Page 1378
ਬੰਨ੍ਹ੍ਹਿ ਉਠਾਈ ਪੋਟਲੀ ਕਿਥੈ ਵੰਞਾ ਘਤਿ ॥੨॥
દુનિયાના લોકોની જેમ મેં પણ માથે પોટલું ઊંચક્યું છે, તેને છોડીને હું ક્યાં જાઉં? || ૨ ||
ਕਿਝੁ ਨ ਬੁਝੈ ਕਿਝੁ ਨ ਸੁਝੈ ਦੁਨੀਆ ਗੁਝੀ ਭਾਹਿ ॥
આ સંસાર એક છુપી અગ્નિ છે જેમાં કશું સમજાતું નથી.
ਸਾਂਈਂ ਮੇਰੈ ਚੰਗਾ ਕੀਤਾ ਨਾਹੀ ਤ ਹੰ ਭੀ ਦਝਾਂ ਆਹਿ ॥੩॥
મારા માલિકે બહુ સરસ કામ કર્યું, જેમણે કૃપા કરીને મને આમાંથી બચાવ્યો, નહીં તો હું પણ તેમાં બળી ગયો હોત. || ૩ ||
ਫਰੀਦਾ ਜੇ ਜਾਣਾ ਤਿਲ ਥੋੜੜੇ ਸੰਮਲਿ ਬੁਕੁ ਭਰੀ ॥
હે ફરીદ! જો મને ખબર હોત કે આ જીવન-શ્વાસ ઓછા છે, તો હું વિચારપૂર્વક જીવન જીવ્યો હોત.
ਜੇ ਜਾਣਾ ਸਹੁ ਨੰਢੜਾ ਤਾਂ ਥੋੜਾ ਮਾਣੁ ਕਰੀ ॥੪॥
અને જો હું જાણતો હોત કે મારા માલિક બેદરકાર છે તો મેં તેમની વાત બિલકુલ પાળી ન હોત || ૪ ||
ਜੇ ਜਾਣਾ ਲੜੁ ਛਿਜਣਾ ਪੀਡੀ ਪਾਈਂ ਗੰਢਿ ॥
જો મને ખબર હોત કે પ્રેમનું વર્તુળ તૂટવાનું છે, તો મેં મજબૂત ગાંઠ બાંધી હોત.
ਤੈ ਜੇਵਡੁ ਮੈ ਨਾਹਿ ਕੋ ਸਭੁ ਜਗੁ ਡਿਠਾ ਹੰਢਿ ॥੫॥
હે સાચા ગુરુ! આખી દુનિયા ફરીને જોઈ છે, પણ તારા જેવું કોઈ નથી. || ૫ ||
ਫਰੀਦਾ ਜੇ ਤੂ ਅਕਲਿ ਲਤੀਫੁ ਕਾਲੇ ਲਿਖੁ ਨ ਲੇਖ ॥
ફરીદજી કહે છે કે અરે ભાઈ! જો તમે બુદ્ધિશાળી છો, તો તમારા માટે ખરાબ કાર્યોનો હિસાબ ન લખો.
ਆਪਨੜੇ ਗਿਰੀਵਾਨ ਮਹਿ ਸਿਰੁ ਨੀਵਾਂ ਕਰਿ ਦੇਖੁ ॥੬॥
તેના બદલે પોતાની જાત વિશે જુઓ કે તમે કેવા છો (સારા કાર્યો કરો છો કે ખરાબ કાર્યો). ||૬||
ਫਰੀਦਾ ਜੋ ਤੈ ਮਾਰਨਿ ਮੁਕੀਆਂ ਤਿਨ੍ਹ੍ਹਾ ਨ ਮਾਰੇ ਘੁੰਮਿ ॥
ફરીદ જી વિનમ્રતા પર ભાર મૂકતા કહે છે કે જો કોઈ તમને મુક્કો મારે તો પાછળ વળીને તેને મારશો નહીં.
ਆਪਨੜੈ ਘਰਿ ਜਾਈਐ ਪੈਰ ਤਿਨ੍ਹ੍ਹਾ ਦੇ ਚੁੰਮਿ ॥੭॥
તેના બદલે તેના પગે લાગીને તમારા ઘરે જાઓ || ૭ ||
ਫਰੀਦਾ ਜਾਂ ਤਉ ਖਟਣ ਵੇਲ ਤਾਂ ਤੂ ਰਤਾ ਦੁਨੀ ਸਿਉ ॥
હે ફરીદ! જ્યારે તમારે કમાવવાનો (એટલે કે પ્રભુના નામનો જપ કરવાનો) સમય આવ્યો ત્યારે તમે સંસારમાં લીન થઈ ગયા હતા.
ਮਰਗ ਸਵਾਈ ਨੀਹਿ ਜਾਂ ਭਰਿਆ ਤਾਂ ਲਦਿਆ ॥੮॥
આ રીતે મૃત્યુનો પાયો વધતો ગયો એટલે કે મૃત્યુ નજીક આવી ગયું. જ્યારે જિંદગી પુરી થઇ ગઈ તો પાપોનો બોજો આપીને ચાલવા લાગ્યો || ૮ ||
ਦੇਖੁ ਫਰੀਦਾ ਜੁ ਥੀਆ ਦਾੜੀ ਹੋਈ ਭੂਰ ॥
ફરીદજી સમજાવે છે કે અરે ભાઈ! શું હાલત થઈ ગઈ, તમારી કાળી દાઢી પણ સફેદ થઈ ગઈ છે.
ਅਗਹੁ ਨੇੜਾ ਆਇਆ ਪਿਛਾ ਰਹਿਆ ਦੂਰਿ ॥੯॥
આગળ આવવાવાળો મૃત્યુનો સમય નજીક આવી ગયો છે, જીવનનો સમય પણ દૂર છે. ||૯||
ਦੇਖੁ ਫਰੀਦਾ ਜਿ ਥੀਆ ਸਕਰ ਹੋਈ ਵਿਸੁ ॥
ફરીદ જી ફરી સમજાવે છે કે જુઓ કેવું ચાલે છે. વૃદ્ધાવસ્થાને કારણે મીઠી વસ્તુઓ પણ ઝેર જેવી કડવી લાગવા લાગી છે.
ਸਾਂਈ ਬਾਝਹੁ ਆਪਣੇ ਵੇਦਣ ਕਹੀਐ ਕਿਸੁ ॥੧੦॥
મારા માલિક વિના ઘડપણની વેદના કોને કહું? || ૧૦ ||
ਫਰੀਦਾ ਅਖੀ ਦੇਖਿ ਪਤੀਣੀਆਂ ਸੁਣਿ ਸੁਣਿ ਰੀਣੇ ਕੰਨ ॥
વૃદ્ધાવસ્થાની સ્થિતિનું વર્ણન કરતાં ફરીદજી કહે છે કે આંખો પણ જોઈને નબળી પડી ગઈ છે (હવે આંખો સ્પષ્ટ દેખાતી નથી) અને કાન પણ સાંભળીને બહેરા થઈ ગયા છે (વૃદ્ધાવસ્થાને કારણે સાંભળતા પણ નથી).
ਸਾਖ ਪਕੰਦੀ ਆਈਆ ਹੋਰ ਕਰੇਂਦੀ ਵੰਨ ॥੧੧॥
યૌવન વીતવા સાથે શરીરનું સ્વરૂપ પાકી ગયું છે અને તેણે એક અલગ રંગ લીધો છે.
ਫਰੀਦਾ ਕਾਲੀ ਜਿਨੀ ਨ ਰਾਵਿਆ ਧਉਲੀ ਰਾਵੈ ਕੋਇ ॥
ગુરુ અમરદાસજી ફરીદજીને ટાંકીને કહે છે કે જેણે યુવાનીમાં ગુરુની પૂજા નથી કરી તે હવે વૃદ્ધાવસ્થામાં કેવી રીતે કરી શકે.
ਕਰਿ ਸਾਂਈ ਸਿਉ ਪਿਰਹੜੀ ਰੰਗੁ ਨਵੇਲਾ ਹੋਇ ॥੧੨॥
યોગ્ય છે કે ભગવાનને પ્રેમ કરતા રહો, નવો રંગ જન્મશે || ૧૨ ||
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩ ||
ਫਰੀਦਾ ਕਾਲੀ ਧਉਲੀ ਸਾਹਿਬੁ ਸਦਾ ਹੈ ਜੇ ਕੋ ਚਿਤਿ ਕਰੇ ॥
ગુરુ અમરદાસજી બાબા ફરીદજીના ઉપરોક્ત શ્લોકને સમજાવતા કહે છે- હે ફરીદ! જો કોઈ ગુરુને યાદ કરે છે, તો તે હંમેશા કરી શકે છે, તેના માટે યુવાની કે વૃદ્ધાવસ્થાનું કોઈ મહત્વ નથી.
ਆਪਣਾ ਲਾਇਆ ਪਿਰਮੁ ਨ ਲਗਈ ਜੇ ਲੋਚੈ ਸਭੁ ਕੋਇ ॥
ભલે બધા તેને ઇચ્છે છે, પરંતુ તે પોતાને લાગુ કરીને પ્રેમ અનુભવતો નથી.
ਏਹੁ ਪਿਰਮੁ ਪਿਆਲਾ ਖਸਮ ਕਾ ਜੈ ਭਾਵੈ ਤੈ ਦੇਇ ॥੧੩॥
આ પ્રેમનો પ્યાલો ગુરુનું વરદાન છે, જેને ચાહે તે આપે છે || ૧૩ ||
ਫਰੀਦਾ ਜਿਨ੍ਹ੍ਹ ਲੋਇਣ ਜਗੁ ਮੋਹਿਆ ਸੇ ਲੋਇਣ ਮੈ ਡਿਠੁ ॥
હે ફરીદ! મેં એવી સુંદર આંખો પણ જોઈ છે જેણે લોકોને મોહિત કર્યા.
ਕਜਲ ਰੇਖ ਨ ਸਹਦਿਆ ਸੇ ਪੰਖੀ ਸੂਇ ਬਹਿਠੁ ॥੧੪॥
પહેલા તે કાજલની રેખા પણ સહન ન કરતી, પણ હવે તેના પર પક્ષીઓ બેઠા છે || ૧૪ ||
ਫਰੀਦਾ ਕੂਕੇਦਿਆ ਚਾਂਗੇਦਿਆ ਮਤੀ ਦੇਦਿਆ ਨਿਤ ॥
હે ફરીદ! સારા પુરુષો રોજેરોજ બોલાવિને શિક્ષા આપીને સમજવે છે પરંતુ,
ਜੋ ਸੈਤਾਨਿ ਵੰਞਾਇਆ ਸੇ ਕਿਤ ਫੇਰਹਿ ਚਿਤ ॥੧੫॥
જે લોકોને શેતાન દ્વારા બગાડવામાં આવેલા છે, એમનું મન (સારા કાર્યો તરફ) કેવી રીતે બદલી શકાય || ૧૫ ||
ਫਰੀਦਾ ਥੀਉ ਪਵਾਹੀ ਦਭੁ ॥
બાબા ફરીદજી સમજાવે છે કે જો તમારે ગુરુ મેળવવો હોય તો
ਜੇ ਸਾਂਈ ਲੋੜਹਿ ਸਭੁ ॥
રસ્તાના ઘાસની જેમ નમ્ર બનો,
ਇਕੁ ਛਿਜਹਿ ਬਿਆ ਲਤਾੜੀਅਹਿ ॥
જેને કોઈ કાપે છે, કોઈ પગ નીચે કચડી નાખે છે તો
ਤਾਂ ਸਾਈ ਦੈ ਦਰਿ ਵਾੜੀਅਹਿ ॥੧੬॥
પછી તે માલિકના દ્વારે પહોંચે છે || ૧૬ ||
ਫਰੀਦਾ ਖਾਕੁ ਨ ਨਿੰਦੀਐ ਖਾਕੂ ਜੇਡੁ ਨ ਕੋਇ ॥
ફરીદજી ઉપદેશ આપે છે કે માટીની નિંદા ન કરો, આ માટી જેવું હિતકારી કોઈ નથી.
ਜੀਵਦਿਆ ਪੈਰਾ ਤਲੈ ਮੁਇਆ ਉਪਰਿ ਹੋਇ ॥੧੭॥
આ જીવતી વખતે પગ નીચે હોય છે અને મૃત્યુ પછી ઉપર હોય છે || ૧૭ ||
ਫਰੀਦਾ ਜਾ ਲਬੁ ਤਾ ਨੇਹੁ ਕਿਆ ਲਬੁ ਤ ਕੂੜਾ ਨੇਹੁ ॥
ફરીદજી કહે છે કે જો મનમાં લોભ જ હોય તો ત્યાં પ્રેમ કેવી રીતે હોઈ શકે? લોભમાં કરેલો પ્રેમ ખોટો નીકળે છે.
ਕਿਚਰੁ ਝਤਿ ਲਘਾਈਐ ਛਪਰਿ ਤੁਟੈ ਮੇਹੁ ॥੧੮॥
જો છત જ તૂટે તો વરસાદના દિવસોમાં સમય કેવી રીતે પસાર થાય, એ જ રીતે પ્રેમ ક્યારેય લોભમાં ટકી શકતો નથી || ૧૮ ||
ਫਰੀਦਾ ਜੰਗਲੁ ਜੰਗਲੁ ਕਿਆ ਭਵਹਿ ਵਣਿ ਕੰਡਾ ਮੋੜੇਹਿ ॥
શિક્ષણ આપતી વખતે ફરીદજી કહે છે કે અરે ભાઈ! શા માટે તમે વૃક્ષો અને છોડને કચડીને જંગલમાં ફરો છો?
ਵਸੀ ਰਬੁ ਹਿਆਲੀਐ ਜੰਗਲੁ ਕਿਆ ਢੂਢੇਹਿ ॥੧੯॥
પ્રભુ તારા હૃદયમાં વસે છે, તે વનમાં કેમ શોધે છે? || ૧૯ ||
ਫਰੀਦਾ ਇਨੀ ਨਿਕੀ ਜੰਘੀਐ ਥਲ ਡੂੰਗਰ ਭਵਿਓਮ੍ਹ੍ਹਿ ॥
ફરીદજી કહે છે - યુવાનીના દિવસોમાં હું આ નાના પગ સાથે મેદાનો અને ટેકરીઓ પર ફરતો હતો.
ਅਜੁ ਫਰੀਦੈ ਕੂਜੜਾ ਸੈ ਕੋਹਾਂ ਥੀਓਮਿ ॥੨੦॥
પણ વૃદ્ધાવસ્થાને લીધે આજે માણે વજ્ર કરવા માટે નેનો લોટો પણ પણ સો માઈલ દૂર લાગે છે || ૨૦ ||
ਫਰੀਦਾ ਰਾਤੀ ਵਡੀਆਂ ਧੁਖਿ ਧੁਖਿ ਉਠਨਿ ਪਾਸ ॥
ફરીદજી કહે છે કે રાતો લાંબી થઈ ગઈ છે, શરીરના દરેક અંગમાં દુખાવો થઈ રહ્યો છે.