Page 1318
ਮਃ ੪ ॥
મહેલ ૪ ||
ਅਖੀ ਪ੍ਰੇਮਿ ਕਸਾਈਆ ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਪਿਖੰਨ੍ਹ੍ਹਿ ॥
આ આંખો હરિના પ્રેમમાં જોડાયેલી છે અને પ્રભુને જોતી રહે છે.
ਜੇ ਕਰਿ ਦੂਜਾ ਦੇਖਦੇ ਜਨ ਨਾਨਕ ਕਢਿ ਦਿਚੰਨ੍ਹ੍ਹਿ ॥੨॥
હે નાનક! જો તે પ્રભુ સિવાય અન્ય કોઈને જુએ છે, તો આવી આંખો દૂર કરવી જોઈએ ||૨||
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું ||
ਜਲਿ ਥਲਿ ਮਹੀਅਲਿ ਪੂਰਨੋ ਅਪਰੰਪਰੁ ਸੋਈ ॥
ઈશ્વર જળ, પૃથ્વી અને આકાશમાં સર્વત્ર વિરાજમાન છે.
ਜੀਅ ਜੰਤ ਪ੍ਰਤਿਪਾਲਦਾ ਜੋ ਕਰੇ ਸੁ ਹੋਈ ॥
તે તમામ જીવોનું પોષણ કરે છે અને તે જે કંઈ કરે છે, તે જ તે છે.
ਮਾਤ ਪਿਤਾ ਸੁਤ ਭ੍ਰਾਤ ਮੀਤ ਤਿਸੁ ਬਿਨੁ ਨਹੀ ਕੋਈ ॥
તે આપણા માતા-પિતા, પુત્ર, ભાઈ અને મિત્ર છે, તેમના સિવાય અન્ય કોઈ સહાનુભૂતિ ધરાવનાર નથી.
ਘਟਿ ਘਟਿ ਅੰਤਰਿ ਰਵਿ ਰਹਿਆ ਜਪਿਅਹੁ ਜਨ ਕੋਈ ॥1
તે દરેક ક્ષણનો આનંદ માણી રહ્યો છે અને માત્ર કોઈ દુર્લભ ભક્ત જ તેનો જપ કરે છે.
ਸਗਲ ਜਪਹੁ ਗੋਪਾਲ ਗੁਨ ਪਰਗਟੁ ਸਭ ਲੋਈ ॥੧੩॥
બધા પરમાત્માની સ્તુતિ કરો, તે બધા જગતમાં હાજર છે || ૧૩ ||
ਸਲੋਕ ਮਃ ੪ ॥
શ્લોક મહેલ ૪ ||
ਗੁਰਮੁਖਿ ਮਿਲੇ ਸਿ ਸਜਣਾ ਹਰਿ ਪ੍ਰਭ ਪਾਇਆ ਰੰਗੁ ॥
જેને સજ્જન ગુરુ મળે છે, તેને પ્રભુનો પ્રેમ મળે છે.
ਜਨ ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਸਲਾਹਿ ਤੂ ਲੁਡਿ ਲੁਡਿ ਦਰਗਹਿ ਵੰਞੁ ॥੧॥
નાનકે કહ્યું છે કે પરમાત્માની સ્તુતિ કરો અને ખુશીથી પ્રભુના દરબારમાં જાઓ || ૧ ||
ਮਃ ੪ ॥
મહેલ ૪ ||
ਹਰਿ ਤੂਹੈ ਦਾਤਾ ਸਭਸ ਦਾ ਸਭਿ ਜੀਅ ਤੁਮ੍ਹ੍ਹਾਰੇ ॥
હે ઈશ્વર ! એકમાત્ર તું જ બધાને આપનાર છે, બધા જીવો તારા છે.
ਸਭਿ ਤੁਧੈ ਨੋ ਆਰਾਧਦੇ ਦਾਨੁ ਦੇਹਿ ਪਿਆਰੇ ॥
દરેક વ્યક્તિ તમારી પૂજા કરે છે, પ્રિય! આપનાર તમે છો.
ਹਰਿ ਦਾਤੈ ਦਾਤਾਰਿ ਹਥੁ ਕਢਿਆ ਮੀਹੁ ਵੁਠਾ ਸੈਸਾਰੇ ॥
દાતા પ્રભુએ જ્યારે આપવા માટે હાથ ઉપાડ્યો ત્યારે જગતમાં વરસાદ પડવા લાગ્યો.
ਅੰਨੁ ਜੰਮਿਆ ਖੇਤੀ ਭਾਉ ਕਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਸਮ੍ਹ੍ਹਾਰੇ ॥
પ્રેમની ખેતી કરવાવાળાના અંતરમનમાં નામ રૂપી અન્નનો જન્મ થયો છે, સૌ પ્રભુનું નામ સ્મરણ કરી રહ્યા છે.
ਜਨੁ ਨਾਨਕੁ ਮੰਗੈ ਦਾਨੁ ਪ੍ਰਭ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਅਧਾਰੇ ॥੨॥
નાનકે કહ્યું છે કે હું માત્ર હરિનામનો આશ્રય લઉં છું. || ૨ ||
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું
ਇਛਾ ਮਨ ਕੀ ਪੂਰੀਐ ਜਪੀਐ ਸੁਖ ਸਾਗਰੁ ॥
આનંદના સાગર એવા ઈશ્વરનો જાપ કરવાથી મનની તમામ ઈચ્છાઓ પૂર્ણ થાય છે.
ਹਰਿ ਕੇ ਚਰਨ ਅਰਾਧੀਅਹਿ ਗੁਰ ਸਬਦਿ ਰਤਨਾਗਰੁ ॥
પરમાત્માના ચરણોની પૂજા કરો, ગુરુ શબ્દ એ રત્નોનો ભંડાર છે.
ਮਿਲਿ ਸਾਧੂ ਸੰਗਿ ਉਧਾਰੁ ਹੋਇ ਫਾਟੈ ਜਮ ਕਾਗਰੁ ॥
ઋષિઓના સંગમાં મોક્ષ મળે છે અને યમરાજનો હિસાબ પૂરો થાય છે.
ਜਨਮ ਪਦਾਰਥੁ ਜੀਤੀਐ ਜਪਿ ਹਰਿ ਬੈਰਾਗਰੁ ॥
પ્રેમની મૂર્તિ એવા પરમાત્માની ઉપાસના કરવાથી જીવન સાર્થક બને છે.
ਸਭਿ ਪਵਹੁ ਸਰਨਿ ਸਤਿਗੁਰੂ ਕੀ ਬਿਨਸੈ ਦੁਖ ਦਾਗਰੁ ॥੧੪॥
સૌ ગુરૂનું શરણ લઈએ, આનાથી સર્વ દુ:ખોનો નાશ થાય છે. || ૧૪ ||
ਸਲੋਕ ਮਃ ੪ ॥
શ્લોક મહેલ ૪ ||
ਹਉ ਢੂੰਢੇਂਦੀ ਸਜਣਾ ਸਜਣੁ ਮੈਡੈ ਨਾਲਿ ॥
હું સજ્જન પ્રભુને શોધવા જાઉં છું, પણ મારા પ્રિય સજ્જન મારી આસપાસ છે.
ਜਨ ਨਾਨਕ ਅਲਖੁ ਨ ਲਖੀਐ ਗੁਰਮੁਖਿ ਦੇਹਿ ਦਿਖਾਲਿ ॥੧॥
હે નાનક! તે અદ્રશ્ય છે, જોઈ શકાતો નથી અને માત્ર ગુરુ જ તેના દર્શન કરાવી શકે છે ||૧||
ਮਃ ੪ ॥
મહેલ ૪ ||
ਨਾਨਕ ਪ੍ਰੀਤਿ ਲਾਈ ਤਿਨਿ ਸਚੈ ਤਿਸੁ ਬਿਨੁ ਰਹਣੁ ਨ ਜਾਈ ॥
નાનકે કહ્યું છે કે સાચા પ્રભુને એવો પ્રેમ આપવામાં આવ્યો છે કે તેના વિના હવે કોઈ જીવી શકે નહીં.
ਸਤਿਗੁਰੁ ਮਿਲੈ ਤ ਪੂਰਾ ਪਾਈਐ ਹਰਿ ਰਸਿ ਰਸਨ ਰਸਾਈ ॥੨॥
જો સદ્દગુરુની મુલાકાત લેવામાં આવે તો વ્યક્તિને પરમ પરમાત્માની પ્રાપ્તિ થાય છે અને રસ હરિની સ્તુતિમાં લીન થઈ જાય છે || ૨ ||
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું ||
ਕੋਈ ਗਾਵੈ ਕੋ ਸੁਣੈ ਕੋ ਉਚਰਿ ਸੁਨਾਵੈ ॥
કેટલાક સાધક હરિના ગુણગાન ગાય છે, કેટલાક ભક્ત હરિ-સંકીર્તન સાંભળે છે, કેટલાક પરમ ભક્ત નામનો જપ કરે છે અને સાધકોને સંભળાવે છે.
ਜਨਮ ਜਨਮ ਕੀ ਮਲੁ ਉਤਰੈ ਮਨ ਚਿੰਦਿਆ ਪਾਵੈ ॥
પરિણામે દરેક જન્મના પાપોનો મેલ દૂર થાય છે અને ઇચ્છિત ફળ મળે છે.
ਆਵਣੁ ਜਾਣਾ ਮੇਟੀਐ ਹਰਿ ਕੇ ਗੁਣ ਗਾਵੈ ॥
પરમાત્માના ગુણગાનથી આવાગમન મટી જાય છે.
ਆਪਿ ਤਰਹਿ ਸੰਗੀ ਤਰਾਹਿ ਸਭ ਕੁਟੰਬੁ ਤਰਾਵੈ ॥
હરિનો ભક્ત પોતે સંસારના મહાસાગરમાં તારી જાય છે, પોતાના સાથીદારો અને સમગ્ર પરિવારને પાર કરાવે છે.
ਜਨੁ ਨਾਨਕੁ ਤਿਸੁ ਬਲਿਹਾਰਣੈ ਜੋ ਮੇਰੇ ਹਰਿ ਪ੍ਰਭ ਭਾਵੈ ॥੧੫॥੧॥ ਸੁਧੁ ॥
ગુરુ નાનકે ફરમાવ્યું છે કે મારા પ્રભુને જે ગમે છે, હું હંમેશા બલિદાન આપવા જાઉં છું. ||૧૫||૧|| શુદ્ધ એટલે કે તે મૂળ સાથે ભળી જાય છે.
ਰਾਗੁ ਕਾਨੜਾ ਬਾਣੀ ਨਾਮਦੇਵ ਜੀਉ ਕੀ
રાગ કાનડા વાણી નામદેવજી ની
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સદગુરૂની કૃપાથી મળે છે
ਐਸੋ ਰਾਮ ਰਾਇ ਅੰਤਰਜਾਮੀ ॥
આંતરિક પરમેશ્વર આ રીતે દેખાય છે,
ਜੈਸੇ ਦਰਪਨ ਮਾਹਿ ਬਦਨ ਪਰਵਾਨੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જેમ કે અરીસામાં ચહેરો સ્પષ્ટ દેખાય છે. || ૧ || વિરામ ||
ਬਸੈ ਘਟਾ ਘਟ ਲੀਪ ਨ ਛੀਪੈ ॥
તે દરેક પરિસ્થિતિમાં વ્યાપક છે, તેને આસક્તિ કે માયાનો કોઈ દોષ લાગતો નથી.
ਬੰਧਨ ਮੁਕਤਾ ਜਾਤੁ ਨ ਦੀਸੈ ॥੧॥
તે સંસારના બંધનમાંથી મુક્ત છે, શાશ્વત છે || ૧ ||
ਪਾਨੀ ਮਾਹਿ ਦੇਖੁ ਮੁਖੁ ਜੈਸਾ ॥
જેમ પાણીમાં ચહેરો સ્પષ્ટ દેખાય છે,
ਨਾਮੇ ਕੋ ਸੁਆਮੀ ਬੀਠਲੁ ਐਸਾ ॥੨॥੧॥
નામદેવના સ્વામી પ્રભુ પણ એ જ રીતે દેખાય છે.|| ૨ || ૧ ||