Page 215
ਮਾਨੁ ਅਭਿਮਾਨੁ ਦੋਊ ਸਮਾਨੇ ਮਸਤਕੁ ਡਾਰਿ ਗੁਰ ਪਾਗਿਓ ॥
હે બહેન! કોઈ મારો આદર કરે, કોઈ મારી સાથે ઘમંડીઓવાળું વર્તન કરે, મને બંને એક જ જેવા લાગે છે. કારણ કે મેં પોતાનું મસ્તક ગુરુના ચરણોમાં રાખી દીધું છે.
ਸੰਪਤ ਹਰਖੁ ਨ ਆਪਤ ਦੂਖਾ ਰੰਗੁ ਠਾਕੁਰੈ ਲਾਗਿਓ ॥੧॥;l
ગુરુની કૃપાથી મારા મનમાં પરમાત્માનો પ્રેમ બની ચૂક્યો છે. હવે મને આવેલ ધનની ખુશી થતી નથી, અને આવેલ આફતથી દુઃખ લાગતું નથી ॥૧॥
ਬਾਸ ਬਾਸਰੀ ਏਕੈ ਸੁਆਮੀ ਉਦਿਆਨ ਦ੍ਰਿਸਟਾਗਿਓ ॥
હે બહેન! હવે મને બધા ઘરોમાં એક માલિક પ્રભુ જ દેખાય છે, જંગલોમાં પણ મને તે જ નજર આવી રહ્યો છે.
ਨਿਰਭਉ ਭਏ ਸੰਤ ਭ੍ਰਮੁ ਡਾਰਿਓ ਪੂਰਨ ਸਰਬਾਗਿਓ ॥੨॥
ગુરુ સંતની કૃપાથી મેં ભટકવું સમાપ્ત કરી લીધું છે, હવે બધા દિલની જાણનાર પ્રભુ જ મને સર્વ-વ્યાપક દેખાય છે અને હું નીડર થઇ ગયો છું ॥૨॥
ਜੋ ਕਿਛੁ ਕਰਤੈ ਕਾਰਣੁ ਕੀਨੋ ਮਨਿ ਬੁਰੋ ਨ ਲਾਗਿਓ ॥
હે બહેન! જ્યારે પણ જે પણ કારણ ઈશ્વરે બનાવ્યું હવે મને પોતાના મનમાં તે ખરાબ લાગતું નથી.
ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਪਰਸਾਦਿ ਸੰਤਨ ਕੈ ਸੋਇਓ ਮਨੁ ਜਾਗਿਓ ॥੩॥
સાધુ-સંગતમાં આવીને સંત જનોની કૃપાથી માયાના મોહમાં સુતેલું મારુ મન જાગી ઉઠ્યું છે ॥૩॥
ਜਨ ਨਾਨਕ ਓੜਿ ਤੁਹਾਰੀ ਪਰਿਓ ਆਇਓ ਸਰਣਾਗਿਓ ॥
દાસ નાનક કહે છે, હે પ્રભુ! ગુરુની કૃપાથી હું તારા આશ્રયમાં આવી પડ્યો છું, હું તારી શરણમાં આવી પડ્યો છું.
ਨਾਮ ਰੰਗ ਸਹਜ ਰਸ ਮਾਣੇ ਫਿਰਿ ਦੂਖੁ ਨ ਲਾਗਿਓ ॥੪॥੨॥੧੬੦॥
હવે મને કોઈ દુઃખ હેરાન કરતું નથી. હું તારા નામનો આનંદ લઇ રહ્યો છું, હું આધ્યાત્મિક સ્થિરતાનું સુખ માણી રહ્યો છું ॥૪॥૨॥૧૬૦॥
ਗਉੜੀ ਮਾਲਾ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ માલા ૨ મહેલ ૫॥
ਪਾਇਆ ਲਾਲੁ ਰਤਨੁ ਮਨਿ ਪਾਇਆ ॥
હે ભાઈ! મેં પોતાના મનમાં એક લાલ શોધી લીધો છે, હું ગુરુના શબ્દ માં લીન થઈ ગયો છું.
ਤਨੁ ਸੀਤਲੁ ਮਨੁ ਸੀਤਲੁ ਥੀਆ ਸਤਗੁਰ ਸਬਦਿ ਸਮਾਇਆ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
મારુ શરીર શાંત થઇ ગયું છે, મારુ મન ઠંડું થઇ ગયું છે ॥૧॥વિરામ॥
ਲਾਥੀ ਭੂਖ ਤ੍ਰਿਸਨ ਸਭ ਲਾਥੀ ਚਿੰਤਾ ਸਗਲ ਬਿਸਾਰੀ ॥
જાણે, મેં આખું જગત જીતી લીધું છે કારણ કે મારી માયાની ભૂખ ઉતરી ગઈ છે. મારી માયાની બધી તરસ ખત્મ થઈ ગઈ છે, મેં બધી ચિંતા-ફિકર ભુલાવી દીધી છે
ਕਰੁ ਮਸਤਕਿ ਗੁਰਿ ਪੂਰੈ ਧਰਿਓ ਮਨੁ ਜੀਤੋ ਜਗੁ ਸਾਰੀ ॥੧॥
હે ભાઈ! સંપૂર્ણ ગુરુએ મારા માથા પર પોતાનો હાથ રાખ્યો છે, તેની કૃપાથી મેં પોતાનું મન કાબુમાં કરી લીધું છે.॥૧॥
ਤ੍ਰਿਪਤਿ ਅਘਾਇ ਰਹੇ ਰਿਦ ਅੰਤਰਿ ਡੋਲਨ ਤੇ ਅਬ ਚੂਕੇ ॥
હે ભાઈ! માયા તરફથી મારી અંદરની ભૂખ તૃપ્ત થઇ ગઈ છે, હું માયા તરફથી પોતાના દિલમાં બેસાડી દીધું છે. હવે માયા માટે ડોલવાથી હું હટી ગયો છું.
ਅਖੁਟੁ ਖਜਾਨਾ ਸਤਿਗੁਰਿ ਦੀਆ ਤੋਟਿ ਨਹੀ ਰੇ ਮੂਕੇ ॥੨॥
હે ભાઈ! સદગુરુએ મને પ્રભુ નામનો એક એવો ખજાનો આપ્યો છે જે ક્યારેય સમાપ્ત થનાર નથી. ના તેમાં અભાવ આવી શકે છે, નાં તે સમાપ્ત થનાર છે ॥૨॥
ਅਚਰਜੁ ਏਕੁ ਸੁਨਹੁ ਰੇ ਭਾਈ ਗੁਰਿ ਐਸੀ ਬੂਝ ਬੁਝਾਈ ॥
હે ભાઈ! એક બીજી અનન્ય વાત સાંભળ. ગુરુએ મને એવી સમજ બક્ષી દીધી છે.
ਲਾਹਿ ਪਰਦਾ ਠਾਕੁਰੁ ਜਉ ਭੇਟਿਓ ਤਉ ਬਿਸਰੀ ਤਾਤਿ ਪਰਾਈ ॥੩॥
જેની કૃપાથી જ્યારથી મારી અંદર અહંકારનો પડદો ઉતારીને મને ઠાકોર પ્રભુ મળ્યો છે, ત્યારથી મારા દિલમાંથી પારકી ઈર્ષ્યા ભુલાઈ ગઈ છે ॥૩॥
ਕਹਿਓ ਨ ਜਾਈ ਏਹੁ ਅਚੰਭਉ ਸੋ ਜਾਨੈ ਜਿਨਿ ਚਾਖਿਆ ॥
હે ભાઈ! આ એક એવો આશ્ચર્યજનક આનંદ છે જે વ્યક્ત નથી કરી શકાતો. આ રસને તે જ જાણે છે જેને આ ચાખ્યો છે
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਸਚ ਭਏ ਬਿਗਾਸਾ ਗੁਰਿ ਨਿਧਾਨੁ ਰਿਦੈ ਲੈ ਰਾਖਿਆ ॥੪॥੩॥੧੬੧॥
નાનક કહે છે, ગુરુએ મારી અંદર પરમાત્માના નામનો ખજાનો લાવીને રાખી દીધો છે, અને મારી અંદર તે હંમેશા કાયમ રહેનાર પરમાત્માના જ્ઞાનનો પ્રકાશ થઇ ગયો છે ॥૪॥૩॥૧૬૧॥
ਗਉੜੀ ਮਾਲਾ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ માલા મહેલ ૫॥
ਉਬਰਤ ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਕੀ ਸਰਣੀ ॥
હે ભાઈ! પ્રભુ-પાતશાહના શરણ પડીને જ મનુષ્ય માયાના પ્રભાવથી બચી શકે છે.
ਸਰਬ ਲੋਕ ਮਾਇਆ ਕੇ ਮੰਡਲ ਗਿਰਿ ਗਿਰਿ ਪਰਤੇ ਧਰਣੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
મૃત્યુ લોક, પાતાળલોક અને આકાશ લોક -આ બધા લોકોના જીવ માયાના ચક્કરમાં ફસાયેલાં પડ્યા છે, માયાના પ્રભાવને કારણે જીવ ઉચ્ચ આધ્યાત્મિક મંડળથી પડી પડીને નિમ્ન આધ્યાત્મિક સ્થિતિમાં આવી પડે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਸਾਸਤ ਸਿੰਮ੍ਰਿਤਿ ਬੇਦ ਬੀਚਾਰੇ ਮਹਾ ਪੁਰਖਨ ਇਉ ਕਹਿਆ ॥
પંડિત લોકો તો શાસ્ત્રો-સ્મૃતિઓ-વેદ વગેરે બધા ધર્મ પુસ્તકોને વિચારતા આવી રહ્યા છે.
ਬਿਨੁ ਹਰਿ ਭਜਨ ਨਾਹੀ ਨਿਸਤਾਰਾ ਸੂਖੁ ਨ ਕਿਨਹੂੰ ਲਹਿਆ ॥੧॥
પરંતુ, મહાપુરુષોએ તો આ જ કહ્યું છે કે પરમાત્માના ભજન વગર માયાના સમુદ્રથી પાર નથી થઈ શકાતું, સ્મરણ વગર કોઈ મનુષ્યએ પણ સુખ નથી મેળવ્યું ॥૧॥
ਤੀਨਿ ਭਵਨ ਕੀ ਲਖਮੀ ਜੋਰੀ ਬੂਝਤ ਨਾਹੀ ਲਹਰੇ ॥
હે ભાઈ! જો મનુસ્ય આખી સૃષ્ટિની જ માયા એકત્રિત કરી લે, તો પણ લોભની લહેર મટતી નથી.
ਬਿਨੁ ਹਰਿ ਭਗਤਿ ਕਹਾ ਥਿਤਿ ਪਾਵੈ ਫਿਰਤੋ ਪਹਰੇ ਪਹਰੇ ॥੨॥
આટલી માયા જોડી જોડીને પણ પરમાત્માની ભક્તિ વગર મનુષ્ય ક્યાંય પણ મનની ટકાવ નથી શોધી શકતો, દરેક સમય જ માયા માટે ભટક્તો ફરે છે ॥૨॥
ਅਨਿਕ ਬਿਲਾਸ ਕਰਤ ਮਨ ਮੋਹਨ ਪੂਰਨ ਹੋਤ ਨ ਕਾਮਾ ॥
હે ભાઈ! મનુષ્ય મનને મોહનારી અનેક મોજ પણ કરે છે, પરંતુ મનની વિકારોવાળી ઈચ્છા પુરી થતી નથી.
ਜਲਤੋ ਜਲਤੋ ਕਬਹੂ ਨ ਬੂਝਤ ਸਗਲ ਬ੍ਰਿਥੇ ਬਿਨੁ ਨਾਮਾ ॥੩॥
મનુષ્ય તૃષ્ણાની આગમાં સળગતો ફરે છે, તૃષ્ણાની આગ ક્યારેય ઠરતી નથી. પરમાત્માના નામ વગર મનુષ્યના અન્ય બધા ઉદ્યમ વ્યર્થ ચાલ્યા જાય છે ॥૩॥
ਹਰਿ ਕਾ ਨਾਮੁ ਜਪਹੁ ਮੇਰੇ ਮੀਤਾ ਇਹੈ ਸਾਰ ਸੁਖੁ ਪੂਰਾ ॥
હે મિત્ર! પરમાત્માનું નામ જ્પ્યા કર, આ જ સૌથી શ્રેષ્ઠ સુખ છે, અને આ સુખમાં કોઈ અભાવ નથી રહી જતો.
ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਜਨਮ ਮਰਣੁ ਨਿਵਾਰੈ ਨਾਨਕ ਜਨ ਕੀ ਧੂਰਾ ॥੪॥੪॥੧੬੨॥
જે મનુષ્ય સાધુ-સંગતમાં આવીને પોતાના જન્મ મરણના ચક્ર સમાપ્ત કરી લે છે, નાનક તે મનુષ્યના ચરણોની ધૂળ માંગે છે ॥૪॥૪॥૧૬૨॥
ਗਉੜੀ ਮਾਲਾ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ માલા મહેલ ૫॥
ਮੋ ਕਉ ਇਹ ਬਿਧਿ ਕੋ ਸਮਝਾਵੈ ॥ ਕਰਤਾ ਹੋਇ ਜਨਾਵੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે ભાઈ! બીજું કોણ મને આ રીતે સમજી શકે છે?, તે જ ગુરુમુખ સમજી શકે છે જે કર્તારનું રૂપ થઇ જાય ॥૧॥વિરામ॥
ਅਨਜਾਨਤ ਕਿਛੁ ਇਨਹਿ ਕਮਾਨੋ ਜਪ ਤਪ ਕਛੂ ਨ ਸਾਧਾ ॥
હે ભાઈ! ગુરુ વગર બીજું કોઈ સમજી શકતું નથી કે અજ્ઞાનતામાં ફસાઈને આ જીવે સ્મરણ નથી કર્યું અને વિકારોને રોકવાનો પ્રયત્ન નથી કર્યો, કેટલાક અન્ય જ ખરાબ, અર્થહીન કામ કર્યા છે.
ਦਹ ਦਿਸਿ ਲੈ ਇਹੁ ਮਨੁ ਦਉਰਾਇਓ ਕਵਨ ਕਰਮ ਕਰਿ ਬਾਧਾ ॥੧॥
આ જીવ પોતાના આ મનને દસેય દિશાઓમાં ભગાડી રહ્યો છે. આ ક્યાં કર્મોને કારણે માયાના મોહમાં બંધાયેલો છે? ॥૧॥
ਮਨ ਤਨ ਧਨ ਭੂਮਿ ਕਾ ਠਾਕੁਰੁ ਹਉ ਇਸ ਕਾ ਇਹੁ ਮੇਰਾ ॥
મોહમાં ફસાઈને જીવ દરેક સમયે આ જ કહે છે, હું પોતાની જીવાત્માનો, શરીરનો, ધનનો, ધરતીનો માલિક છું, હું આ ધન વગેરેનો માલિક છું, આ ધન વગેરે મારુ છે