Page 850
ਸਲੋਕ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਬ੍ਰਹਮੁ ਬਿੰਦਹਿ ਤੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾ ਜੇ ਚਲਹਿ ਸਤਿਗੁਰ ਭਾਇ ॥
વાસ્તવમાં બ્રાહ્મણ તે જ છે, જે બ્રહ્મને ઓળખે છે અને સદ્દગુરૂની રજામાં ચાલે છે.
ਜਿਨ ਕੈ ਹਿਰਦੈ ਹਰਿ ਵਸੈ ਹਉਮੈ ਰੋਗੁ ਗਵਾਇ ॥
જેના હૃદયમાં પરમાત્મા સ્થિત થાય છે, તેનો અહંકારનો રોગ દૂર થઈ જાય છે.
ਗੁਣ ਰਵਹਿ ਗੁਣ ਸੰਗ੍ਰਹਹਿ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਮਿਲਾਇ ॥
જે ગુણ ગાય છે અને ગુણોનો સંગ્રહ કરે છે તે પરમ-પ્રકાશમાં જોડાઈ જાય છે.
ਇਸੁ ਜੁਗ ਮਹਿ ਵਿਰਲੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਬ੍ਰਹਮੁ ਬਿੰਦਹਿ ਚਿਤੁ ਲਾਇ ॥
આ સંસારમાં દુર્લભ જ બ્રાહ્મણ છે, જે એકાગ્રચિત્ત થઈને બ્રહ્મને જાણે છે.
ਨਾਨਕ ਜਿਨ੍ਹ੍ਹ ਕਉ ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਹਰਿ ਸਚਾ ਸੇ ਨਾਮਿ ਰਹੇ ਲਿਵ ਲਾਇ ॥੧॥
હે નાનક! જેના પર સાચો પરમાત્મા પોતાની કૃપા-દ્રષ્ટિ કરે છે, તે નામમાં જ લીન રહે છે ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩॥
ਸਤਿਗੁਰ ਕੀ ਸੇਵ ਨ ਕੀਤੀਆ ਸਬਦਿ ਨ ਲਗੋ ਭਾਉ ॥
જેને સદ્દગુરૂની સેવા કરી નથી અને ન તો શબ્દોમાં શ્રદ્ધા રાખી છે,
ਹਉਮੈ ਰੋਗੁ ਕਮਾਵਣਾ ਅਤਿ ਦੀਰਘੁ ਬਹੁ ਸੁਆਉ ॥
તેને અહંકારનો અતિ દીર્ઘ રોગ જ લાગ્યો છે, જે અનેક પ્રકારના વિકારોના સ્વાદમાં ફસાઈ રહે છે.
ਮਨਹਠਿ ਕਰਮ ਕਮਾਵਣੇ ਫਿਰਿ ਫਿਰਿ ਜੋਨੀ ਪਾਇ ॥
મનની જીદ દ્વારા કર્મ કરવાથી જીવ વારંવાર યોનિઓમાં પડી રહે છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਨਮੁ ਸਫਲੁ ਹੈ ਜਿਸ ਨੋ ਆਪੇ ਲਏ ਮਿਲਾਇ ॥
તે ગુરુમુખનો જન્મ-સફળ છે, જેને પરમાત્મા પોતાની સાથે મળાવી લે છે.
ਨਾਨਕ ਨਦਰੀ ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਤਾ ਨਾਮ ਧਨੁ ਪਲੈ ਪਾਇ ॥੨॥
હે નાનક! જ્યારે કરુણા-દ્રષ્ટિ કરનાર પોતાની કૃપા-દ્રષ્ટિ કરે છે તો જ મનુષ્ય નામ-ધન પ્રાપ્ત કરે છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਸਭ ਵਡਿਆਈਆ ਹਰਿ ਨਾਮ ਵਿਚਿ ਹਰਿ ਗੁਰਮੁਖਿ ਧਿਆਈਐ ॥
હરિ-નામમાં ખુબ મહાનતાઓ છે, તેથી ગુરુની નજીકમાં હરિનું ધ્યાન કરવું જોઈએ.
ਜਿ ਵਸਤੁ ਮੰਗੀਐ ਸਾਈ ਪਾਈਐ ਜੇ ਨਾਮਿ ਚਿਤੁ ਲਾਈਐ ॥
જો નામમાં મન લગાવાય તો મનુષ્ય જે વસ્તુની કામના કરે છે, તે જ તેને મળી જાય છે.
ਗੁਹਜ ਗਲ ਜੀਅ ਕੀ ਕੀਚੈ ਸਤਿਗੁਰੂ ਪਾਸਿ ਤਾ ਸਰਬ ਸੁਖੁ ਪਾਈਐ ॥
જો સદ્દગુરૂની પાસે મનની ગાઢ વાત કરાય તો સર્વ સુખ પ્રાપ્ત થઈ જાય છે.
ਗੁਰੁ ਪੂਰਾ ਹਰਿ ਉਪਦੇਸੁ ਦੇਇ ਸਭ ਭੁਖ ਲਹਿ ਜਾਈਐ ॥
સંપૂર્ણ ગુરુ જીવને ઉપદેશ દે છે તો બધી ભૂખ મટી જાય છે.
ਜਿਸੁ ਪੂਰਬਿ ਹੋਵੈ ਲਿਖਿਆ ਸੋ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਈਐ ॥੩॥
પૂર્વથી જ જેના ભાગ્યમાં લખાયેલ છે, તે જ પરમાત્માનું ગુણગાન કરે છે ॥૩॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਸਤਿਗੁਰ ਤੇ ਖਾਲੀ ਕੋ ਨਹੀ ਮੇਰੈ ਪ੍ਰਭਿ ਮੇਲਿ ਮਿਲਾਏ ॥
મારો પ્રભુ સંયોગ બનાવીને જેને ગુરુથી મળાવી દે છે, તે કોઈ પણ સદ્દગુરુથી ખાલી હાથ પાછો જતો નથી.
ਸਤਿਗੁਰ ਕਾ ਦਰਸਨੁ ਸਫਲੁ ਹੈ ਜੇਹਾ ਕੋ ਇਛੇ ਤੇਹਾ ਫਲੁ ਪਾਏ ॥
સદ્દગુરૂના દર્શન સફળ છે, જેવી કોઈની કામના હોય છે, તેને તેવું જ ફળ મળે છે.
ਗੁਰ ਕਾ ਸਬਦੁ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਹੈ ਸਭ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਭੁਖ ਗਵਾਏ ॥
ગુરુના શબ્દ અમૃતની જેમ છે, જેનાથી બધી તૃષ્ણા તેમજ ભૂખ મટી જાય છે.
ਹਰਿ ਰਸੁ ਪੀ ਸੰਤੋਖੁ ਹੋਆ ਸਚੁ ਵਸਿਆ ਮਨਿ ਆਏ ॥
હરિ રસ પીને સંતોષ થઈ ગયો છે, અને મનમાં સત્યનો નિવાસ થઈ ગયો છે.
ਸਚੁ ਧਿਆਇ ਅਮਰਾ ਪਦੁ ਪਾਇਆ ਅਨਹਦ ਸਬਦ ਵਜਾਏ ॥
સત્યનું ધ્યાન કરવાથી અમર પદ પ્રાપ્ત થઈ ગયું છે અને મનમાં અનહદ શબ્દ ગુંજી રહ્યા છે.
ਸਚੋ ਦਹ ਦਿਸਿ ਪਸਰਿਆ ਗੁਰ ਕੈ ਸਹਜਿ ਸੁਭਾਏ ॥
દસે દિશામાં સત્યનો જ ફેલાવે છે, આ સ્થિતિ ગુરુના સરળ સ્વભાવથી પ્રાપ્ત થઈ છે.
ਨਾਨਕ ਜਿਨ ਅੰਦਰਿ ਸਚੁ ਹੈ ਸੇ ਜਨ ਛਪਹਿ ਨ ਕਿਸੈ ਦੇ ਛਪਾਏ ॥੧॥
હે નાનક! જેના અંતરમનમાં સત્ય હાજર છે, આવો ભક્તજન કોઇના છુપાવવાથી છુપાતો નથી અર્થાત લોકપ્રિય થઈ જાય છે ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩॥
ਗੁਰ ਸੇਵਾ ਤੇ ਹਰਿ ਪਾਈਐ ਜਾ ਕਉ ਨਦਰਿ ਕਰੇਇ ॥
ગુરુની સેવા કરવાથી જ પ્રભુને મેળવી શકાય છે, જેના પર તે પોતાની કૃપા કરી દે છે.
ਮਾਨਸ ਤੇ ਦੇਵਤੇ ਭਏ ਸਚੀ ਭਗਤਿ ਜਿਸੁ ਦੇਇ ॥
જેને તેને સાચી ભક્તિ આપી છે, તે મનુષ્યથી દેવતા બની ગયો છે.
ਹਉਮੈ ਮਾਰਿ ਮਿਲਾਇਅਨੁ ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਸੁਚੇਇ ॥
ગુરુના શબ્દ દ્વારા જેનું જીવન-આચરણ શુદ્ધ થઈ જાય છે, તેનો અહંકાર નાશ કરીને પ્રભુ તેને પોતાની સાથે મળાવી લે છે.
ਨਾਨਕ ਸਹਜੇ ਮਿਲਿ ਰਹੇ ਨਾਮੁ ਵਡਿਆਈ ਦੇਇ ॥੨॥
હે નાનક! જેને પ્રભુ નામરૂપી મોટાઈ દે છે, તે સરળ જ તેનાથી મળેલ રહે છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਗੁਰ ਸਤਿਗੁਰ ਵਿਚਿ ਨਾਵੈ ਕੀ ਵਡੀ ਵਡਿਆਈ ਹਰਿ ਕਰਤੈ ਆਪਿ ਵਧਾਈ ॥
સદ્દગુરૂમાં નામની ખુબ મહાનતા કર્તા પરમેશ્વરે પોતે જ વધારી છે.
ਸੇਵਕ ਸਿਖ ਸਭਿ ਵੇਖਿ ਵੇਖਿ ਜੀਵਨ੍ਹ੍ਹਿ ਓਨ੍ਹ੍ਹਾ ਅੰਦਰਿ ਹਿਰਦੈ ਭਾਈ ॥
ગુરુના સેવક તેમજ શિષ્ય આ મોટાઈ જોઈ જોઈને જ જીવી રહ્યા છે અને તેના હ્રદયને આ જ ગમ્યું છે.
ਨਿੰਦਕ ਦੁਸਟ ਵਡਿਆਈ ਵੇਖਿ ਨ ਸਕਨਿ ਓਨ੍ਹ੍ਹਾ ਪਰਾਇਆ ਭਲਾ ਨ ਸੁਖਾਈ ॥
પરંતુ નિંદક-દુષ્ટ ગુરુની મહાનતાને સહન કરી શકતો નથી અને તેને બીજાને સારું સારું લાગતું નથી.
ਕਿਆ ਹੋਵੈ ਕਿਸ ਹੀ ਕੀ ਝਖ ਮਾਰੀ ਜਾ ਸਚੇ ਸਿਉ ਬਣਿ ਆਈ ॥
જ્યારે ગુરુનો સત્યથી પ્રેમ બનેલ છે તો કોઈના વિરોધાભાસથી કંઈ થઈ શકતું નથી.
ਜਿ ਗਲ ਕਰਤੇ ਭਾਵੈ ਸਾ ਨਿਤ ਨਿਤ ਚੜੈ ਸਵਾਈ ਸਭ ਝਖਿ ਝਖਿ ਮਰੈ ਲੋਕਾਈ ॥੪॥
જે વાત પરમાત્માને સારી લાગે છે, તે દિવસે-દિવસે પ્રગતિ કરતો રહે છે, પરંતુ દુનિયાના લોકો આમ જ ધક્કા ખાતા રહે છે ॥૪॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਧ੍ਰਿਗੁ ਏਹ ਆਸਾ ਦੂਜੇ ਭਾਵ ਕੀ ਜੋ ਮੋਹਿ ਮਾਇਆ ਚਿਤੁ ਲਾਏ ॥
જે મોહ-માયામાં ચિત્તને લગાવે છે, તેને દ્વેતભાવની આ આશા ધિક્કાર યોગ્ય છે.
ਹਰਿ ਸੁਖੁ ਪਲ੍ਹ੍ਹਰਿ ਤਿਆਗਿਆ ਨਾਮੁ ਵਿਸਾਰਿ ਦੁਖੁ ਪਾਏ ॥
નાશવંત પદાર્થોના મોહમાં ફસાઈને અમે સાચું સુખ ત્યાગી દીધું છે અને પ્રભુ નામને ભૂલાવીને અમે દુ ખ જ ભોગવી રહ્યા છીએ.