Page 47
ਮਾਇਆ ਮੋਹ ਪਰੀਤਿ ਧ੍ਰਿਗੁ ਸੁਖੀ ਨ ਦੀਸੈ ਕੋਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
માયા નો મોહ, માયા નો પ્રેમ નિંદાકારક છે તેને છોડીને, માયાના મોહમાં ફસાયેલો કોઈ મનુષ્ય સુખી લાગતો નથી ।।૧।। વિરામ।।
ਦਾਨਾ ਦਾਤਾ ਸੀਲਵੰਤੁ ਨਿਰਮਲੁ ਰੂਪੁ ਅਪਾਰੁ ॥
મધુર સ્વભાવનો છે. શુદ્ધ સ્વરૂપ છે, અંત વગરના સુંદર સ્વરૂપ વાળો છે, તે એક મહાન મિત્ર છે ન તો તે ક્યારેય બાળક ઉંમરનો હોય છે છે, ન તો તે ક્યારેય વૃદ્ધ થવાનો છે
ਸਖਾ ਸਹਾਈ ਅਤਿ ਵਡਾ ਊਚਾ ਵਡਾ ਅਪਾਰੁ ॥
અને મદદ કરવાવાળો છે, ઊંચો છે, મોટો છે, અનંત છે
ਬਾਲਕੁ ਬਿਰਧਿ ਨ ਜਾਣੀਐ ਨਿਹਚਲੁ ਤਿਸੁ ਦਰਵਾਰੁ ॥
તે પ્રભુ નો દરબાર અટલ છે. તેનો હુકમ ખાલી જતો નથી
ਜੋ ਮੰਗੀਐ ਸੋਈ ਪਾਈਐ ਨਿਧਾਰਾ ਆਧਾਰੁ ॥੨॥
તે પરમાત્મા ના ઓટલે, જે કંઈ માંગી એ છીએ તે બધું મળે છે. પરમાત્મા નિરાધારનો આધાર છે ।। ૨।।
ਜਿਸੁ ਪੇਖਤ ਕਿਲਵਿਖ ਹਿਰਹਿ ਮਨਿ ਤਨਿ ਹੋਵੈ ਸਾਂਤਿ ॥
હે ભાઈ! જે પરમાત્માના દર્શન કરવાથી બધા પાપો નાશ પામે છે, જેના દર્શનથી મનમાં અને શરીરમાં આધ્યાત્મિક ઠંડક મળે છે
ਇਕ ਮਨਿ ਏਕੁ ਧਿਆਈਐ ਮਨ ਕੀ ਲਾਹਿ ਭਰਾਂਤਿ ॥
પોતાના મનની માયા તરફની ભટકન દૂર કરીને
ਗੁਣ ਨਿਧਾਨੁ ਨਵਤਨੁ ਸਦਾ ਪੂਰਨ ਜਾ ਕੀ ਦਾਤਿ ॥
પરમાત્માને મન લગાવીને યાદ કરવા જોઈએ
ਸਦਾ ਸਦਾ ਆਰਾਧੀਐ ਦਿਨੁ ਵਿਸਰਹੁ ਨਹੀ ਰਾਤਿ ॥੩॥
ના તો દિવસે ના તો રાતે, ક્યારેય પણ તેને ન ભૂલો ।। ૩।।
ਜਿਨ ਕਉ ਪੂਰਬਿ ਲਿਖਿਆ ਤਿਨ ਕਾ ਸਖਾ ਗੋਵਿੰਦੁ ॥
હે ભાઈ! જે લોકોને કપાળ પર પહેલા જન્મમાં કરેલા સારા લેખ ઉઘડે છે, પરમાત્મા તેના મિત્ર બની જાય છે
ਤਨੁ ਮਨੁ ਧਨੁ ਅਰਪੀ ਸਭੋ ਸਗਲ ਵਾਰੀਐ ਇਹ ਜਿੰਦੁ ॥
હું મારું શરીર, મારું મન, મારી સંપત્તિ તેનો પ્રેમ મેળવવા માટે અર્પણ કરવા તૈયાર છું. હે ભાઈ! પ્રભુ નો પ્રેમ મેળવવા માટે આ બધી આત્મા નું બલિદાન કરવું જોઈએ
ਦੇਖੈ ਸੁਣੈ ਹਦੂਰਿ ਸਦ ਘਟਿ ਘਟਿ ਬ੍ਰਹਮੁ ਰਵਿੰਦੁ ॥
તે પરમાત્મા સાથે રહીને દરેક જીવના કાર્યો જુએ છે, દરેક જીવની પ્રાર્થના સાંભળે છે, પરમાત્મા દરેક શરીરમાં વ્યાપક છે
ਅਕਿਰਤਘਣਾ ਨੋ ਪਾਲਦਾ ਪ੍ਰਭ ਨਾਨਕ ਸਦ ਬਖਸਿੰਦੁ ॥੪॥੧੩॥੮੩॥
હે નાનક! પ્રાર્થના કર અને કહે, હે પ્રભુ! તું તેને પણ પાળે છે, જેને તારા કરેલા ઉપકાર ને ભુલાવી દીધા છે. તું હંમેશા જ જીવોની ભૂલોને બક્ષે છે ।।૪।।૧૩।।૮૩।।
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੫ ॥
શ્રી રાગ મહેલ ૫।।
ਮਨੁ ਤਨੁ ਧਨੁ ਜਿਨਿ ਪ੍ਰਭਿ ਦੀਆ ਰਖਿਆ ਸਹਜਿ ਸਵਾਰਿ ॥
જે પ્રભુએ આ મન આપ્યું છે, વાસણો માટે પૈસા આપ્યા છે, જે પ્રભુને મનુષ્યના શરીરને સવારી તરીકે રાખ્યો છ
ਸਰਬ ਕਲਾ ਕਰਿ ਥਾਪਿਆ ਅੰਤਰਿ ਜੋਤਿ ਅਪਾਰ ॥
જેને શરીરમાં બધી શારીરિક શક્તિ ઓ બનાવી શરીરનું સર્જન કર્યું છે, અને શરીરમાં પોતાનો શ્રેષ્ઠ પ્રકાશ મૂક્યો છે
ਸਦਾ ਸਦਾ ਪ੍ਰਭੁ ਸਿਮਰੀਐ ਅੰਤਰਿ ਰਖੁ ਉਰ ਧਾਰਿ ॥੧॥
હે ભાઈ! તે પ્રભુને હંમેશા યાદ કરવા જોઈએ. પોતાના હૃદયમાં તેની યાદ ટકાવી રાખો ।।૧।।
ਮੇਰੇ ਮਨ ਹਰਿ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ ॥
હે મન! પરમાત્મા સિવાય બીજો કોઈ વાસ્તવિક રક્ષક નથી.
ਪ੍ਰਭ ਸਰਣਾਈ ਸਦਾ ਰਹੁ ਦੂਖੁ ਨ ਵਿਆਪੈ ਕੋਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તું હંમેશા પરમાત્માની શરણમાં પડેલો રહે, કોઈ દુઃખ તને ભાર આપી શકશે નહીં ।।૧।। વિરામ।।
ਰਤਨ ਪਦਾਰਥ ਮਾਣਕਾ ਸੁਇਨਾ ਰੁਪਾ ਖਾਕੁ ॥
રત્ન, મોતી, સોના, ચાંદી વગેરે કિંમતી વસ્તુઓ માટી જેવી છે કારણ કે તે અહીં જ રહી જશે
ਮਾਤ ਪਿਤਾ ਸੁਤ ਬੰਧਪਾ ਕੂੜੇ ਸਭੇ ਸਾਕ ॥
માતા પિતા, પુત્રો અને સંબંધીઓ – આ બધા સંબંધીઓ પણ સાથ છોડી દેવાના છે
ਜਿਨਿ ਕੀਤਾ ਤਿਸਹਿ ਨ ਜਾਣਈ ਮਨਮੁਖ ਪਸੁ ਨਾਪਾਕ ॥੨॥
આ જોઈને પણ પોતાના મનની પાછળ ચાલવા વાળા મનુષ્ય, ગંદા જીવનનો પશુ સ્વભાવ મનુષ્ય, તે પરમાત્મા સાથે સંધિ કરતો નથી જેણે તેને બનાવ્યો છે ।।૨।।
ਅੰਤਰਿ ਬਾਹਰਿ ਰਵਿ ਰਹਿਆ ਤਿਸ ਨੋ ਜਾਣੈ ਦੂਰਿ ॥
મૂર્ખ મનુષ્ય એ પરમાત્મા ને ક્યાંક દૂર માને છે, જે તેની અંદર અને બહાર બધે હાજર છે
ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਲਾਗੀ ਰਚਿ ਰਹਿਆ ਅੰਤਰਿ ਹਉਮੈ ਕੂਰਿ ॥
જીવ ને માયા ની તૃષ્ણા ચોંટેલી છે. માયાના મોહમાં જીવ મસ્ત છે, માયાને લીધે તેની અંદર ખોટો અહંકાર છે
ਭਗਤੀ ਨਾਮ ਵਿਹੂਣਿਆ ਆਵਹਿ ਵੰਞਹਿ ਪੂਰ ॥੩॥
પરમાત્માની ભક્તિ થી, પરમાત્મા ના નામ થી ભરેલી નૌકાઓમાં ભરેલા જીવો આ દુનિયા-સમુદ્રમાં આવે છે અને ખાલી ચાલ્યા જાય છે ।।૩।।
ਰਾਖਿ ਲੇਹੁ ਪ੍ਰਭੁ ਕਰਣਹਾਰ ਜੀਅ ਜੰਤ ਕਰਿ ਦਇਆ ॥
પણ, જીવો નું પણ શું? માયાની સામે તે લાચાર છે. હે જીવોને ઉત્પન્ન કરનારા પ્રભુ! તું પોતે જ કૃપા કરીને બધા પ્રાણીઓ ને આ તૃષ્ણાથી બચાવી લે
ਬਿਨੁ ਪ੍ਰਭ ਕੋਇ ਨ ਰਖਨਹਾਰੁ ਮਹਾ ਬਿਕਟ ਜਮ ਭਇਆ ॥
હે પ્રભુ! તારા વિના કોઈ રક્ષા કરવા વાળું નથી. યમરાજ જીવો માટે ખૂબ જ ભયાનક બની જાય છે
ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਨ ਵੀਸਰਉ ਕਰਿ ਅਪੁਨੀ ਹਰਿ ਮਇਆ ॥੪॥੧੪॥੮੪॥
હે નાનક! વિનંતી કરીને કહે, હે હરિ! પોતાની કૃપા કર, હું તારું નામ ક્યારેય પણ ન ભૂલું ।।૪।।૧૪।।૮૪।।
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੫ ॥
શ્રી રાગ મહેલ ૫।।
ਮੇਰਾ ਤਨੁ ਅਰੁ ਧਨੁ ਮੇਰਾ ਰਾਜ ਰੂਪ ਮੈ ਦੇਸੁ ॥
મનુષ્ય અભિમાન કરે છે અને કહે છે કે આ શરીર મારું છે, આ સામ્રાજ્ય મારું છે, આ દેશ મારું છે, હું સુંદર છું,
ਸੁਤ ਦਾਰਾ ਬਨਿਤਾ ਅਨੇਕ ਬਹੁਤੁ ਰੰਗ ਅਰੁ ਵੇਸ ॥
મારે પુત્રો છે, મારી પાસે સ્ત્રીઓ છે, મને ખૂબ આનંદ છે અને મારી પાસે ઘણા કપડાં છે
ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਰਿਦੈ ਨ ਵਸਈ ਕਾਰਜਿ ਕਿਤੈ ਨ ਲੇਖਿ ॥੧॥
જો તેના હૃદયમાં પરમાત્માનું નામ રહેતું નથી, તો પછી તે બધી બાબતો જે મનુષ્ય ને અભિમાન છે, કોઈ પણ કામનું નથી એમ સમજો ।।૧।।
ਮੇਰੇ ਮਨ ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਧਿਆਇ ॥
હે મન! હંમેશા પરમાત્માનું નામ યાદ કર
ਕਰਿ ਸੰਗਤਿ ਨਿਤ ਸਾਧ ਕੀ ਗੁਰ ਚਰਣੀ ਚਿਤੁ ਲਾਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હંમેશા ગુરુની સંગતિ કર અને ગુરુના ચરણોમાં મનને જોડ ।।૧।। વિરામ।।
ਨਾਮੁ ਨਿਧਾਨੁ ਧਿਆਈਐ ਮਸਤਕਿ ਹੋਵੈ ਭਾਗੁ ॥
પરમાત્મા નું નામ, જે તમામ પદાર્થો નો ખજાનો છે, યાદ રાખવું જોઈએ. પરંતુ, ફક્ત તે જ મનુષ્ય યાદ કરી શકે છે જેના કપાળ પર મહાન નસીબ હોય
ਕਾਰਜ ਸਭਿ ਸਵਾਰੀਅਹਿ ਗੁਰ ਕੀ ਚਰਣੀ ਲਾਗੁ ॥
હે ભાઈ! સદગુરૂના ચરણોમાં ટકેલો રહે, તારી બધી કૃતિઓ નું સમાધાન થશે
ਹਉਮੈ ਰੋਗੁ ਭ੍ਰਮੁ ਕਟੀਐ ਨਾ ਆਵੈ ਨਾ ਜਾਗੁ ॥੨॥
જે મનુષ્ય ગુરુ ની શરણે રહીને નામ યાદ કરે છે તેનો અહંકાર રોગ દૂર થાય છે, તેનું ભટકણ દુર થાય છે, તે ના તો ફરી-ફરીથી જન્મે છે ના તો મરે છે ।।૨।।
ਕਰਿ ਸੰਗਤਿ ਤੂ ਸਾਧ ਕੀ ਅਠਸਠਿ ਤੀਰਥ ਨਾਉ ॥
હે ભાઈ! ગુરુ ની સંગતિ ને અનુસરો – આ જ અડસઠ તીર્થ નું સ્નાન છે
ਜੀਉ ਪ੍ਰਾਣ ਮਨੁ ਤਨੁ ਹਰੇ ਸਾਚਾ ਏਹੁ ਸੁਆਉ ॥
ગુરૂના શરણમાં રહીને જીવાત્મા, આત્મા, મન, શરીર બધું આધ્યાત્મિક જીવન વાળું થઇ જાય છે. અને મનુષ્ય જીવનનો વાસ્તવિક હેતુ પણ આ છે