Page 875
ਪਾਂਡੇ ਤੁਮਰਾ ਰਾਮਚੰਦੁ ਸੋ ਭੀ ਆਵਤੁ ਦੇਖਿਆ ਥਾ ॥
હે પાંડે! તારા કથન પ્રમાણે રામચંદ્રનું પણ ખુબ નામ સાંભળ્યું,
ਰਾਵਨ ਸੇਤੀ ਸਰਬਰ ਹੋਈ ਘਰ ਕੀ ਜੋਇ ਗਵਾਈ ਥੀ ॥੩॥
તેની લંકાનરેશ રાવણ સાથે લડાઈ થઈ અને તદુપરાંત તેને પત્ની સીતા ગુમાવી દીધી હતી ॥૩॥
ਹਿੰਦੂ ਅੰਨ੍ਹ੍ਹਾ ਤੁਰਕੂ ਕਾਣਾ ॥
હિન્દુ અંધ છે અને તુર્ક કાના છે,
ਦੁਹਾਂ ਤੇ ਗਿਆਨੀ ਸਿਆਣਾ ॥
પરંતુ આ બંનેથી જ્ઞાની ચતુર છે.
ਹਿੰਦੂ ਪੂਜੈ ਦੇਹੁਰਾ ਮੁਸਲਮਾਣੁ ਮਸੀਤਿ ॥
હિન્દુ મંદિરમાં પૂજા કરે છે અને મુસલમાન મસ્જિદમાં સિજદા કરે છે.
ਨਾਮੇ ਸੋਈ ਸੇਵਿਆ ਜਹ ਦੇਹੁਰਾ ਨ ਮਸੀਤਿ ॥੪॥੩॥੭॥
નામદેવે તો તે પરમાત્માનું જ સ્મરણ કર્યું છે, જે મંદિર અથવા મસ્જિદમાં નથી ॥૪॥૩॥૭॥
ਰਾਗੁ ਗੋਂਡ ਬਾਣੀ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀਉ ਕੀ ਘਰੁ ੨
રાગ ગોંડ વાણી રવિદાસ જીવ ની ઘર ૨
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે
ਮੁਕੰਦ ਮੁਕੰਦ ਜਪਹੁ ਸੰਸਾਰ ॥
હે સંસારના લોકો! પ્રભુનું જાપ કર,
ਬਿਨੁ ਮੁਕੰਦ ਤਨੁ ਹੋਇ ਅਉਹਾਰ ॥
તેનું સ્મરણ કર્યા વગર આ શરીર વ્યર્થ જ ચાલ્યું જાય છે.
ਸੋਈ ਮੁਕੰਦੁ ਮੁਕਤਿ ਕਾ ਦਾਤਾ ॥
પ્રભુ જ મુક્તિનો દાતા છે અને
ਸੋਈ ਮੁਕੰਦੁ ਹਮਰਾ ਪਿਤ ਮਾਤਾ ॥੧॥
અમારા માતા-પિતા પણ તે જ છે ॥૧॥
ਜੀਵਤ ਮੁਕੰਦੇ ਮਰਤ ਮੁਕੰਦੇ ॥
જેનું જીવવું-મરવું બધું પરમાત્મા પર છે,
ਤਾ ਕੇ ਸੇਵਕ ਕਉ ਸਦਾ ਅਨੰਦੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તેના સેવકને હંમેશા આનંદ બની રહે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਮੁਕੰਦ ਮੁਕੰਦ ਹਮਾਰੇ ਪ੍ਰਾਨੰ ॥
પ્રભુની પૂજા જ અમારા પ્રાણોનો આધાર છે.
ਜਪਿ ਮੁਕੰਦ ਮਸਤਕਿ ਨੀਸਾਨੰ ॥
તેનું જાપ કરવાથી માથા પર મુક્તિનું ચિન્હ પડી જાય છે.
ਸੇਵ ਮੁਕੰਦ ਕਰੈ ਬੈਰਾਗੀ ॥
કોઈ વેરાગી જ મુકુન્દની અર્ચના કરે છે.
ਸੋਈ ਮੁਕੰਦੁ ਦੁਰਬਲ ਧਨੁ ਲਾਧੀ ॥੨॥
મારા જેવા દુર્લભને પણ મુકુન્દ નામરૂપી ધન પ્રાપ્ત થઈ ગયું છે ॥૨॥
ਏਕੁ ਮੁਕੰਦੁ ਕਰੈ ਉਪਕਾਰੁ ॥
જયારે એક પરમેશ્વર પોતે મારા પર ઉપકાર કરે છે તો
ਹਮਰਾ ਕਹਾ ਕਰੈ ਸੰਸਾਰੁ ॥
આ સંસાર મારું શું બગાડી શકે છે.
ਮੇਟੀ ਜਾਤਿ ਹੂਏ ਦਰਬਾਰਿ ॥ ਤੁਹੀ ਮੁਕੰਦ ਜੋਗ ਜੁਗ ਤਾਰਿ ॥੩॥
હે મુકુંદ! તેની ભક્તિએ મારી નીચ જાતિની મટાડીને પોતાના દરવાજાનો દરબારી નિમણૂક કરી દીધો છે. એક તુ જ યુગ-યુગાંતરોથી પાર કરવામાં સમર્થ છે ॥૩॥
ਉਪਜਿਓ ਗਿਆਨੁ ਹੂਆ ਪਰਗਾਸ ॥
મારા મનમાં જ્ઞાન ઉત્પન્ન થવાથી પ્રકાશ થઈ ગયો છે.
ਕਰਿ ਕਿਰਪਾ ਲੀਨੇ ਕੀਟ ਦਾਸ ॥
તેને કૃપા કરીને મારા જેવા તુચ્છ જીવને પોતાનો દાસ બનાવી લીધો છે.
ਕਹੁ ਰਵਿਦਾਸ ਅਬ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਚੂਕੀ ॥
રવિદાસ કહે છે કે હવે મારી તૃષ્ણા ઠરી ગઈ છે,
ਜਪਿ ਮੁਕੰਦ ਸੇਵਾ ਤਾਹੂ ਕੀ ॥੪॥੧॥
મુકુન્દને જપીને તેની સેવામાં જ લીન રહું છું ॥૪॥૧॥
ਗੋਂਡ ॥
ગોંડ॥
ਜੇ ਓਹੁ ਅਠਸਠਿ ਤੀਰਥ ਨ੍ਹ੍ਹਾਵੈ ॥
જો કોઈ અડસઠ તીર્થો પર સ્નાન કરે,
ਜੇ ਓਹੁ ਦੁਆਦਸ ਸਿਲਾ ਪੂਜਾਵੈ ॥
જો તે અમરનાથ, સોમનાથ, કાશી, રામેશ્વર, કેદારનાથ વગેરે બાર શિવલિંગોની પૂજા પણ કરે,
ਜੇ ਓਹੁ ਕੂਪ ਤਟਾ ਦੇਵਾਵੈ ॥
જો તે કુવો તેમજ તળાવ બનાવીને જનહિત માટે અર્પણ પણ કરી દે,
ਕਰੈ ਨਿੰਦ ਸਭ ਬਿਰਥਾ ਜਾਵੈ ॥੧॥
પરંતુ જો તે સાધુની નિંદા કરે છે તો તેનું બધું પુણ્ય વ્યર્થ જ જાય છે ॥૧॥
ਸਾਧ ਕਾ ਨਿੰਦਕੁ ਕੈਸੇ ਤਰੈ ॥
સાધુની નિંદા કરનાર કેવી રીતે મોક્ષ પ્રાપ્ત કરી શકે છે?
ਸਰਪਰ ਜਾਨਹੁ ਨਰਕ ਹੀ ਪਰੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
સત્ય જાણ તે જરૂર જ નરકમાં પડે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਜੇ ਓਹੁ ਗ੍ਰਹਨ ਕਰੈ ਕੁਲਖੇਤਿ ॥
જો કોઈ સૂર્યગ્રહણના સમયે કુરુક્ષેત્ર તીર્થ પર જઈને સ્નાન કર,
ਅਰਪੈ ਨਾਰਿ ਸੀਗਾਰ ਸਮੇਤਿ ॥
ત્યાં પોતાની નારીને સોળ શણગાર સહીત બ્રાહ્મણોને દાનના રૂપમાં અર્પિત કરી દે,
ਸਗਲੀ ਸਿੰਮ੍ਰਿਤਿ ਸ੍ਰਵਨੀ ਸੁਨੈ ॥
જો તે બધી સ્મૃતિઓને પોતાના કાનોથી સાંભળે,
ਕਰੈ ਨਿੰਦ ਕਵਨੈ ਨਹੀ ਗੁਨੈ ॥੨॥
જોકે તે સાધુની નિંદા કરી દે તો તેના કરેલા પુણ્ય-કર્મોનું તેને કોઈ ફળ મળતું નથી ॥૨॥
ਜੇ ਓਹੁ ਅਨਿਕ ਪ੍ਰਸਾਦ ਕਰਾਵੈ ॥
જો કોઈ અનેક વાર બ્રહ્મ-ભોજનું આયોજન કરી સાધુઓ અથવા લોકોને ભોજન કરાવે છે,
ਭੂਮਿ ਦਾਨ ਸੋਭਾ ਮੰਡਪਿ ਪਾਵੈ ॥
જો તે જનહિત માટે ભૂમિદાન કરતો, સુંદર મહેલ તેમજ ધર્મશાળા બનાવે છે,
ਅਪਨਾ ਬਿਗਾਰਿ ਬਿਰਾਂਨਾ ਸਾਂਢੈ ॥
જો તે પોતાનું કાર્ય બગાડીને બીજાનું કાર્ય સંપૂર્ણ કરી દે છે પરંતુ
ਕਰੈ ਨਿੰਦ ਬਹੁ ਜੋਨੀ ਹਾਂਢੈ ॥੩॥
જો તે સંતની નિંદા કરી દે તો તેને અનેક યોનિઓમાં ભટકવું પડે છે ॥૩॥
ਨਿੰਦਾ ਕਹਾ ਕਰਹੁ ਸੰਸਾਰਾ ॥
હે સંસારના લોકો! તમે નિંદા શા માટે કરો છો?
ਨਿੰਦਕ ਕਾ ਪਰਗਟਿ ਪਾਹਾਰਾ ॥
નિંદકની મક્કારીની દુકાન પ્રગટ થઈ જાય છે અર્થાત તેનું રહસ્ય ખુલી જાય છે.
ਨਿੰਦਕੁ ਸੋਧਿ ਸਾਧਿ ਬੀਚਾਰਿਆ ॥
રવિદાસ કહે છે કે મેં સારી રીતે તપાસ કરીને નિંદક વિશે આ જ વિચાર કર્યો છે કે
ਕਹੁ ਰਵਿਦਾਸ ਪਾਪੀ ਨਰਕਿ ਸਿਧਾਰਿਆ ॥੪॥੨॥੧੧॥੭॥੨॥੪੯॥ ਜੋੜੁ ॥
આવો પાપી મનુષ્ય અંતે નરકમાં જ પડ્યો છે ॥૪॥૨॥૧૧॥૭॥૨॥૪૯॥જોડ॥