Page 307
ਅੰਤਰਿ ਹਰਿ ਗੁਰੂ ਧਿਆਇਦਾ ਵਡੀ ਵਡਿਆਈ ॥
સદ્દગુરુની ઉદારતા મોટી છે મહિમા અપાર છે કારણ કે તે હરિને હૃદયમાં સ્મરણ કરે છે
ਤੁਸਿ ਦਿਤੀ ਪੂਰੈ ਸਤਿਗੁਰੂ ਘਟੈ ਨਾਹੀ ਇਕੁ ਤਿਲੁ ਕਿਸੈ ਦੀ ਘਟਾਈ ॥
સંપૂર્ણ પ્રભુએ સદ્દગુરુને પ્રસન્ન થઈને આ જ ઉદારતા બક્ષી છે આ કરીને કોઈના ઘટાડવાથી થોડી માત્ર પણ ઘટતી નથી.
ਸਚੁ ਸਾਹਿਬੁ ਸਤਿਗੁਰੂ ਕੈ ਵਲਿ ਹੈ ਤਾਂ ਝਖਿ ਝਖਿ ਮਰੈ ਸਭ ਲੋੁਕਾਈ ॥
જ્યારે સાચો પતિ પ્રભુ સદ્દગુરુનું અંગ પાળે છે તો આખી દુનિયા ભલે જ પડી પલટો મારે સદ્દગુરુનું કંઈ બગાડી શકતી નથી
ਨਿੰਦਕਾ ਕੇ ਮੁਹ ਕਾਲੇ ਕਰੇ ਹਰਿ ਕਰਤੈ ਆਪਿ ਵਧਾਈ ॥
સદ્દગુરુની મહિમા વિધાતાએ પોતે વધારી છે અને નિંદકોના મુખ કાળા કર્યા છે.
ਜਿਉ ਜਿਉ ਨਿੰਦਕ ਨਿੰਦ ਕਰਹਿ ਤਿਉ ਤਿਉ ਨਿਤ ਨਿਤ ਚੜੈ ਸਵਾਈ ॥
જેમ-જેમ નિંદક મનુષ્ય સદ્દગુરુની નિંદા કરે છે તેમ-તેમ સદ્દગુરુની મહિમા વધે છે.
ਜਨ ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਆਰਾਧਿਆ ਤਿਨਿ ਪੈਰੀ ਆਣਿ ਸਭ ਪਾਈ ॥੧॥
હે દાસ નાનક! સદ્દગુરુએ જે પ્રભુનું સ્મરણ કર્યું છે તે પ્રભુએ આખી સૃષ્ટિ લાવીને સદ્દગુરુના પગ પર નાખી દીધી છે ॥૧॥
ਮਃ ੪ ॥
મહેલ ૪ ॥
ਸਤਿਗੁਰ ਸੇਤੀ ਗਣਤ ਜਿ ਰਖੈ ਹਲਤੁ ਪਲਤੁ ਸਭੁ ਤਿਸ ਕਾ ਗਇਆ ॥
જે મનુષ્ય સદ્દગુરુની સાથે દ્વેષ રાખે છે તેના લોક તેમજ પરલોક સમગ્ર જ વ્યર્થ જાય છે.
ਨਿਤ ਝਹੀਆ ਪਾਏ ਝਗੂ ਸੁਟੇ ਝਖਦਾ ਝਖਦਾ ਝੜਿ ਪਇਆ ॥
તેની પેશ તો ચાલતી નથી આ કરીને તે હંમેશા દાંત પિસે છે ફીણ ફેંકે છે અને અંતે ખપી-ખપીને નષ્ટ થઈ જાય છે આધ્યાત્મિક મૃત્યુ સહી લે છે.
ਨਿਤ ਉਪਾਵ ਕਰੈ ਮਾਇਆ ਧਨ ਕਾਰਣਿ ਅਗਲਾ ਧਨੁ ਭੀ ਉਡਿ ਗਇਆ ॥
સદ્દગુરુનો તે દુઃખદાયી હંમેશા માયા માટે ઉપાય કરે છે પરંતુ તેનું પહેલાનું કમાવેલું પણ હાથોથી જતું રહે છે.
ਕਿਆ ਓਹੁ ਖਟੇ ਕਿਆ ਓਹੁ ਖਾਵੈ ਜਿਸੁ ਅੰਦਰਿ ਸਹਸਾ ਦੁਖੁ ਪਇਆ ॥
જે મનુષ્યના હૃદયમાં આ ચિંતા અને જલન છે તેને કમાવવાનું શું અને ખાવાનું શું?
ਨਿਰਵੈਰੈ ਨਾਲਿ ਜਿ ਵੈਰੁ ਰਚਾਏ ਸਭੁ ਪਾਪੁ ਜਗਤੈ ਕਾ ਤਿਨਿ ਸਿਰਿ ਲਇਆ ॥
જે મનુષ્ય નિર્વેરની સાથે વેર કરે છે તે આખા સંસારને પાપોનો વજન પોતાના માથા પર લે છે.
ਓਸੁ ਅਗੈ ਪਿਛੈ ਢੋਈ ਨਾਹੀ ਜਿਸੁ ਅੰਦਰਿ ਨਿੰਦਾ ਮੁਹਿ ਅੰਬੁ ਪਇਆ ॥
તેને લોક-પરલોકમાં કોઈ આશરો દેતું નથી. જેના હૃદયમાં તો નિંદા હોય પરંતુ મુખમાં કેરી પડેલ હોય
ਜੇ ਸੁਇਨੇ ਨੋ ਓਹੁ ਹਥੁ ਪਾਏ ਤਾ ਖੇਹੂ ਸੇਤੀ ਰਲਿ ਗਇਆ ॥
આવો ખોટો મનુષ્ય જો સોનામાં હાથ નાખે તો તે પણ રાખમાં મળી જાય છે
ਜੇ ਗੁਰ ਕੀ ਸਰਣੀ ਫਿਰਿ ਓਹੁ ਆਵੈ ਤਾ ਪਿਛਲੇ ਅਉਗਣ ਬਖਸਿ ਲਇਆ ॥
તો પણ જો તે સદ્દગુરુના ચરણમાં પડે તો સદ્દગુરુ તેના પાછળના અવગુણો બક્ષી દે છે.
ਜਨ ਨਾਨਕ ਅਨਦਿਨੁ ਨਾਮੁ ਧਿਆਇਆ ਹਰਿ ਸਿਮਰਤ ਕਿਲਵਿਖ ਪਾਪ ਗਇਆ ॥੨॥
હે નાનક! જે મનુષ્ય સદ્દગુરુના શરણે પડીને દરરોજ નામ જપે છે પ્રભુને સ્મરણ કરતા તેના બધા પાપ દૂર થઈ જાય છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਤੂਹੈ ਸਚਾ ਸਚੁ ਤੂ ਸਭ ਦੂ ਉਪਰਿ ਤੂ ਦੀਬਾਣੁ ॥
હે સાચા પ્રભુ! તું જ સૌથી મોટો જીવોનો આશરો છે.
ਜੋ ਤੁਧੁ ਸਚੁ ਧਿਆਇਦੇ ਸਚੁ ਸੇਵਨਿ ਸਚੇ ਤੇਰਾ ਮਾਣੁ ॥
જે તારું સ્મરણ કરે છે તારી સેવા કરે છે તેને તારું જ માન છે.
ਓਨਾ ਅੰਦਰਿ ਸਚੁ ਮੁਖ ਉਜਲੇ ਸਚੁ ਬੋਲਨਿ ਸਚੇ ਤੇਰਾ ਤਾਣੁ ॥
તેના હૃદયમાં સાચું છે આ કરીને તેના માથા ખીલેલ રહે છે અને હે સાચા હરિ! તે તારું હંમેશા સ્થિર રહેનાર નામ ઉચ્ચારે છે અને તારો તેને ભરોસો છે.
ਸੇ ਭਗਤ ਜਿਨੀ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਾਲਾਹਿਆ ਸਚੁ ਸਬਦੁ ਨੀਸਾਣੁ ॥
જે મનુષ્ય સદ્દગુરુની સન્મુખ રહીને હરીની મહિમા કરે છે તે જ સાચા ભક્ત છે અને તેની પાસે સાચુ શબ્દ-રૂપ નિશાન છે.
ਸਚੁ ਜਿ ਸਚੇ ਸੇਵਦੇ ਤਿਨ ਵਾਰੀ ਸਦ ਕੁਰਬਾਣੁ ॥੧੩॥
હું બલિહાર જાઉં છું કુરબાન જાઉં છું તેના પરથી જે સાચા પ્રભુને શરીરથી-મનથી સ્મરણ કરે છે. ॥૧૩॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੪ ॥
શ્લોક મહેલ ૪॥
ਧੁਰਿ ਮਾਰੇ ਪੂਰੈ ਸਤਿਗੁਰੂ ਸੇਈ ਹੁਣਿ ਸਤਿਗੁਰਿ ਮਾਰੇ ॥
જે પહેલેથી સંપૂર્ણ સદ્દગુરુને ધિક્કારે છે તે હવે ફરી સદ્દગુરુની તરફથી માર્યા ગયા છે.
ਜੇ ਮੇਲਣ ਨੋ ਬਹੁਤੇਰਾ ਲੋਚੀਐ ਨ ਦੇਈ ਮਿਲਣ ਕਰਤਾਰੇ ॥
જો તેને સદ્દગુરુથી મળવા માટે ખુબ ઘણી કોશિશ પણ કરે તો પણ વિધાતા તેને મળવા દેતા નથી.
ਸਤਸੰਗਤਿ ਢੋਈ ਨਾ ਲਹਨਿ ਵਿਚਿ ਸੰਗਤਿ ਗੁਰਿ ਵੀਚਾਰੇ ॥
તેને સત્સંગમાં પણ રાહત જગ્યા મળતી નથી – ગુરુએ પણ સંગતિમાં આ જ વિચાર કર્યો છે.
ਕੋਈ ਜਾਇ ਮਿਲੈ ਹੁਣਿ ਓਨਾ ਨੋ ਤਿਸੁ ਮਾਰੇ ਜਮੁ ਜੰਦਾਰੇ ॥
આવા સમય પર જો કોઈ જઈને તેનો સાથી બને તેને પણ યમદૂત દંડ દે છે તે મનુષ્ય પણ મન-મુખતાવાળું કામ જ કરશે જે કરવાથી યમ-માર્ગનો
ਗੁਰਿ ਬਾਬੈ ਫਿਟਕੇ ਸੇ ਫਿਟੇ ਗੁਰਿ ਅੰਗਦਿ ਕੀਤੇ ਕੂੜਿਆਰੇ ॥
જે મનુષ્યોને ગુરુ નાનક દેવે મનમુખ કરાર દીધો તે અહંકારીઓને ગુરુ અંગદ દેવે પણ ખોટા બતાવ્યા.
ਗੁਰਿ ਤੀਜੀ ਪੀੜੀ ਵੀਚਾਰਿਆ ਕਿਆ ਹਥਿ ਏਨਾ ਵੇਚਾਰੇ ॥
ત્રીજા સ્થાન પર બેસેલ ગુરુએ ગુરુ સ્થાપિત કર્યા વિચાર કર્યો કે આ કંગાળોનું શું વશ?
ਗੁਰੁ ਚਉਥੀ ਪੀੜੀ ਟਿਕਿਆ ਤਿਨਿ ਨਿੰਦਕ ਦੁਸਟ ਸਭਿ ਤਾਰੇ ॥
તેથી તેને જેને ચોથા સ્થાન પર બેસેલને બધા નિંદક અને દુષ્ટ ટાળી દીધા ॥
ਕੋਈ ਪੁਤੁ ਸਿਖੁ ਸੇਵਾ ਕਰੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਕੀ ਤਿਸੁ ਕਾਰਜ ਸਭਿ ਸਵਾਰੇ ॥
પુત્ર હોય કે શીખ જે કોઈ પણ સદ્દગુરુની સેવા કરે છે સતગુરૂ તેના બધા કામ સંવારે છે
ਜੋ ਇਛੈ ਸੋ ਫਲੁ ਪਾਇਸੀ ਪੁਤੁ ਧਨੁ ਲਖਮੀ ਖੜਿ ਮੇਲੇ ਹਰਿ ਨਿਸਤਾਰੇ ॥
પુત્ર, ધન, લક્ષ્મી જે પણ વસ્તુની તે ઈચ્છા કરે તે જ ફળ તેને મળે છે સદ્દગુરુ તેને લઇ જઇને પ્રભુથી મેળવે છે અને પ્રભુ તેને પાર ઉતારે છે.
ਸਭਿ ਨਿਧਾਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਵਿਚਿ ਜਿਸੁ ਅੰਦਰਿ ਹਰਿ ਉਰ ਧਾਰੇ ॥
માથાની વાત જે સદ્દગુરુના હૃદયમાં પ્રભુ ટકેલ છે તેમાં બધા ખજાના છે ॥
ਸੋ ਪਾਏ ਪੂਰਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜਿਸੁ ਲਿਖਿਆ ਲਿਖਤੁ ਲਿਲਾਰੇ ॥
જે મનુષ્યના માથા પર પાછલા કરેલ સારા કર્મોના સંસ્કાર રૂપી લેખ લખાયેલ છે તે સંપૂર્ણ સદ્દગુરુને મળી જાય છે.
ਜਨੁ ਨਾਨਕੁ ਮਾਗੈ ਧੂੜਿ ਤਿਨ ਜੋ ਗੁਰਸਿਖ ਮਿਤ ਪਿਆਰੇ ॥੧॥
આ રીતે જે મિત્ર-પ્રેમાળ ગુરુના શીખ છે તેના ચરણોની ધૂળ દાસ નાનક પણ માંગે છે ॥૧॥