Page 5
ਨਾਨਕ ਆਖਣਿ ਸਭੁ ਕੋ ਆਖੈ ਇਕ ਦੂ ਇਕੁ ਸਿਆਣਾ ॥
सतगुरुजी भन्नुहुन्छ कि भन्नका लागि त कसैले पनि अरुभन्दा बुद्धिमान भएर ती परमात्माको प्रसंसा गर्छन्।
ਵਡਾ ਸਾਹਿਬੁ ਵਡੀ ਨਾਈ ਕੀਤਾ ਜਾ ਕਾ ਹੋਵੈ ॥
तर परमेश्वर महान् छन्, उनको नाम उनीभन्दा पनि महान् छ, सृष्टिमा जे पनि भइरहेको छ त्यो उनले गरेर नै भइरहेको छ।
ਨਾਨਕ ਜੇ ਕੋ ਆਪੌ ਜਾਣੈ ਅਗੈ ਗਇਆ ਨ ਸੋਹੈ ॥੨੧॥
हे नानक! यदि कुनै जीवले त्यो अभेद्य निरंकारको गुणात्मक रहस्य जान्दछु भनी गर्व गर्छ भने उसले यस संसारमा त के परलोकमा पनि सम्मान प्राप्त गर्दैन ॥ २१ ॥
ਪਾਤਾਲਾ ਪਾਤਾਲ ਲਖ ਆਗਾਸਾ ਆਗਾਸ ॥
सतगुरुजीले आम मानिसको मनमा रहेको सात स्वर्ग र सात पातालको शङ्कालाई दूर गर्दै ब्रह्माण्डको सृष्टिमा लाखौं पातालमात्र छन् र आकाशदेखि आकाशसम्म लाखौं आकाश छन् भन्छन्।
ਓੜਕ ਓੜਕ ਭਾਲਿ ਥਕੇ ਵੇਦ ਕਹਨਿ ਇਕ ਵਾਤ ॥
वेद र ग्रन्थहरूमा पनि यही कुरा भनिएको छ कि खोज्नेहरू यसलाई अन्त्यसम्म खोजेर थाकेका हुन्छन्, तर यसको अन्त कसैले पनि भेट्टाएका छैनन् ।
ਸਹਸ ਅਠਾਰਹ ਕਹਨਿ ਕਤੇਬਾ ਅਸੁਲੂ ਇਕੁ ਧਾਤੁ ॥
सबै धर्मशास्त्रमा अठार हजार संसार भएको बताइएको छ, तर वास्तवमा, तिनीहरूको मुल एक परमेश्वर नै हुन्, जो तिनीहरूको सृष्टिकर्ता हुनुहुन्छ।
ਲੇਖਾ ਹੋਇ ਤ ਲਿਖੀਐ ਲੇਖੈ ਹੋਇ ਵਿਣਾਸੁ ॥
उनको रचनाको आकारको अनुमान वा गणना गर्न सकिँदैन, अनि यो कुनै पनि मानवीय गणनादेखि माथि छ।
ਨਾਨਕ ਵਡਾ ਆਖੀਐ ਆਪੇ ਜਾਣੈ ਆਪੁ ॥੨੨॥
हे नानक! जुन सृष्टिकर्तालाई यस सम्पूर्ण जगतमा महान् भनिआएको छ उहाँ स्वयंले मात्र उहाँलाई जान्नुहुन्छ अथवा जान्न सक्नुहुन्छ।
ਸਾਲਾਹੀ ਸਾਲਾਹਿ ਏਤੀ ਸੁਰਤਿ ਨ ਪਾਈਆ ॥
स्तुति गर्ने साधकहरूले पनि ती परमात्माको स्तुति गरेर उनको सिमा पाउन सकेका छैनन्।
ਨਦੀਆ ਅਤੈ ਵਾਹ ਪਵਹਿ ਸਮੁੰਦਿ ਨ ਜਾਣੀਅਹਿ ॥
जसरी नदि-नालाहरू समुन्द्रमा मिलेर त्यसको अथाह अन्तसम्म पुग्न सक्दैनन्, तर आफ्नो अस्तित्व पनि हराउँछन्, त्यसरी नै स्तुति गर्ने व्यक्ति स्तुति गर्दा-गर्दै उनमा लिन हुनेछन्।
ਸਮੁੰਦ ਸਾਹ ਸੁਲਤਾਨ ਗਿਰਹਾ ਸੇਤੀ ਮਾਲੁ ਧਨੁ ॥
समुद्रहरूको राजा अनि सम्राट, पर्वतसमान धन-सम्पत्तिको मालिक भएर पनि,
ਕੀੜੀ ਤੁਲਿ ਨ ਹੋਵਨੀ ਜੇ ਤਿਸੁ ਮਨਹੁ ਨ ਵੀਸਰਹਿ ॥੨੩॥
परमेश्वरलाई तिनीहरूको हृदयमा नराखेको भए तिनीहरू कमिलाजस्तो पनि हुन सक्तैनथे।।२३।।
ਅੰਤੁ ਨ ਸਿਫਤੀ ਕਹਣਿ ਨ ਅੰਤੁ ॥
ती निरंकारको स्तुति गर्ने कुनै सिमा छैन तथा भनेर पनि उनको प्रशंसाको अन्त हुन सक्दैन।
ਅੰਤੁ ਨ ਕਰਣੈ ਦੇਣਿ ਨ ਅੰਤੁ ॥
सृष्टिकर्ताद्वारा रचिएको सृष्टिको पनि कुनै अन्त छैन तर उहाँले दिनुहुँदा पनि त्यसको कुनै अन्त हुँदैन।
ਅੰਤੁ ਨ ਵੇਖਣਿ ਸੁਣਣਿ ਨ ਅੰਤੁ ॥
उसको देख्ने र सुन्नेको पनि कुनै अन्त छैन अर्थात् उहाँ निरंकार सर्वज्ञ र सर्वशक्तिमान हुनुहुन्छ।
ਅੰਤੁ ਨ ਜਾਪੈ ਕਿਆ ਮਨਿ ਮੰਤੁ ॥
ईस्वरको हृदयको रहस्य के हो, त्यसको बोध पनि हुन सक्दैन।
ਅੰਤੁ ਨ ਜਾਪੈ ਕੀਤਾ ਆਕਾਰੁ ॥
उहाँले प्रसार गर्नुभएको यो सृष्टिको अवधि अथवा सिमा पनि जान्न सकिन्न।
ਅੰਤੁ ਨ ਜਾਪੈ ਪਾਰਾਵਾਰੁ ॥
त्यसको अदि वा अन्तलाई पनि जान्न सकिन्न।
ਅੰਤ ਕਾਰਣਿ ਕੇਤੇ ਬਿਲਲਾਹਿ ॥
धेरै प्राणीहरू यसको पत्ता लगाउन संघर्ष गरिरहेका छन्।
ਤਾ ਕੇ ਅੰਤ ਨ ਪਾਏ ਜਾਹਿ ॥
तथापि त्यस अथाह, अनन्त अकाल पुरुषको बारेमा बुझ्न सकिन्न।
ਏਹੁ ਅੰਤੁ ਨ ਜਾਣੈ ਕੋਇ ॥
उहाँको गुणहरूको अन्त कहाँ हुन्छ यो कसैले जान्न सक्दैन।
ਬਹੁਤਾ ਕਹੀਐ ਬਹੁਤਾ ਹੋਇ ॥
ती पारब्रह्मको प्रशंसा, स्तुति, आकार अथवा गुणहरूबारे जति भन्दै गइन्छ त्यति नै बढ्दै जान्छन्।
ਵਡਾ ਸਾਹਿਬੁ ਊਚਾ ਥਾਉ ॥
निरंकार सर्वश्रेष्ठ हुनुहुन्छ, उहाँको स्थान सर्वोच्च छ।
ਊਚੇ ਉਪਰਿ ਊਚਾ ਨਾਉ ॥
तर ती सर्वश्रेष्ठ निरंकारको नाम महानतम छ।
ਏਵਡੁ ਊਚਾ ਹੋਵੈ ਕੋਇ ॥
यदि कुनै शक्ति त्योभन्दा ठुलो वा उच्च छ भने,
ਤਿਸੁ ਊਚੇ ਕਉ ਜਾਣੈ ਸੋਇ ॥
त्यसैले उसले मात्र त्यो परमगुरुलाई चिन्न सक्दछ।
ਜੇਵਡੁ ਆਪਿ ਜਾਣੈ ਆਪਿ ਆਪਿ ॥
निरंकरलाई आफना सबै कुरा थाहा छ वा थाहा हुन्छ, अरू कसैले पनि गर्न सक्दैनन् ।
ਨਾਨਕ ਨਦਰੀ ਕਰਮੀ ਦਾਤਿ ॥੨੪॥
सतगुरु नानक देवजी भन्नुहुन्छ कि ती कृपासागरले जीवहरूलाई करुणा दिएर उनीहरूका कर्मअनुसार सबै चिजहरू दिन्छन्।
ਬਹੁਤਾ ਕਰਮੁ ਲਿਖਿਆ ਨਾ ਜਾਇ ॥
उहाँका अनुग्रहहरू यति धेरै छन् कि तिनीहरूलाई लेख्न सक्ने क्षमता कसैले पनि छैन।
ਵਡਾ ਦਾਤਾ ਤਿਲੁ ਨ ਤਮਾਇ ॥
उहाँ धेरै वरदानहरू दिने भएको कारण महान् हुनुहुन्छ, तर उहाँसँग अलिकति पनि लोभ छैन।
ਕੇਤੇ ਮੰਗਹਿ ਜੋਧ ਅਪਾਰ ॥
अनगिन्ती शूरवीरहरू उहाँको कृपा-दृष्टि पाउने चाहना राख्दछन्।
ਕੇਤਿਆ ਗਣਤ ਨਹੀ ਵੀਚਾਰੁ ॥
उनको सङ्ख्याको त कुरै पनि हुन सक्दैन।
ਕੇਤੇ ਖਪਿ ਤੁਟਹਿ ਵੇਕਾਰ ॥
धेरै मानिसहरू निरंकारद्वारा दिइएका पदार्थहरूको विकारका कारण भोग्नका लागि संघर्ष गरेर मर्छन्।
ਕੇਤੇ ਲੈ ਲੈ ਮੁਕਰੁ ਪਾਹਿ ॥
धेरैजना अकाल पुरखले दिएका पदार्थहरूलाई इन्कार गर्छन्।
ਕੇਤੇ ਮੂਰਖ ਖਾਹੀ ਖਾਹਿ ॥
धेरै मूर्ख मानिसहरूले परमेश्वरबाट पदार्थ लिन्छन् र खान्छन्, यसलाई कहिल्यै याद गर्दैनन्।
ਕੇਤਿਆ ਦੂਖ ਭੂਖ ਸਦ ਮਾਰ ॥
कयौं मानिसहरू सधैं दुःख अनि भोकले पीडित हुन्छन्, किनकि यो उनीहरूको कर्ममा लेखिएको हुन्छ।
ਏਹਿ ਭਿ ਦਾਤਿ ਤੇਰੀ ਦਾਤਾਰ ॥
तर सज्जनहरू यस्तो मर्कालाई ती परमेश्वरको आशिष् ठान्छन्।
ਬੰਦਿ ਖਲਾਸੀ ਭਾਣੈ ਹੋਇ ॥
यिनै दुःखकष्टका कारणले गर्दा नै मानिसलाई वाहेगुरुको सम्झना हुन्छ।
ਹੋਰੁ ਆਖਿ ਨ ਸਕੈ ਕੋਇ ॥
ईश्वरको आज्ञामा रहनाले मनुष्यले माया-मोहको बन्धनबाट पनि मुक्ति पाउँछ।
ਜੇ ਕੋ ਖਾਇਕੁ ਆਖਣਿ ਪਾਇ ॥
ईश्वरको आज्ञा पालन गर्नुबाहेक भ्रमको मोहबाट मुक्त हुने अरू कुनै उपाय बताउन सकिँदैन।
ਓਹੁ ਜਾਣੈ ਜੇਤੀਆ ਮੁਹਿ ਖਾਇ ॥
यदि अज्ञानताको कारण कुनै व्यक्तिले यसको बारेमा कुरा गर्न खोज्छ भने उसले मात्र थाहा पाउनेछ कि उसले आफ्नो अनुहारमा कति चोट खान परेको छ।
ਆਪੇ ਜਾਣੈ ਆਪੇ ਦੇਇ ॥
परमात्मालाई संसारका सबै प्राणीहरूको आवश्यकताहरू थाहा हुन्छ अनि तिनीहरूलाई आफै प्रदान पनि गर्नुहुन्छ।
ਆਖਹਿ ਸਿ ਭਿ ਕੇਈ ਕੇਇ ॥
संसारमा सबै जीव अकृतज्ञ छैन, धेरै मानिस यस्ता पनि छन् जो यो कुरा मान्दछन्
ਜਿਸ ਨੋ ਬਖਸੇ ਸਿਫਤਿ ਸਾਲਾਹ ॥
परमात्मा प्रसन्न भएर जुन व्यक्तिलाई उहाँको स्तुति गान गर्ने शक्ति दिनुहुन्छ
ਨਾਨਕ ਪਾਤਿਸਾਹੀ ਪਾਤਿਸਾਹੁ ॥੨੫॥
हे नानक! उहाँ राजाहरूको पनि राजा बन्नुहुन्छ; अर्थात्, उहाँलाई उच्च र उत्तम पद प्राप्त हुँदछ॥ २५ ॥
ਅਮੁਲ ਗੁਣ ਅਮੁਲ ਵਾਪਾਰ ॥
वर्णन गर्न नसकिने निरंकरका गुणहरू अमूल्य छन् अनि यस निरंकरको सिमरन एक अमूल्य व्यापार हो।
ਅਮੁਲ ਵਾਪਾਰੀਏ ਅਮੁਲ ਭੰਡਾਰ ॥
सिमरनको व्यवसायलाई मार्गदर्शन गर्ने सन्तहरू पनि अमूल्य व्यापारी हुन् अनि ती सन्तहरूसँग भएका गुणहरूको धन पनि अमूल्य छ।
ਅਮੁਲ ਆਵਹਿ ਅਮੁਲ ਲੈ ਜਾਹਿ ॥
जो मानिस प्रभु-मिलाप हेतु यी सन्तहरूको समिप आउँछन् ती पनि अमूल्य हुन् अनि यिनीहरूबाट जुन गुण लिएर जानन्छन् ती पनि अमूल्य हुन्।
ਅਮੁਲ ਭਾਇ ਅਮੁਲਾ ਸਮਾਹਿ ॥
पारस्परिक गुरु-सिख प्रेम अमूल्य हुन्छ, गुरुको प्रेमबाट आत्माले प्राप्त गर्ने आनन्द पनि अमूल्य हुन्छ।
ਅਮੁਲੁ ਧਰਮੁ ਅਮੁਲੁ ਦੀਬਾਣੁ ॥
अकाल-पुरुषको न्याय पनि अमूत्य छ, उहाँको न्यायालय पनि अमूल्य छ।
ਅਮੁਲੁ ਤੁਲੁ ਅਮੁਲੁ ਪਰਵਾਣੁ ॥
अकाल पुरखको न्याय गर्ने तराजु अमूल्य छ, र प्राणीहरूको राम्रो र नराम्रो कामको तौल गर्ने परिमाण पनि अमूल्य छ।
ਅਮੁਲੁ ਬਖਸੀਸ ਅਮੁਲੁ ਨੀਸਾਣੁ ॥
अकाल पुरखद्वारा प्रदान गरिने पदार्थ पनि अमूल्य हुन्छ अनि ती पदार्थहरूको चिन्ह पनि अमूल्य हुन्छ।
ਅਮੁਲੁ ਕਰਮੁ ਅਮੁਲੁ ਫੁਰਮਾਣੁ ॥
जीवप्रति हुने निरंकारको कृपा पनि अमूल्य हुन्छ तथा उहाँको आदेश पनि अमूल्य हुन्छ।
ਅਮੁਲੋ ਅਮੁਲੁ ਆਖਿਆ ਨ ਜਾਇ ॥
ती परमात्मा अत्यन्तै बहुमूल्य हुनुहुन्छ उहाँको भनाइ घनिष्ठतासँग गर्न सक्नु असम्भव छ।
ਆਖਿ ਆਖਿ ਰਹੇ ਲਿਵ ਲਾਇ ॥
तर अझै पनि धेरै भक्तजनहरु उनको गुणको वर्णन गर्दै विगत, भविष्य र वर्तमानमा यसमा डुबेका छन् ।
ਆਖਹਿ ਵੇਦ ਪਾਠ ਪੁਰਾਣ ॥
उहाँको महिमाको उल्लेख चार वेद र अठार पुराणमा पनि गरिएको छ ।
ਆਖਹਿ ਪੜੇ ਕਰਹਿ ਵਖਿਆਣ ॥
ती पढ्नेहरूले अकाल-पुरखका बारे पनि व्याख्यान गर्दछन्।
ਆਖਹਿ ਬਰਮੇ ਆਖਹਿ ਇੰਦ ॥
सृष्टिकर्ता ब्रह्मा र स्वर्गका अधिपति इन्द्र पनि उहाँका अमूल्य गुणहरूको चर्चा गर्छन्।