Page 113
ਤੂੰ ਆਪੇ ਹੀ ਘੜਿ ਭੰਨਿ ਸਵਾਰਹਿ ਨਾਨਕ ਨਾਮਿ ਸੁਹਾਵਣਿਆ ॥੮॥੫॥੬॥
નાનક કહે છે, હે પ્રભુ! તું સ્વયં જ બનાવી-તોડીને શણગારે છે, તું સ્વયં જ પોતાના નામની બરકતથી જીવોનાં જીવન સુંદર બનાવે છે ।।૮।।૫।।૬।।
ਮਾਝ ਮਹਲਾ ੩ ॥
માઝ મહેલ ૩।।
ਸਭ ਘਟ ਆਪੇ ਭੋਗਣਹਾਰਾ ॥
હે ભાઈ! બધા શરીરોમાં વ્યાપક રહીને પ્રભુ સ્વયં જ જગતના બધા પદાર્થ ભોગવી રહ્યો છે.
ਅਲਖੁ ਵਰਤੈ ਅਗਮ ਅਪਾਰਾ ॥
તો પણ તે અદ્રશ્ય રૂપમાં હાજર છે અગમ્ય પહોંચથી ઉપર છે અને અનંત છે.
ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਮੇਰਾ ਹਰਿ ਪ੍ਰਭੁ ਧਿਆਈਐ ਸਹਜੇ ਸਚਿ ਸਮਾਵਣਿਆ ॥੧॥
તે પ્રેમાળ હરિ પ્રભુને ગુરુના શબ્દમાં જોડીને સ્મરણવા જોઈએ. જે મનુષ્ય સ્મરણ કરે છે તે આધ્યાત્મિક સ્થિરતામાં હંમેશા સ્થિર પ્રભુમાં સમાયેલા રહે છે ।।૧।।
ਹਉ ਵਾਰੀ ਜੀਉ ਵਾਰੀ ਗੁਰ ਸਬਦੁ ਮੰਨਿ ਵਸਾਵਣਿਆ ॥
હે ભાઈ! હું હંમેશા તે મનુષ્યના બલિદાનને કુરબાન જાવ છું જે સતગુરુના શબ્દને પોતાના મનમાં વસાવે છે.
ਸਬਦੁ ਸੂਝੈ ਤਾ ਮਨ ਸਿਉ ਲੂਝੈ ਮਨਸਾ ਮਾਰਿ ਸਮਾਵਣਿਆ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જ્યારે ગુરુના શબ્દ મનુષ્યની અંતરાત્મામાં ટકે છે, તો તે પોતાના મનથી ટકરાવ કરે છે અને મનની કામના મારીને પ્રભુ ચરણોમાં લીન રહે છે ।।૧।।વિરામ।।
ਪੰਚ ਦੂਤ ਮੁਹਹਿ ਸੰਸਾਰਾ ॥
હે ભાઈ! કામાદિક પાંચ વેરી, જગતના આધ્યાત્મિક જીવનને લૂંટી રહ્યા છે.
ਮਨਮੁਖ ਅੰਧੇ ਸੁਧਿ ਨ ਸਾਰਾ ॥
પરંતુ, પોતાના મનની પાછળ ચાલવાવાળા અને માયાના મોહમાં અંધ થયેલા મનુષ્યને ન અક્કલ છે ન આ લુંટની ખબર છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਹੋਵੈ ਸੁ ਅਪਣਾ ਘਰੁ ਰਾਖੈ ਪੰਚ ਦੂਤ ਸਬਦਿ ਪਚਾਵਣਿਆ ॥੨॥
જે મનુષ્ય ગુરુની સાથે રહે છે, તે પોતાનું ઘર બચાવી લે છે. તે ગુરુના શબ્દમાં ટકીને આ પાંચ વેરીઓનો નાશ કરે છે ।।૨।।
ਇਕਿ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਦਾ ਸਚੈ ਰੰਗਿ ਰਾਤੇ ॥
જે મનુષ્ય ગુરુની સાથે હોય છે, તે હંમેશા હંમેશા સ્થિર પ્રભુના પ્રેમ રંગમાં રંગાયેલા રહે છે.
ਸਹਜੇ ਪ੍ਰਭੁ ਸੇਵਹਿ ਅਨਦਿਨੁ ਮਾਤੇ ॥
તે આધ્યાત્મિક સ્થિરતા માં મસ્ત દરેક સમય પ્રભુનું સ્મરણ કરે છે.
ਮਿਲਿ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਚੇ ਗੁਣ ਗਾਵਹਿ ਹਰਿ ਦਰਿ ਸੋਭਾ ਪਾਵਣਿਆ ॥੩॥
તે પ્રભુ પ્રીતમને મળીને તે હંમેશા સ્થિર પ્રભુના ગુણ ગાય છે અને પ્રભુના ઓટલેથી આદર મેળવે છે ।।૩।।
ਏਕਮ ਏਕੈ ਆਪੁ ਉਪਾਇਆ ॥
પહેલા પ્રભુ સ્વયં નિર્ગુણ સ્વરૂપ હતો. તેને પોતાની જાતને પ્રગટ કરી.
ਦੁਬਿਧਾ ਦੂਜਾ ਤ੍ਰਿਬਿਧਿ ਮਾਇਆ ॥
આ રીતે પછી બે જાતવાળો નિર્ગુણ અને સદગુણ સ્વરૂપવાળો બની ગયો અને તેની ત્રણ ગુણોવાળી માયા રચી આપી.
ਚਉਥੀ ਪਉੜੀ ਗੁਰਮੁਖਿ ਊਚੀ ਸਚੋ ਸਚੁ ਕਮਾਵਣਿਆ ॥੪॥
જે મનુષ્ય ગુરુની સાથે રહે છે, તેનું આધ્યાત્મિક ઠેકાણું માયાના ત્રણ ગુણોના પ્રભાવથી ઉપર ઉંચુ રહે છે. તે હંમેશા હંમેશા સ્થિર પ્રભુનું નામ જપવાની કમાણી કરતો રહે છે ।।૪।।
ਸਭੁ ਹੈ ਸਚਾ ਜੇ ਸਚੇ ਭਾਵੈ ॥
જો હંમેશા સ્થિર પ્રભુની રજા હોય તો જે મનુષ્ય પર તે કૃપા કરે છે, તેને આ નિશ્ચય થઈ જાય છે કે હંમેશા સ્થિર પરમાત્મા બધી જગ્યાએ હાજર છે.
ਜਿਨਿ ਸਚੁ ਜਾਤਾ ਸੋ ਸਹਜਿ ਸਮਾਵੈ ॥
પ્રભુની કૃપાથી જે મનુષ્યએ હંમેશા કાયમ રહેનાર પ્રભુની સાથે સંધિ રાખી. તે આધ્યાત્મિક સ્થિરતા માં લીન રહે છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਕਰਣੀ ਸਚੇ ਸੇਵਹਿ ਸਾਚੇ ਜਾਇ ਸਮਾਵਣਿਆ ॥੫॥
હે ભાઈ! ગુરુની સાથે રહેનાર મનુષ્યોનું કર્તવ્ય જ આ છે કે તે હંમેશા સ્થિર પ્રભુનું સ્મરણ કરતા રહે અને હંમેશા સ્થિર પ્રભુમાં જ જઈને લીન થઇ જાય ।।૫।।
ਸਚੇ ਬਾਝਹੁ ਕੋ ਅਵਰੁ ਨ ਦੂਆ ॥
હંમેશા સ્થિર રહેનાર પરમાત્મા વિના કોઈ બીજું આધ્યાત્મિક આનંદ આપનાર નથી,
ਦੂਜੈ ਲਾਗਿ ਜਗੁ ਖਪਿ ਖਪਿ ਮੂਆ ॥
જગત તેને ભૂલીને હજુ સુખ માટે માયાના મોહમાં ફસાઈને દુઃખી થઈને આધ્યાત્મિક મૃત્યુ લઈ લે છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਹੋਵੈ ਸੁ ਏਕੋ ਜਾਣੈ ਏਕੋ ਸੇਵਿ ਸੁਖੁ ਪਾਵਣਿਆ ॥੬॥
જે મનુષ્ય ગુરુની સન્મુખ હોય છે, તે એક પરમાત્મા સાથે ગાઢ સંધિ રાખી લે છે. તે એક પરમાત્માનું જ સ્મરણ કરીને આધ્યાત્મિક આનંદ લે છે. ।।૬।।
ਜੀਅ ਜੰਤ ਸਭਿ ਸਰਣਿ ਤੁਮਾਰੀ ॥
હે પ્રભુ! જગતના બધા જીવ તારો જ આશરો જોઈ શકે છે.
ਆਪੇ ਧਰਿ ਦੇਖਹਿ ਕਚੀ ਪਕੀ ਸਾਰੀ ॥
હે પ્રભુ! આ તારું રચેલું જગત, જાણે ચોપાટની રમત છે, તું સ્વયં જ આ ચોપાટમાં કાચી-પાકી મોહરો.
ਅਨਦਿਨੁ ਆਪੇ ਕਾਰ ਕਰਾਏ ਆਪੇ ਮੇਲਿ ਮਿਲਾਵਣਿਆ ॥੭॥
હે ભાઈ! દરરોજ દરેક વખતે પ્રભુ પોતે જ જીવોમાં વ્યાપક થઈને જીવો પાસે કાર્ય કરાવે છે અને પોતે જ પોતાના ચરણોમાં મળાવે છે ।।૭।।
ਤੂੰ ਆਪੇ ਮੇਲਹਿ ਵੇਖਹਿ ਹਦੂਰਿ ॥
હે ભાઈ! તું પોતે જ જીવોની આસપાસ રહીને બધાની સંભાળ રાખે છે અને પોતાના ચરણોમાં જોડે છે.
ਸਭ ਮਹਿ ਆਪਿ ਰਹਿਆ ਭਰਪੂਰਿ ॥
હે ભાઈ! બધા જીવોમાં પ્રભુ પોતે જ હજરાહજૂર ઉપસ્થિત છે.
ਨਾਨਕ ਆਪੇ ਆਪਿ ਵਰਤੈ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੋਝੀ ਪਾਵਣਿਆ ॥੮॥੬॥੭॥
હે નાનક! બધી જગ્યાએ પ્રભુ સ્વયં જ વર્તાય રહ્યો છે. ગુરુની સન્મુખ રહેનાર લોકોને આ સમજ આવી જાય છે ।।૮।।૬।।૭।।
ਮਾਝ ਮਹਲਾ ੩ ॥
માઝ મહેલ ૩।।
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਬਾਣੀ ਗੁਰ ਕੀ ਮੀਠੀ ॥
સતગુરુની વાણી આધ્યાત્મિક જીવન દેનાર છે અને જીવનમાં મીઠાશ ભરનારી છે. પરંતુ, કોઈ દુર્લભ ગુરુમુખે આ વાણીનો રસ લઈને આ બદલો જોયો છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਵਿਰਲੈ ਕਿਨੈ ਚਖਿ ਡੀਠੀ ॥
જે મનુષ્ય ગુરુની વાણીનો શ્રેષ્ઠ રસ લે છે, તેની અંદર સાચા જીવનની સમજ ઉત્પન થઈ જાય છે.
ਅੰਤਰਿ ਪਰਗਾਸੁ ਮਹਾ ਰਸੁ ਪੀਵੈ ਦਰਿ ਸਚੈ ਸਬਦੁ ਵਜਾਵਣਿਆ ॥੧॥
તે હંમેશા સ્થિર પ્રભુના ઓટલે ટકી રહે છે. તેની અંદર ગુરુના શબ્દ પોતાનો પુરો પ્રભાવ રાખી મૂકે છે ।।૧।।
ਹਉ ਵਾਰੀ ਜੀਉ ਵਾਰੀ ਗੁਰ ਚਰਣੀ ਚਿਤੁ ਲਾਵਣਿਆ ॥
હું હંમેશા તે મનુષ્યના બલિદાનને કુરબાન જાવ છું, જે ગુરૂના ચરણોમાં પોતાનું મન જોડી રાખે છે.
ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੈ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸਰੁ ਸਾਚਾ ਮਨੁ ਨਾਵੈ ਮੈਲੁ ਚੁਕਾਵਣਿਆ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
સદગુરુ આધ્યાત્મિક જીવન આપનારો જળનો કુંડ છે, તે કુંડ હંમેશા કાયમ રહેનાર પણ છે. જે મનુષ્યનું મન તે કુંડમાં સ્નાન કરે છે, તે પોતાના મનની વિકારોની ગંદકી દૂર કરી લે છે ।।૧।।વિરામ।।
ਤੇਰਾ ਸਚੇ ਕਿਨੈ ਅੰਤੁ ਨ ਪਾਇਆ ॥
હે હંમેશા સ્થિર રહેનાર પ્રભુ! કોઈ પણ જીવને તારા ગુણનો અંત મળ્યો નથી.
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦਿ ਕਿਨੈ ਵਿਰਲੈ ਚਿਤੁ ਲਾਇਆ ॥
કોઈ દુર્લભ મનુષ્યએ જ ગુરુની કૃપાથી જ તારા ચરણોમાં પોતાનું મન જોડ્યું છે.
ਤੁਧੁ ਸਾਲਾਹਿ ਨ ਰਜਾ ਕਬਹੂੰ ਸਚੇ ਨਾਵੈ ਕੀ ਭੁਖ ਲਾਵਣਿਆ ॥੨॥
હે પ્રભુ! કૃપા કર કે હું તારી મહિમા કરતો કરતો ક્યારેય પણ તૃપ્ત ન થાઉં. તારું હંમેશા સ્થિર રહેનાર નામની ભૂખ મને હંમેશા લાગેલી રહે ।।૨।।
ਏਕੋ ਵੇਖਾ ਅਵਰੁ ਨ ਬੀਆ ॥
હે ભાઈ! ગુરુની કૃપાથી મેં આધ્યાત્મિક જીવન આપનાર હરિ નામ રસને પીધો છે.
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੀਆ ॥
હવે હું દરેક જગ્યાએ એક પરમાત્માને જ જોવ છું. તેના વિના મને કોઈ બીજું દેખાતું નથી.
ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਤਿਖਾ ਨਿਵਾਰੀ ਸਹਜੇ ਸੂਖਿ ਸਮਾਵਣਿਆ ॥੩॥
ગુરુના શબ્દમાં જોડાઈને મેં માયાની તૃષ્ણા દૂર કરી લીધી છે, હવે હું આધ્યાત્મિક સ્થિરતાના આનંદમાં લીન રહું છું ।।૩।।
ਰਤਨੁ ਪਦਾਰਥੁ ਪਲਰਿ ਤਿਆਗੈ ॥ ਮਨਮੁਖੁ ਅੰਧਾ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਲਾਗੈ ॥
માયાના મોહમાં અંધ થયેલો મનુષ્ય પોતાના મનની પાછળ ચાલવાવાળો મનુષ્ય પ્રભુને ભૂલીને માયાના પ્રેમમાં ફસાયેલો રહે છે, તે પરમાત્માના નામ રત્નને દુનિયાના બધા પદાર્થોથી શ્રેષ્ઠ પદાર્થને લોભીની નાડીના બદલે હાથોથી ગુમાવે છે.
ਜੋ ਬੀਜੈ ਸੋਈ ਫਲੁ ਪਾਏ ਸੁਪਨੈ ਸੁਖੁ ਨ ਪਾਵਣਿਆ ॥੪॥
જે દુઃખદાયી બી તે મનમુખ રોપે છે, તેનું તે જ દુઃખદાયી ફળ તે મેળવે છે. તે સપનામાં પણ આધ્યાત્મિક આનંદ નથી મેળવતો ।।૪।।
ਅਪਨੀ ਕਿਰਪਾ ਕਰੇ ਸੋਈ ਜਨੁ ਪਾਏ ॥
જે મનુષ્ય પર પરમાત્મા પોતાની કૃપા કરે છે તે જ મનુષ્ય આધ્યાત્મિક આનંદ પ્રાપ્ત કરે છે
ਗੁਰ ਕਾ ਸਬਦੁ ਮੰਨਿ ਵਸਾਏ ॥
કારણ કે તે ગુરુના શબ્દ પોતાના મનમાં વસાવી રાખે છે.