Page 1194
ਹਣਵੰਤੁ ਜਾਗੈ ਧਰਿ ਲੰਕੂਰੁ ॥
લાંબી પૂછવાળો ભક્ત હનુમાન મોહ-માયાથી સાવધાન બની રહ્યો.
ਸੰਕਰੁ ਜਾਗੈ ਚਰਨ ਸੇਵ ॥
પ્રભુની ચરણ સેવામાં શિવશંકર જાગૃત છે.
ਕਲਿ ਜਾਗੇ ਨਾਮਾ ਜੈਦੇਵ ॥੨॥
કળિયુગમાં ભક્ત નામદેવ અને ભક્ત જયદેવ પ્રભુ-ભક્તિમાં જાગૃત કહી શકાય છે ॥૨॥
ਜਾਗਤ ਸੋਵਤ ਬਹੁ ਪ੍ਰਕਾਰ ॥
આ જાગવું અને સૂવું પણ ઘણા પ્રકારનું છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਾਗੈ ਸੋਈ ਸਾਰੁ ॥
ગુરુમુખ પુરુષોનું જાગવું શ્રેષ્ઠ છે.
ਇਸੁ ਦੇਹੀ ਕੇ ਅਧਿਕ ਕਾਮ ॥
આ શરીર માટે વધુ લાભદાયક છે કબીર કહે છે કે
ਕਹਿ ਕਬੀਰ ਭਜਿ ਰਾਮ ਨਾਮ ॥੩॥੨॥
રામ નામનું ભજન જ કર ॥૩॥૨॥
ਜੋਇ ਖਸਮੁ ਹੈ ਜਾਇਆ ॥
માયારૂપી પત્નીએ પોતાના પતિને જન્મ આપ્યો છે,
ਪੂਤਿ ਬਾਪੁ ਖੇਲਾਇਆ ॥
મનરૂપી પુત્ર પોતાના પિતા આત્માને રમાડી રહ્યો છે અને
ਬਿਨੁ ਸ੍ਰਵਣਾ ਖੀਰੁ ਪਿਲਾਇਆ ॥੧॥
વગર સ્તનોએ જ આત્માને દુગ્ધપાન કરાવાઈ રહ્યું છે ॥૧॥
ਦੇਖਹੁ ਲੋਗਾ ਕਲਿ ਕੋ ਭਾਉ ॥
હે લોકો! કળિયુગનો વૈભવ ખુબ નિરાળો છે,
ਸੁਤਿ ਮੁਕਲਾਈ ਅਪਨੀ ਮਾਉ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
મનરૂપી પુત્રએ માયારૂપી પોતાની માતાથી લગ્ન રચાવી લીધા છે ॥૧॥વિરામ॥
ਪਗਾ ਬਿਨੁ ਹੁਰੀਆ ਮਾਰਤਾ ॥
આ પગ વગર કુદકા મારી રહ્યો છે,
ਬਦਨੈ ਬਿਨੁ ਖਿਰ ਖਿਰ ਹਾਸਤਾ ॥
મુખ વગર જ ખીલી ખીલીને હસી રહ્યો છે.
ਨਿਦ੍ਰਾ ਬਿਨੁ ਨਰੁ ਪੈ ਸੋਵੈ ॥
આ ઊંઘ વગર જ મનુષ્યના શરીરમાં લાંબી ઊંઘ સુવે છે અને
ਬਿਨੁ ਬਾਸਨ ਖੀਰੁ ਬਿਲੋਵੈ ॥੨॥
વાસણ વગર દૂધને વલોવી રહ્યો છે ॥૨॥
ਬਿਨੁ ਅਸਥਨ ਗਊ ਲਵੇਰੀ ॥
માયારૂપી ગાય સ્તનો વગર વિકારોનું દૂધ દઈ રહી છે.
ਪੈਡੇ ਬਿਨੁ ਬਾਟ ਘਨੇਰੀ ॥
સત્યરૂપી રસ્તો મેળવ્યા વગર મનુષ્ય માટે જન્મ-મરણનો લાંબો રસ્તો બની ગયો છે.
ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਬਾਟ ਨ ਪਾਈ ॥
સાચા ગુરુ વગર સાચો રસ્તો મેળવી શકાતો નથી
ਕਹੁ ਕਬੀਰ ਸਮਝਾਈ ॥੩॥੩॥
આ કબીર સમજાવે છે ॥૩॥૩॥
ਪ੍ਰਹਲਾਦ ਪਠਾਏ ਪੜਨ ਸਾਲ ॥
જ્યારે પ્રહલાદને વાંચવા માટે પાઠશાળામાં મોકલી દેવાયો તો
ਸੰਗਿ ਸਖਾ ਬਹੁ ਲੀਏ ਬਾਲ ॥
ત્યાં તેને ખૂબ બધા બાળકોને પોતાનો મિત્ર બનાવીને પ્રભુ ભજનમાં લગાવી લીધો.
ਮੋ ਕਉ ਕਹਾ ਪੜ੍ਹ੍ਹਾਵਸਿ ਆਲ ਜਾਲ ॥
એક દિવસ તેણે પોતાના શિક્ષકોથી કહ્યું કે પ્રભુ સિવાય પોતે મને શા માટે ખોટું વંચાવી રહ્યો છે.
ਮੇਰੀ ਪਟੀਆ ਲਿਖਿ ਦੇਹੁ ਸ੍ਰੀ ਗੋੁਪਾਲ ॥੧॥
તારાથી વિનંતી છે કે મારા પાટિયા પર પરમાત્માનું નામ લખી દે ॥૧॥
ਨਹੀ ਛੋਡਉ ਰੇ ਬਾਬਾ ਰਾਮ ਨਾਮ ॥
હે બાબા! હું રામ નામનું જાપ જરા છોડીશ નહીં અને
ਮੇਰੋ ਅਉਰ ਪੜ੍ਹ੍ਹਨ ਸਿਉ ਨਹੀ ਕਾਮੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
મારી કોઈ બીજી પાઠ-પઠનની કોઈ ઈચ્છા નથી ॥૧॥વિરામ॥
ਸੰਡੈ ਮਰਕੈ ਕਹਿਓ ਜਾਇ ॥
ત્યારબાદ પ્રહલાદોના શિક્ષકો શંડ તેમજ અમરકે રાજા હિરણ્યકશિપુનો જઈને ફરિયાદ કરી તો
ਪ੍ਰਹਲਾਦ ਬੁਲਾਏ ਬੇਗਿ ਧਾਇ ॥
તેને તરત જ પ્રહલાદને બોલાવી લીધો.
ਤੂ ਰਾਮ ਕਹਨ ਕੀ ਛੋਡੁ ਬਾਨਿ ॥
રાજાએ કહ્યું – તું રામ નામ જપવાની આદત છોડી દે,
ਤੁਝੁ ਤੁਰਤੁ ਛਡਾਊ ਮੇਰੋ ਕਹਿਓ ਮਾਨਿ ॥੨॥
મારું કહેવાનું માની લે, હું તને તરત સ્વતંત્ર કરી દઈશ ॥૨॥
ਮੋ ਕਉ ਕਹਾ ਸਤਾਵਹੁ ਬਾਰ ਬਾਰ ॥
પ્રહલાદે જવાબ આપ્યો કે તું મને વારંવાર શા માટે હેરાન કરી રહ્યો છે?
ਪ੍ਰਭਿ ਜਲ ਥਲ ਗਿਰਿ ਕੀਏ ਪਹਾਰ ॥
સમુદ્ર, પૃથ્વી, પર્વત પ્રભુએ બનાવેલ છે.
ਇਕੁ ਰਾਮੁ ਨ ਛੋਡਉ ਗੁਰਹਿ ਗਾਰਿ ॥
હું રામ નામનું જાપ કોઈ પણ કિંમત પર છોડી શકતો નથી, આવું કરવું તો મારા માટે ગુરુ જાપ પ્રત્યે ગાળ તિરસ્કાર સરખામણીએ છે.
ਮੋ ਕਉ ਘਾਲਿ ਜਾਰਿ ਭਾਵੈ ਮਾਰਿ ਡਾਰਿ ॥੩॥
પોતે ભલે મને જીવંત સળગાવી દે કે પોતાને સારું લાગે તો અલબત્ત મને મારી નાખ ॥૩॥
ਕਾਢਿ ਖੜਗੁ ਕੋਪਿਓ ਰਿਸਾਇ ॥
આ સાંભળીને હિરણ્યકશિપુએ ક્રોધમાં ખડગ કાઢી લીધા અને કહ્યું
ਤੁਝ ਰਾਖਨਹਾਰੋ ਮੋਹਿ ਬਤਾਇ ॥
મને બતાવો કોણ તારી રક્ષા કરનાર છે?
ਪ੍ਰਭ ਥੰਭ ਤੇ ਨਿਕਸੇ ਕੈ ਬਿਸਥਾਰ ॥
ત્યારે ભયાનક નૃસિંહ રૂપ ધારણ કરી પ્રભુ સ્તંભથી નીકળી આવ્યો અને
ਹਰਨਾਖਸੁ ਛੇਦਿਓ ਨਖ ਬਿਦਾਰ ॥੪॥
દુષ્ટ હિરણ્યકશિપુને પોતાના નખથી ચીરીને સમાપ્ત કરી દીધો ॥૪॥
ਓਇ ਪਰਮ ਪੁਰਖ ਦੇਵਾਧਿ ਦੇਵ ॥
તે પરમપુરુષ દેવાધિદેવે
ਭਗਤਿ ਹੇਤਿ ਨਰਸਿੰਘ ਭੇਵ ॥
પોતાના ભક્તની ભક્તિથી ખુશ થઈને નૃસિંહ રૂપ ધારણ કર્યું.
ਕਹਿ ਕਬੀਰ ਕੋ ਲਖੈ ਨ ਪਾਰ ॥
કબીર કહે છે કે તે અનંતશક્તિનું રહસ્ય મેળવી શકાતું નથી અને
ਪ੍ਰਹਲਾਦ ਉਧਾਰੇ ਅਨਿਕ ਬਾਰ ॥੫॥੪॥
તે પ્રભુએ અનેક વાર પોતાના ભક્ત પ્રહલાદની આફતના સમયે રક્ષા કરી ॥૫॥૪॥
ਇਸੁ ਤਨ ਮਨ ਮਧੇ ਮਦਨ ਚੋਰ ॥
આ શરીર તેમજ મનમાં કામદેવ જેવો ચોર દાખલ થઈ ગયો છે,
ਜਿਨਿ ਗਿਆਨ ਰਤਨੁ ਹਿਰਿ ਲੀਨ ਮੋਰ ॥
જેને મારા જ્ઞાનરૂપી રત્નને ચોરાવી લીધું છે.
ਮੈ ਅਨਾਥੁ ਪ੍ਰਭ ਕਹਉ ਕਾਹਿ ॥
હે પ્રભુ! મારા જેવો અસહાય પોતાની વાર્તાઓ કોને જઈને બતાવે.
ਕੋ ਕੋ ਨ ਬਿਗੂਤੋ ਮੈ ਕੋ ਆਹਿ ॥੧॥
આ કામના કારણે કોણ-કોણ પીડિત થયો નથી, પછી હું ભલે શું વસ્તુ છું ॥૧॥
ਮਾਧਉ ਦਾਰੁਨ ਦੁਖੁ ਸਹਿਓ ਨ ਜਾਇ ॥
હે પરમેશ્વર! કામનું ભયાનક દુઃખ સહન થતું નથી,
ਮੇਰੋ ਚਪਲ ਬੁਧਿ ਸਿਉ ਕਹਾ ਬਸਾਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
મારી ચંચળ બુદ્ધિની ભલે શું મજા છે ॥૧॥વિરામ॥
ਸਨਕ ਸਨੰਦਨ ਸਿਵ ਸੁਕਾਦਿ ॥
સનક, સનંદન, શિવ, શુક વગેરે,
ਨਾਭਿ ਕਮਲ ਜਾਨੇ ਬ੍ਰਹਮਾਦਿ ॥
નાભિકમળથી ઉત્પન્ન બ્રહ્મા,
ਕਬਿ ਜਨ ਜੋਗੀ ਜਟਾਧਾਰਿ ॥
કવિ, યોગી તથા જટાધારી
ਸਭ ਆਪਨ ਅਉਸਰ ਚਲੇ ਸਾਰਿ ॥੨॥
બધા પોતાનું જીવન વિતાવીને ચાલ્યા ગયા ॥૨॥
ਤੂ ਅਥਾਹੁ ਮੋਹਿ ਥਾਹ ਨਾਹਿ ॥
હે પ્રભુ! તું અથાહ છે, તારા સિવાય મારો કોઈ કિનારો નથી.
ਪ੍ਰਭ ਦੀਨਾ ਨਾਥ ਦੁਖੁ ਕਹਉ ਕਾਹਿ ॥
હે દીનાનાથ! તારા સિવાય પોતાનું દુઃખ કોને બતાવું.
ਮੋਰੋ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੁਖੁ ਆਥਿ ਧੀਰ ॥
મારા જન્મ-મરણનું દુઃખ નિવૃત્ત કરીને શાંતિ આપ
ਸੁਖ ਸਾਗਰ ਗੁਨ ਰਉ ਕਬੀਰ ॥੩॥੫॥
હે સુખોનાં સમુદ્ર! કબીર કહે છે, કેમ કે તારા યશોગાનમાં લીન રહું ॥૩॥૫॥
ਨਾਇਕੁ ਏਕੁ ਬਨਜਾਰੇ ਪਾਚ ॥
જીવાત્મારૂપી એક મુખિયાના જ્ઞાનેન્દ્રિયોરૂપી પાંચ વ્યાપારી છે.
ਬਰਧ ਪਚੀਸਕ ਸੰਗੁ ਕਾਚ ॥
બળદરૂપમાં પ્રકૃતિઓ છે, જેનો સાથ કાચો છે.
ਨਉ ਬਹੀਆਂ ਦਸ ਗੋਨਿ ਆਹਿ ॥
ગોલકોના રૂપમાં નવ ધ્રુવો છે, દસ ઇન્દ્રિયો થેલા છે અને આને કસવા
ਕਸਨਿ ਬਹਤਰਿ ਲਾਗੀ ਤਾਹਿ ॥੧॥
માટે સારી નાડીઓ પણ જોડાયેલી છે ॥૧॥
ਮੋਹਿ ਐਸੇ ਬਨਜ ਸਿਉ ਨਹੀਨ ਕਾਜੁ ॥
મારો આવો વ્યાપાર કરવાથી કોઈ કસમ નથી,