Page 312
ਤਿਸੁ ਅਗੈ ਪਿਛੈ ਢੋਈ ਨਾਹੀ ਗੁਰਸਿਖੀ ਮਨਿ ਵੀਚਾਰਿਆ ॥
જે મનુષ્ય સદ્દગુરુથી અલગ થઇ જાય તેનું મુખ કાળું હોય છે અને યમરાજથી તેને માર પડે છે. તેના ના આ લોકમાં ના પરલોકમાં ક્યાંક આશરો મળે છે – બધા ગુરુશિખોએ મનમા આ વિચાર કર્યો છે ॥
ਸਤਿਗੁਰੂ ਨੋ ਮਿਲੇ ਸੇਈ ਜਨ ਉਬਰੇ ਜਿਨ ਹਿਰਦੈ ਨਾਮੁ ਸਮਾਰਿਆ ॥
જે મનુષ્ય સદ્દગુરુને જઈને મળે છે તે સંસાર સાગરથી બચી જાય છે કારણ કે તે હૃદયમાં નામને સંભાળે છે.
ਜਨ ਨਾਨਕ ਕੇ ਗੁਰਸਿਖ ਪੁਤਹਹੁ ਹਰਿ ਜਪਿਅਹੁ ਹਰਿ ਨਿਸਤਾਰਿਆ ॥੨॥
આથી પ્રભુના દાસ નાનકના શીખ પુત્રો! પ્રભુનું નામ જપો કારણ કે પ્રભુ સંસારથી પાર ઉતારે છે ॥૨॥
ਮਹਲਾ ੩ ॥
મહેલ ૩॥
ਹਉਮੈ ਜਗਤੁ ਭੁਲਾਇਆ ਦੁਰਮਤਿ ਬਿਖਿਆ ਬਿਕਾਰ ॥
અહંકારે જગતને કુમાર્ગ પર નાખેલ છે ખોટી બુદ્ધિ અને માયામાં ફસાઈને વિકાર કરવામાં આવે છે.
ਸਤਿਗੁਰੁ ਮਿਲੈ ਤ ਨਦਰਿ ਹੋਇ ਮਨਮੁਖ ਅੰਧ ਅੰਧਿਆਰ ॥
જે મનુષ્યને ગુરુ મળે છે તેના પર પ્રભુની કૃપાની નજર હોય છે મનના મુરીદ મનુષ્ય હંમેશા અંધ રહે છે.
ਨਾਨਕ ਆਪੇ ਮੇਲਿ ਲਏ ਜਿਸ ਨੋ ਸਬਦਿ ਲਾਏ ਪਿਆਰੁ ॥੩॥
હે નાનક! હરિ જે મનુષ્યમાં શબ્દો પ્રતિ પ્રેમ ઉત્પન્ન કરે છે તેને હરિ પોતે જ પોતાની સાથે મળાવી લે છે ॥૩॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું ॥
ਸਚੁ ਸਚੇ ਕੀ ਸਿਫਤਿ ਸਲਾਹ ਹੈ ਸੋ ਕਰੇ ਜਿਸੁ ਅੰਦਰੁ ਭਿਜੈ ॥
સાચા પ્રભુની કરેલી મહિમા હંમેશા સ્થિર રહેનારી છે આ મહિમા તે મનુષ્ય કરી શકે છે જેનું હૃદય પણ કીર્તિમાં પલળેલ હોય.
ਜਿਨੀ ਇਕ ਮਨਿ ਇਕੁ ਅਰਾਧਿਆ ਤਿਨ ਕਾ ਕੰਧੁ ਨ ਕਬਹੂ ਛਿਜੈ ॥
જે મનુષ્ય એકાગ્ર ચિત થઈને એક હરિનું સ્મરણ કરે છે તેનું શરીર ક્યારેય જર-જર થતું નથી વિકારોમાં ખેંચાતું નથી.
ਧਨੁ ਧਨੁ ਪੁਰਖ ਸਾਬਾਸਿ ਹੈ ਜਿਨ ਸਚੁ ਰਸਨਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪਿਜੈ ॥
તે મનુષ્ય ધન્ય છે શાબાશ છે તેને જે જીભથી સાચું નામ અમૃત પીવે છે.
ਸਚੁ ਸਚਾ ਜਿਨ ਮਨਿ ਭਾਵਦਾ ਸੇ ਮਨਿ ਸਚੀ ਦਰਗਹ ਲਿਜੈ ॥
જેના મનને સાચો હરિ સાચે જ પ્રેમાળ લાગે છે તે સાચા દરબારમાં સત્કારાય છે.
ਧਨੁ ਧੰਨੁ ਜਨਮੁ ਸਚਿਆਰੀਆ ਮੁਖ ਉਜਲ ਸਚੁ ਕਰਿਜੈ ॥੨੦॥
સત્યના વ્યાપારીઓનું મનુષ્ય જન્મ સફળ છે કારણ કે દરબારમાં તે સાચા સ્વીકાર થઇ જાય છે ॥૨૦॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੪ ॥
શ્લોક મહેલ ૪ ॥
ਸਾਕਤ ਜਾਇ ਨਿਵਹਿ ਗੁਰ ਆਗੈ ਮਨਿ ਖੋਟੇ ਕੂੜਿ ਕੂੜਿਆਰੇ ॥
જો સત્ય મનુષ્ય સદ્દગુરુની આગળ જઈને નમી પણ જાય તો પણ તેના મનમાં ખોટ રહે છે અને ખોટ હોવાને કારણે અસત્યના વ્યાપારી બની રહે છે.
ਜਾ ਗੁਰੁ ਕਹੈ ਉਠਹੁ ਮੇਰੇ ਭਾਈ ਬਹਿ ਜਾਹਿ ਘੁਸਰਿ ਬਗੁਲਾਰੇ ॥
જ્યારે સદ્દગુરુ બધા શિખોને કહે છે – ‘હે ભાઈઓ! સાવધાન થઇ જાવ!’ તો આ સત્ય પણ બગલાની જેમ સિખોમાં મળીને બેસી જાય છે ॥
ਗੁਰਸਿਖਾ ਅੰਦਰਿ ਸਤਿਗੁਰੁ ਵਰਤੈ ਚੁਣਿ ਕਢੇ ਲਧੋਵਾਰੇ ॥
પરંતુ સત્યના હૃદયમાં અસત્ય વસે છે અને ગુરુ શિખના દિલમાં સદ્દગુરુ વસે છે આ કરીને શીખોમાં મળીને બેઠેલા પણ સત્ય પરખીને સમય પસંદ કરીને કાઢી નાખવામાં આવે છે.
ਓਇ ਅਗੈ ਪਿਛੈ ਬਹਿ ਮੁਹੁ ਛਪਾਇਨਿ ਨ ਰਲਨੀ ਖੋਟੇਆਰੇ ॥
તે આગળ-પાછળ થઈને મુખ તો ખુબ છુપાવે છે પરંતુ અસત્યના વ્યાપારી શીખોમાં મળી શકતા નથી.
ਓਨਾ ਦਾ ਭਖੁ ਸੁ ਓਥੈ ਨਾਹੀ ਜਾਇ ਕੂੜੁ ਲਹਨਿ ਭੇਡਾਰੇ ॥
સત્યનું ખાવાનું ત્યાં ગુરુશિખની સંગમાં નથી હોતું આ માટે ઘેટાની જેમ કોઈ બીજી જગ્યાએ જઈને અસત્યને શોધે છે.
ਜੇ ਸਾਕਤੁ ਨਰੁ ਖਾਵਾਈਐ ਲੋਚੀਐ ਬਿਖੁ ਕਢੈ ਮੁਖਿ ਉਗਲਾਰੇ ॥
જો સત્ય મનુષ્યને નામ-રૂપી સરસ પદાર્થ ખવડાવું પણ ઇચ્છે તો પણ તે મુખથી નિંદા-રૂપી ઝેર જ ફેંકે છે ॥
ਹਰਿ ਸਾਕਤ ਸੇਤੀ ਸੰਗੁ ਨ ਕਰੀਅਹੁ ਓਇ ਮਾਰੇ ਸਿਰਜਣਹਾਰੇ ॥
હે સંત જનો! ઈશ્વરથી તૂટેલનો સંગના કરવો કારણ કે વિધાતાએ પોતે તેને નામથી મુર્દા કરેલ છે
ਜਿਸ ਕਾ ਇਹੁ ਖੇਲੁ ਸੋਈ ਕਰਿ ਵੇਖੈ ਜਨ ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਸਮਾਰੇ ॥੧॥
તેને સીધા માર્ગ પર લાવવા કોઈ જીવના વશમાં નથી જે પ્રભુની આ રમત છે તે પોતે આ રમત રચીને જોઈ રહ્યો છે. હે દાસ નાનક! તું પ્રભુનું નામ સંભાળ ॥૧॥
ਮਃ ੪ ॥
મહેલ ૪॥
ਸਤਿਗੁਰੁ ਪੁਰਖੁ ਅਗੰਮੁ ਹੈ ਜਿਸੁ ਅੰਦਰਿ ਹਰਿ ਉਰਿ ਧਾਰਿਆ ॥
સદ્દગુરુ પહોંચથી ઉપર પુરખ છે જેને હૃદયમાં પ્રભુને પરોવેલ છે.
ਸਤਿਗੁਰੂ ਨੋ ਅਪੜਿ ਕੋਇ ਨ ਸਕਈ ਜਿਸੁ ਵਲਿ ਸਿਰਜਣਹਾਰਿਆ ॥
સદ્દગુરુની સરખામણી કોઈ કરી શકતું નથી કારણ કે વિધાતા તેની તરફ છે.
ਸਤਿਗੁਰੂ ਕਾ ਖੜਗੁ ਸੰਜੋਉ ਹਰਿ ਭਗਤਿ ਹੈ ਜਿਤੁ ਕਾਲੁ ਕੰਟਕੁ ਮਾਰਿ ਵਿਡਾਰਿਆ ॥
સદ્દગુરુની તલવાર અને બખ્તર પ્રભુની ભક્તિ છે જેનાથી તેને કાળરૂપી કાંટાને મારીને કિનારે ફેંક્યો છે.
ਸਤਿਗੁਰੂ ਕਾ ਰਖਣਹਾਰਾ ਹਰਿ ਆਪਿ ਹੈ ਸਤਿਗੁਰੂ ਕੈ ਪਿਛੈ ਹਰਿ ਸਭਿ ਉਬਾਰਿਆ ॥
સદ્દગુરુનો રક્ષક પ્રભુ પોતે છે અને સદ્દગુરુના પદચિન્હો પર ચાલનાર બધાને પણ પ્રભુ બચાવી લે છે ॥
ਜੋ ਮੰਦਾ ਚਿਤਵੈ ਪੂਰੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਕਾ ਸੋ ਆਪਿ ਉਪਾਵਣਹਾਰੈ ਮਾਰਿਆ ॥
જે મનુષ્ય સંપૂર્ણ સદ્દગુરુનું ખરાબ રુચિ ઉત્પન્ન કરે છે તેને પોતે કર્તાર મારે છે.
ਏਹ ਗਲ ਹੋਵੈ ਹਰਿ ਦਰਗਹ ਸਚੇ ਕੀ ਜਨ ਨਾਨਕ ਅਗਮੁ ਵੀਚਾਰਿਆ ॥੨॥
સાચા હરિના દરબારમાં આ ન્યાય થાય છે અને હે નાનક! પહોંચથી ઉપર હરિનું સ્મરણ કરવાથી આ સમજ પડે છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું ॥
ਸਚੁ ਸੁਤਿਆ ਜਿਨੀ ਅਰਾਧਿਆ ਜਾ ਉਠੇ ਤਾ ਸਚੁ ਚਵੇ ॥
જે મનુષ્ય સુઈને પણ સાચા હરિનું સ્મરણ કરે છે અને ઉઠીને પણ તેનું જ નામ ઉચ્ચારે છે.
ਸੇ ਵਿਰਲੇ ਜੁਗ ਮਹਿ ਜਾਣੀਅਹਿ ਜੋ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਚੁ ਰਵੇ ॥
મનુષ્ય જન્મમાં આવા મનુષ્ય દુર્લભ જ મળે છે જે ગુરુની સનમુખ રહીને આ રીતે સાચા નામનો આનંદ લે છે.
ਹਉ ਬਲਿਹਾਰੀ ਤਿਨ ਕਉ ਜਿ ਅਨਦਿਨੁ ਸਚੁ ਲਵੇ ॥
હું તેનાથી બલિહાર જાઉં છુ જે રોજ સાચા પ્રભુનું નામ ઉચ્ચારે છે.
ਜਿਨ ਮਨਿ ਤਨਿ ਸਚਾ ਭਾਵਦਾ ਸੇ ਸਚੀ ਦਰਗਹ ਗਵੇ ॥
જે મનુષ્યોને મનથી અને શરીરથી સાચો પ્રભુ પ્રેમાળ લાગે છે તે સાચા દરબારમાં પહોંચે છે.
ਜਨੁ ਨਾਨਕੁ ਬੋਲੈ ਸਚੁ ਨਾਮੁ ਸਚੁ ਸਚਾ ਸਦਾ ਨਵੇ ॥੨੧॥
દાસ નાનક પણ તે હરિનું નામ ઉચ્ચારે છે જે હંમેશા સ્થિર રહેનાર છે ॥૨૧॥
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੪ ॥
શ્લોક મહેલ ૪ ॥`
ਕਿਆ ਸਵਣਾ ਕਿਆ ਜਾਗਣਾ ਗੁਰਮੁਖਿ ਤੇ ਪਰਵਾਣੁ ॥
ઊંઘ શું અને જાગવાનું શું જે મનુષ્ય સદ્દગુરુની સન્મુખ છે તેના માટે આ બંને સ્થિતિ એક જેવી છે