿੰਤਾ ਤਾ ਕੀ ਕੀਜੀਐ ਜੋ ਅਨਹੋਨੀ ਹੋਇ ॥
ચિંતા તો એની કરવી જોઈએ, જે શક્ય ન હોય
ਇਹੁ ਮਾਰਗੁ ਸੰਸਾਰ ਕੋ ਨਾਨਕ ਥਿਰੁ ਨਹੀ ਕੋਇ ॥੫੧॥
હે નાનક! આ સંસારના માર્ગ પર કોઈ સ્થિર નથી. || ૫૧ ||
ਜੋ ਉਪਜਿਓ ਸੋ ਬਿਨਸਿ ਹੈ ਪਰੋ ਆਜੁ ਕੈ ਕਾਲਿ ॥
જે કોઈ જન્મ લે છે, તે મૃત્યુ પામે છે. આજે કે કાલે બધા જ જવાના છે.
ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਗੁਨ ਗਾਇ ਲੇ ਛਾਡਿ ਸਗਲ ਜੰਜਾਲ ॥੫੨॥
તેથી નાનકનો અભિપ્રાય છે કે બધી જાળ છોડીને ભગવાનની સ્તુતિ કરવી. || ૫૨ ||
ਦੋਹਰਾ ॥
દોહા ||
ਬਲੁ ਛੁਟਕਿਓ ਬੰਧਨ ਪਰੇ ਕਛੂ ਨ ਹੋਤ ਉਪਾਇ ॥
અમારી શક્તિ પૂરી થઈ ગઈ છે, અમે બંધનમાં છીએ અને કોઈ ઉપાય સાબિત થઈ રહ્યો નથી.
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਅਬ ਓਟ ਹਰਿ ਗਜ ਜਿਉ ਹੋਹੁ ਸਹਾਇ ॥੫੩॥
નાનક કહે છે કે હવે ઈશ્વરનો જ આશ્રય છે, જેમ આપણે હાથીને મગરથી બચાવવામાં મદદ કરી હતી. || ૫૩ ||
ਬਲੁ ਹੋਆ ਬੰਧਨ ਛੁਟੇ ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਹੋਤ ਉਪਾਇ ॥
ઈશ્વરમાં નિષ્ઠા રાખીએ તો જવાબ મળે છે કે આધ્યાત્મિક બળ પણ પાછું મળે છે, બંધનમાંથી મુક્તિ મળે છે, બધા ઉપાયો સાચા પડે છે.
ਨਾਨਕ ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਤੁਮਰੈ ਹਾਥ ਮੈ ਤੁਮ ਹੀ ਹੋਤ ਸਹਾਇ ॥੫੪॥
હે નાનક! બધું તમારા હાથમાં છે, તમે પોતે જ મદદ કરી શકો છો || ૫૪ ||
ਸੰਗ ਸਖਾ ਸਭਿ ਤਜਿ ਗਏ ਕੋਊ ਨ ਨਿਬਹਿਓ ਸਾਥਿ ॥
અમારા બધા સાથીઓ ચાલ્યા ગયા. કોઈ પણ અંત સુધી ટકી શક્યું નહીં.
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਇਹ ਬਿਪਤਿ ਮੈ ਟੇਕ ਏਕ ਰਘੁਨਾਥ ॥੫੫॥
નાનક વિનંતી કરે છે કે હે પરમેશ્વર! આ આફતના સમયમાં તમે જ એકમાત્ર આશા છો. ||૫૫||
ਨਾਮੁ ਰਹਿਓ ਸਾਧੂ ਰਹਿਓ ਰਹਿਓ ਗੁਰੁ ਗੋਬਿੰਦੁ ॥
હરિનામ અને સાધુ સ્થાયી છે, ગુરુ પરમેશ્વર નિત્ય છે.
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਇਹ ਜਗਤ ਮੈ ਕਿਨ ਜਪਿਓ ਗੁਰ ਮੰਤੁ ॥੫੬॥
હે નાનક! આ દુનિયામાં માત્ર થોડા જ લોકોએ ગુરુમંત્રનો જાપ કર્યો છે.|| ૫૬ ||
ਰਾਮ ਨਾਮੁ ਉਰ ਮੈ ਗਹਿਓ ਜਾ ਕੈ ਸਮ ਨਹੀ ਕੋਇ ॥
રામનું નામ હૃદયમાં વસી ગયું છે, જેની સમકક્ષ કોઈ નથી.
ਜਿਹ ਸਿਮਰਤ ਸੰਕਟ ਮਿਟੈ ਦਰਸੁ ਤੁਹਾਰੋ ਹੋਇ ॥੫੭॥੧॥
જેમનું સ્મરણ કરવાથી મુશ્કેલીઓ દૂર થાય છે અને હરિના દર્શન થાય છે. ||૫૭||૧||
ਮੁੰਦਾਵਣੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
મૂંડાવાની મહેલ ૫ ||
ਥਾਲ ਵਿਚਿ ਤਿੰਨਿ ਵਸਤੂ ਪਈਓ ਸਤੁ ਸੰਤੋਖੁ ਵੀਚਾਰੋ ॥
થાળીમાં ત્રણ વસ્તુઓ પીરસવામાં આવે છે - સત્ય, સંતોષ અને વિચાર.
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਮੁ ਠਾਕੁਰ ਕਾ ਪਇਓ ਜਿਸ ਕਾ ਸਭਸੁ ਅਧਾਰੋ ॥
આમાં ઠાકુરજીનું અમૃતરૂપી નામ પણ લગાવવામાં આવ્યું છે, જેનો તમામ લોકોનો આશ્રય છે.
ਜੇ ਕੋ ਖਾਵੈ ਜੇ ਕੋ ਭੁੰਚੈ ਤਿਸ ਕਾ ਹੋਇ ਉਧਾਰੋ ॥
જે આ ભોજન કરે છે, તેનો આનંદ લે છે, તેનો ઉદ્ધાર થાય છે.
ਏਹ ਵਸਤੁ ਤਜੀ ਨਹ ਜਾਈ ਨਿਤ ਨਿਤ ਰਖੁ ਉਰਿ ਧਾਰੋ ॥
આ અમૃત જેવી વસ્તુ છોડી શકાતી નથી, તેને હંમેશા તમારા હૃદયમાં રાખો.
ਤਮ ਸੰਸਾਰੁ ਚਰਨ ਲਗਿ ਤਰੀਐ ਸਭੁ ਨਾਨਕ ਬ੍ਰਹਮ ਪਸਾਰੋ ॥੧॥
આ અંધકારમય સંસારને હરિના ચરણોમાં લઈને પાર કરી શકાય છે, ગુરુ નાનક કહે છે કે સર્વત્ર બ્રહ્માનો વ્યાપ છે. || ૧ ||
ਸਲੋਕ ਮਹਲਾ ੫ ॥
શ્લોક મહેલ ૫ ||
ਤੇਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਤੋ ਨਾਹੀ ਮੈਨੋ ਜੋਗੁ ਕੀਤੋਈ ॥
હે પ્રભુ! હું તમારા ઉપકારને સમજી શક્યો નહીં, તમે મને પ્રતિભાશાળી બનાવ્યો છે.
ਮੈ ਨਿਰਗੁਣਿਆਰੇ ਕੋ ਗੁਣੁ ਨਾਹੀ ਆਪੇ ਤਰਸੁ ਪਇਓਈ ॥
કારણ કે મારા જેવા ગુણવિહીનમા કોઈ ગુણ નહોતો, તમે પોતે જ મારા પર દયા કરો છો.
ਤਰਸੁ ਪਇਆ ਮਿਹਰਾਮਤਿ ਹੋਈ ਸਤਿਗੁਰੁ ਸਜਣੁ ਮਿਲਿਆ ॥
તમે દયા કરી, તારી દયા થઈ તો મને સજ્જન સદ્દગુરુ મળ્યા છે.
ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਮਿਲੈ ਤਾਂ ਜੀਵਾਂ ਤਨੁ ਮਨੁ ਥੀਵੈ ਹਰਿਆ ॥੧॥
ગુરુ નાનકે કહ્યું છે કે મારું જીવન પ્રભુના નામ પર આધારિત છે, તેથી હું નામ મેળવીને જ જીવું છું, જેના કારણે મારું શરીર અને મન ખીલે છે. || ૧ ||
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
તે અનન્ય પરબ્રહ્મ જેનો વાચક ઓમ છે, માત્ર એક (ઓમકાર-સ્વરૂપ), તે ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે.
ਰਾਗ ਮਾਲਾ ॥
રાગ માલા ||
ਰਾਗ ਏਕ ਸੰਗਿ ਪੰਚ ਬਰੰਗਨ ॥
એક રાગ સાથે તેની પાસે પાંચ રાગિણીઓ છે,
ਸੰਗਿ ਅਲਾਪਹਿ ਆਠਉ ਨੰਦਨ ॥
રાગના આઠ પુત્રો પણ સાથે ગાય છે.
ਪ੍ਰਥਮ ਰਾਗ ਭੈਰਉ ਵੈ ਕਰਹੀ ॥
રાગી સંગીતકારો પ્રથમ રાગ ભૈરવને માને છે,