Page 930
ਓਅੰਕਾਰਿ ਸਬਦਿ ਉਧਰੇ ॥
ૐકાર શબ્દથી જ બધાનો ઉદાર થયો છે અને
ਓਅੰਕਾਰਿ ਗੁਰਮੁਖਿ ਤਰੇ ॥
ૐકારથી ગુરુમુખ સંસાર-સમુદ્રથી તરી ગયો છે.
ਓਨਮ ਅਖਰ ਸੁਣਹੁ ਬੀਚਾਰੁ ॥
'ૐ' અક્ષરનું વિચાર સાંભળ;
ਓਨਮ ਅਖਰੁ ਤ੍ਰਿਭਵਣ ਸਾਰੁ ॥੧॥
ૐ અક્ષર, પૃથ્વી, આકાશ, પાતાળ ત્રણેય લોકનો સાર છે ॥૧॥
ਸੁਣਿ ਪਾਡੇ ਕਿਆ ਲਿਖਹੁ ਜੰਜਾਲਾ ॥
હે પાંડે! જરા સાંભળ; શા માટે જંજટમાં ફસાવનારી વાતો લખી રહ્યો છે?
ਲਿਖੁ ਰਾਮ ਨਾਮ ਗੁਰਮੁਖਿ ਗੋਪਾਲਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ગુરુમુખ બનીને રામ નામ લખ ॥૧॥વિરામ॥
ਸਸੈ ਸਭੁ ਜਗੁ ਸਹਜਿ ਉਪਾਇਆ ਤੀਨਿ ਭਵਨ ਇਕ ਜੋਤੀ ॥
આખું જગત પરમાત્માએ સરળ સબવભાવ જ ઉત્પન્ન કર્યું છે અને ત્રણેય લોકમાં તેનો પ્રકાશ સમાયેલ છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਵਸਤੁ ਪਰਾਪਤਿ ਹੋਵੈ ਚੁਣਿ ਲੈ ਮਾਣਕ ਮੋਤੀ ॥
નામરૂપી વસ્તુ ગુરુના માધ્યમથી જ પ્રાપ્ત થાય છે અને આ નામરૂપી માણિક્ય તેમજ મોતીઓને શોધી લેવા જોઈએ.
ਸਮਝੈ ਸੂਝੈ ਪੜਿ ਪੜਿ ਬੂਝੈ ਅੰਤਿ ਨਿਰੰਤਰਿ ਸਾਚਾ ॥
જે મનુષ્ય વારંવાર વાણી વાંચીને તેને સમજવાનો પ્રયત્ન કરે છે, તે આ સત્યને સમજી લે છે કે અંતરમનમાં પરમ-સત્ય પરમેશ્વર જ સ્થિત છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਦੇਖੈ ਸਾਚੁ ਸਮਾਲੇ ਬਿਨੁ ਸਾਚੇ ਜਗੁ ਕਾਚਾ ॥੨॥
ગુરુમુખ બધામાં પ્રભુને જ જોવે છે અને સત્યનું જ ચિંતન કરે છે, સત્ય વગર આખું જગત નાશવંત છે ॥૨॥
ਧਧੈ ਧਰਮੁ ਧਰੇ ਧਰਮਾ ਪੁਰਿ ਗੁਣਕਾਰੀ ਮਨੁ ਧੀਰਾ ॥
ધર્મના નગર સત્સંગમાં જ જીવ ધર્મને ધારણ કરે છે, આ જ તેના માટે ગુણકારી છે અને મન ધીરજવાન બની રહે છે.
ਧਧੈ ਧੂਲਿ ਪੜੈ ਮੁਖਿ ਮਸਤਕਿ ਕੰਚਨ ਭਏ ਮਨੂਰਾ ॥
જેના મુખ માથા પર સંતો-મહાપુરૂષોની ચરણ-ધૂળ પડે છે, તેનું પથ્થર જેવું મન પણ સુવર્ણ બની જાય છે.
ਧਨੁ ਧਰਣੀਧਰੁ ਆਪਿ ਅਜੋਨੀ ਤੋਲਿ ਬੋਲਿ ਸਚੁ ਪੂਰਾ ॥
તે પરમેશ્વર ધન્ય છે, જન્મ-મરણથી રહિત છે તેમજ દરેક પ્રકારથી પૂર્ણ સત્ય છે.
ਕਰਤੇ ਕੀ ਮਿਤਿ ਕਰਤਾ ਜਾਣੈ ਕੈ ਜਾਣੈ ਗੁਰੁ ਸੂਰਾ ॥੩॥
તે કર્તા-પ્રભુની ગતિ તે પ્રભુ પોતે જ જાણે છે કે શૂરવીર ગુરુ જાણે છે ॥૩॥
ਙਿਆਨੁ ਗਵਾਇਆ ਦੂਜਾ ਭਾਇਆ ਗਰਬਿ ਗਲੇ ਬਿਖੁ ਖਾਇਆ ॥
દ્વેતભાવમાં ફસાઈને જીવે પોતાનું જ્ઞાન ગુમાવી દીધું છે અને માયારૂપી ઝેરને ખાઈને ઘમંડમાં જ નાશ થઈ ગયો છે.
ਗੁਰ ਰਸੁ ਗੀਤ ਬਾਦ ਨਹੀ ਭਾਵੈ ਸੁਣੀਐ ਗਹਿਰ ਗੰਭੀਰੁ ਗਵਾਇਆ ॥
તેને ગુરુની વાણી કીર્તનનો આનંદ આવતો નથી અને ના તો તેને ગુરુના વચન સાંભળવા સારા લાગે છે, આ રીતે તેને ગહન-ગંભીર સત્યને ગુમાવી દીધું છે.
ਗੁਰਿ ਸਚੁ ਕਹਿਆ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਲਹਿਆ ਮਨਿ ਤਨਿ ਸਾਚੁ ਸੁਖਾਇਆ ॥
જેને ગુરુએ સત્યનો ઉપદેશ સંભળાવ્યો છે, તેને નામામૃત મેળવી લીધું છે અને તેના મન-શરીરને સત્ય જ સુખદ લાગે છે.
ਆਪੇ ਗੁਰਮੁਖਿ ਆਪੇ ਦੇਵੈ ਆਪੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੀਆਇਆ ॥੪॥
પરમાત્મા જ ગુરુ છે, તે પોતે જ નામનું દાન દે છે અને તેને પોતે જ નામ અમૃતને પીવડાવ્યું છે ॥૪॥
ਏਕੋ ਏਕੁ ਕਹੈ ਸਭੁ ਕੋਈ ਹਉਮੈ ਗਰਬੁ ਵਿਆਪੈ ॥
દરેક કોઈ કહે છે કે પરમાત્મા એક છે, પરંતુ જીવ અભિમાન તેમજ ઘમંડમાં લીન રહે છે.
ਅੰਤਰਿ ਬਾਹਰਿ ਏਕੁ ਪਛਾਣੈ ਇਉ ਘਰੁ ਮਹਲੁ ਸਿਞਾਪੈ ॥
જે મનુષ્ય અંતરમનમાં તેમજ બહાર એક પ્રભુને ઓળખી લે છે, આ રીતે તે સાચા ઘરને જાણી લે છે.
ਪ੍ਰਭੁ ਨੇੜੈ ਹਰਿ ਦੂਰਿ ਨ ਜਾਣਹੁ ਏਕੋ ਸ੍ਰਿਸਟਿ ਸਬਾਈ ॥
પરમાત્મા આપણી નજીક છે, તેને ક્યાંય દૂર ન સમજ, આખી સૃષ્ટિમાં એક પ્રભુનો જ નિવાસ છે.
ਏਕੰਕਾਰੁ ਅਵਰੁ ਨਹੀ ਦੂਜਾ ਨਾਨਕ ਏਕੁ ਸਮਾਈ ॥੫॥
હે નાનક! આખા વિશ્વમાં ૐકારનો જ ફેલાવ છે, બીજું કોઈ નથી. એક પ્રભુ જ બધામાં સમાયેલ છે ॥૫॥
ਇਸੁ ਕਰਤੇ ਕਉ ਕਿਉ ਗਹਿ ਰਾਖਉ ਅਫਰਿਓ ਤੁਲਿਓ ਨ ਜਾਈ ॥
પ્રભુને કઈ રીતે મનમાં વસાવીને રાખું, કારણ કે આ મન તો અભિમાની બનેલ છે અને તેની મહીમાને તોલી શકાતી નથી.
ਮਾਇਆ ਕੇ ਦੇਵਾਨੇ ਪ੍ਰਾਣੀ ਝੂਠਿ ਠਗਉਰੀ ਪਾਈ ॥
હે માયાના પાગલ પ્રાણી! માયાએ તારા મુખમાં અસત્યરૂપી ઠગોરી નાખેલી છે.
ਲਬਿ ਲੋਭਿ ਮੁਹਤਾਜਿ ਵਿਗੂਤੇ ਇਬ ਤਬ ਫਿਰਿ ਪਛੁਤਾਈ ॥
લાલચ તેમજ લોભમાં ફસાઈને જીવ જરૂરિયાતો પર મોહિત થઈને નષ્ટ થાય છે અને પછી પસ્તાતો રહે છે.
ਏਕੁ ਸਰੇਵੈ ਤਾ ਗਤਿ ਮਿਤਿ ਪਾਵੈ ਆਵਣੁ ਜਾਣੁ ਰਹਾਈ ॥੬॥
જો એક પરમેશ્વરની સ્તુતિ-વંદના કરાય તો તેની ગતિનો અંદાજ લગાવી શકાય છે અને આવકજાવકથી મુક્તિ થઈ જાય છે ॥૬॥
ਏਕੁ ਅਚਾਰੁ ਰੰਗੁ ਇਕੁ ਰੂਪੁ ॥
એક પરમેશ્વર જ આચાર, રંગ રૂપમાં સક્રિય છે અને
ਪਉਣ ਪਾਣੀ ਅਗਨੀ ਅਸਰੂਪੁ ॥
પવન, પાણી તેમજ આગમાં પણ તે જ સ્થિત છે.
ਏਕੋ ਭਵਰੁ ਭਵੈ ਤਿਹੁ ਲੋਇ ॥
ત્રણેય લોકમાં પણ એક પ્રભુ જીવરૂપી ભવરો બનીને ભટકતો રહે છે અને
ਏਕੋ ਬੂਝੈ ਸੂਝੈ ਪਤਿ ਹੋਇ ॥
તેને સમજનાર જ શોભાનું પાત્ર બને છે.
ਗਿਆਨੁ ਧਿਆਨੁ ਲੇ ਸਮਸਰਿ ਰਹੈ ॥
જ્ઞાન-ધ્યાનને મેળવનાર દુઃખ-સુખમાં એક સમાન રહે છે,
ਗੁਰਮੁਖਿ ਏਕੁ ਵਿਰਲਾ ਕੋ ਲਹੈ ॥
કોઈ દુર્લભ જ ગુરુમુખ બનીને નામ પ્રાપ્ત કરે છે.
ਜਿਸ ਨੋ ਦੇਇ ਕਿਰਪਾ ਤੇ ਸੁਖੁ ਪਾਏ ॥
જેના પર તે કૃપા કરે છે, તેને જ નામ દે છે અને તે સુખ પ્રાપ્ત કરે છે.
ਗੁਰੂ ਦੁਆਰੈ ਆਖਿ ਸੁਣਾਏ ॥੭॥
તે ગુરુ દ્વારા તેને પોતાનું નામ કહીને સંભળાવે છે ॥૭॥
ਊਰਮ ਧੂਰਮ ਜੋਤਿ ਉਜਾਲਾ ॥
ધરતી તેમજ આકાશમાં તેનો જ પ્રકાશ છે અને
ਤੀਨਿ ਭਵਣ ਮਹਿ ਗੁਰ ਗੋਪਾਲਾ ॥
ત્રણેય લોકમાં જગતગુરુ પરમેશ્વર જ હાજર છે.
ਊਗਵਿਆ ਅਸਰੂਪੁ ਦਿਖਾਵੈ ॥ ਕਰਿ ਕਿਰਪਾ ਅਪੁਨੈ ਘਰਿ ਆਵੈ ॥
તે પોતે જ પ્રગટ થઈને ભક્તોને પોતાના સ્વરૂપનું દર્શન કરાવે છે અને કૃપા કરીને તે પોતે જ હૃદય ઘરમાં આવે છે.
ਊਨਵਿ ਬਰਸੈ ਨੀਝਰ ਧਾਰਾ ॥ ਊਤਮ ਸਬਦਿ ਸਵਾਰਣਹਾਰਾ ॥
તેની દયાથી અમૃત રસની ધારા જીભ પર પડતી રહે છે. તેના ઉત્તમ શબ્દ મનુષ્ય-જીવનને સુંદર બનાવનાર છે.
ਇਸੁ ਏਕੇ ਕਾ ਜਾਣੈ ਭੇਉ ॥
જે મનુષ્ય પરમાત્માના તફાવતને જાણી લે છે.
ਆਪੇ ਕਰਤਾ ਆਪੇ ਦੇਉ ॥੮॥
તેને જ્ઞાન થઈ જાય છે કે પ્રભુ પોતે જ કર્તા છે અને પોતે જ દેવ છે ॥૮॥
ਉਗਵੈ ਸੂਰੁ ਅਸੁਰ ਸੰਘਾਰੈ ॥
જ્યારે નામરૂપી સૂર્યોદય થાય છે તો વિકારરૂપી અસુરોનો વિનાશ થઈ જાય છે.
ਊਚਉ ਦੇਖਿ ਸਬਦਿ ਬੀਚਾਰੈ ॥
જે ઊંચી દ્રષ્ટિ કરીને શબ્દનું ચિંતન કરે છે,
ਊਪਰਿ ਆਦਿ ਅੰਤਿ ਤਿਹੁ ਲੋਇ ॥
તેને ત્રણેય લોક તેમજ સૃષ્ટિના આદિ - અંત સુધી પરમાત્મા જ રક્ષક નજર આવે છે.
ਆਪੇ ਕਰੈ ਕਥੈ ਸੁਣੈ ਸੋਇ ॥
તે પોતે જ બધું જ કરે છે, પોતે જ પોતાની લીલાની કથા કરે છે અને પોતે જ સાંભળે છે.