Page 733
ਜੇ ਸਉ ਲੋਚੈ ਰੰਗੁ ਨ ਹੋਵੈ ਕੋਇ ॥੩॥
જો તે સો વાર પણ ઇચ્છા કરે, તેના મનને કોઈ પ્રેમ-રંગ ચઢતો નથી ॥૩॥
ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਤਾ ਸਤਿਗੁਰੁ ਪਾਵੈ ॥ ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਰਸਿ ਹਰਿ ਰੰਗਿ ਸਮਾਵੈ ॥੪॥੨॥੬॥
હે નાનક! જો પરમાત્મા પોતાની કૃપા-દ્રષ્ટિ કરી દે તો તે સદ્દગુરુને મેળવી લે છે. પછી આવો મનુષ્ય હરિ-રસ તેમજ હરિના પ્રેમ-રંગમાં જ સમાઈ જાય છે ॥૪॥૨॥૬॥
ਸੂਹੀ ਮਹਲਾ ੪ ॥
સુહી મહેલ ૪॥
ਜਿਹਵਾ ਹਰਿ ਰਸਿ ਰਹੀ ਅਘਾਇ ॥
જીભ હરિ-રસ પીને તૃપ્ત રહે છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਪੀਵੈ ਸਹਜਿ ਸਮਾਇ ॥੧॥
જે ગુરુમુખ બનીને હરિ-રસ પીવે છે, તે સરળ જ સમાઈ જાય છે ॥૧॥
ਹਰਿ ਰਸੁ ਜਨ ਚਾਖਹੁ ਜੇ ਭਾਈ ॥
હે ભાઈ! જો તું હરિ-રસ ચાખી લઈશ તો પછી
ਤਉ ਕਤ ਅਨਤ ਸਾਦਿ ਲੋਭਾਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
બીજા સ્વાદોમાં શા માટે લલચાઇશ ॥૧॥વિરામ॥
ਗੁਰਮਤਿ ਰਸੁ ਰਾਖਹੁ ਉਰ ਧਾਰਿ ॥
ગુરુના મત દ્વારા હરિ-રસ પોતાના હૃદયમાં વસાવી રાખ.
ਹਰਿ ਰਸਿ ਰਾਤੇ ਰੰਗਿ ਮੁਰਾਰਿ ॥੨॥
હરિ-રસમાં મગ્ન થયેલ ભક્તજન પ્રેભુના પ્રેમ-રંગમાં રંગાઈ જાય છે ॥૨॥
ਮਨਮੁਖਿ ਹਰਿ ਰਸੁ ਚਾਖਿਆ ਨ ਜਾਇ ॥
સ્વેચ્છાચારી જીવથી હરિ-રસ ચખાતો નથી.
ਹਉਮੈ ਕਰੈ ਬਹੁਤੀ ਮਿਲੈ ਸਜਾਇ ॥੩॥
તે ખુબ અહંકાર કરે છે, જેના કારણે આને ખુબ સજા મળે છે ॥૩॥
ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਤਾ ਹਰਿ ਰਸੁ ਪਾਵੈ ॥
જો પરમાત્માની થોડી-એવી કૃપા-દ્રષ્ટિ થઈ જાય તો તે હરિ-રસ મેળવી લે છે.
ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਰਸਿ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਵੈ ॥੪॥੩॥੭॥
હે નાનક! પછી આવો જીવ હરિ-રસ પીને હરિનું ગુણગાન કરતો રહે છે ॥૪॥૩॥૭॥
ਸੂਹੀ ਮਹਲਾ ੪ ਘਰੁ ੬
સુહી મહેલ ૪ ઘર ૬
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે
ਨੀਚ ਜਾਤਿ ਹਰਿ ਜਪਤਿਆ ਉਤਮ ਪਦਵੀ ਪਾਇ ॥
નીચ જાતિનો મનુષ્ય પણ હરિનું નામ જપવાથી ઉત્તમ પદ મેળવી લે છે.
ਪੂਛਹੁ ਬਿਦਰ ਦਾਸੀ ਸੁਤੈ ਕਿਸਨੁ ਉਤਰਿਆ ਘਰਿ ਜਿਸੁ ਜਾਇ ॥੧॥
આ વિશે ભલે દાસી પુત્ર વિદુરના સંબંધમાં વિશ્લેષણ કરી લે, જેના ઘરમાં શ્રીકૃષ્ણે આતિથ્ય સ્વીકાર કર્યું હતું ॥૧॥
ਹਰਿ ਕੀ ਅਕਥ ਕਥਾ ਸੁਨਹੁ ਜਨ ਭਾਈ ਜਿਤੁ ਸਹਸਾ ਦੂਖ ਭੂਖ ਸਭ ਲਹਿ ਜਾਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે ભાઈ! હરિની અકથનીય કથા સાંભળ, જેનાથી ચિંતા, દુઃખ તેમજ ભૂખ બધું જ દૂર થઈ જાય છે ॥૧॥વિરામ॥
ਰਵਿਦਾਸੁ ਚਮਾਰੁ ਉਸਤਤਿ ਕਰੇ ਹਰਿ ਕੀਰਤਿ ਨਿਮਖ ਇਕ ਗਾਇ ॥
ચમાર જાતિનો ભક્ત રવિદાસ પ્રભુની સ્તુતિ કરતો હતો અને દરેક ક્ષણ પ્રભુની કીર્તિ ગાતો રહેતો હતો.
ਪਤਿਤ ਜਾਤਿ ਉਤਮੁ ਭਇਆ ਚਾਰਿ ਵਰਨ ਪਏ ਪਗਿ ਆਇ ॥੨॥
તે પતિત જાતિથી મહાન ભક્ત બની ગયો. બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય, વૈશ્ય તેમજ શુદ્ર - આ ચારેય વર્ણોના લોકો તેના ચરણોમાં આવી લાગ્યા ॥૨॥
ਨਾਮਦੇਅ ਪ੍ਰੀਤਿ ਲਗੀ ਹਰਿ ਸੇਤੀ ਲੋਕੁ ਛੀਪਾ ਕਹੈ ਬੁਲਾਇ ॥
ભક્ત નામદેવનો પ્રેમ હરિથી લાગી ગયો. લોકો તેને નીચી જાતિના કહીને બોલાવતા હતા.
ਖਤ੍ਰੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਿਠਿ ਦੇ ਛੋਡੇ ਹਰਿ ਨਾਮਦੇਉ ਲੀਆ ਮੁਖਿ ਲਾਇ ॥੩॥
હરિએ ક્ષત્રિય તેમજ બ્રાહ્મણોને પીઠ દેખાડીને છોડી દીધા અને નામદેવ તરફ મુખ કરીને તેને આદર આપ્યો ॥૩॥
ਜਿਤਨੇ ਭਗਤ ਹਰਿ ਸੇਵਕਾ ਮੁਖਿ ਅਠਸਠਿ ਤੀਰਥ ਤਿਨ ਤਿਲਕੁ ਕਢਾਇ ॥
પ્રભુના જેટલા પણ ભક્ત તેમજ સેવક છે, અડસઠ તીર્થ તેના માથાનું તિલક લગાવે છે.
ਜਨੁ ਨਾਨਕੁ ਤਿਨ ਕਉ ਅਨਦਿਨੁ ਪਰਸੇ ਜੇ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰੇ ਹਰਿ ਰਾਇ ॥੪॥੧॥੮॥
જો જગતનો બાદશાહ હરિ પોતાની કૃપા કરે તો નાનક દરરોજ તેના ચરણ સ્પર્શ કરતો રહેશે ॥૪॥૧॥૮॥
ਸੂਹੀ ਮਹਲਾ ੪ ॥
સુહી મહેલ ૪॥
ਤਿਨ੍ਹ੍ਹੀ ਅੰਤਰਿ ਹਰਿ ਆਰਾਧਿਆ ਜਿਨ ਕਉ ਧੁਰਿ ਲਿਖਿਆ ਲਿਖਤੁ ਲਿਲਾਰਾ ॥
તેને જ પોતાના મનમાં હરિની પ્રાર્થના કરી છે, જેના માથા પર આવું ભાગ્ય લખેલું છે.
ਤਿਨ ਕੀ ਬਖੀਲੀ ਕੋਈ ਕਿਆ ਕਰੇ ਜਿਨ ਕਾ ਅੰਗੁ ਕਰੇ ਮੇਰਾ ਹਰਿ ਕਰਤਾਰਾ ॥੧॥
તેની નિંદા કોઈ શું કરી શકે છે, જેના પક્ષમાં રચયિતા હરિ છે ॥૧॥
ਹਰਿ ਹਰਿ ਧਿਆਇ ਮਨ ਮੇਰੇ ਮਨ ਧਿਆਇ ਹਰਿ ਜਨਮ ਜਨਮ ਕੇ ਸਭਿ ਦੂਖ ਨਿਵਾਰਣਹਾਰਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે મન! હંમેશા હરિનું ધ્યાન કરી. આ જન્મ-જન્માંતરના બધા દુઃખ દૂર કરનાર છે ॥૧॥વિરામ॥
ਧੁਰਿ ਭਗਤ ਜਨਾ ਕਉ ਬਖਸਿਆ ਹਰਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਭਗਤਿ ਭੰਡਾਰਾ ॥
હરિએ શરૂઆતથી જ ભક્તજનોને પોતાની ભક્તિનો અમૃતમયી ભંડાર આપેલ છે.
ਮੂਰਖੁ ਹੋਵੈ ਸੁ ਉਨ ਕੀ ਰੀਸ ਕਰੇ ਤਿਸੁ ਹਲਤਿ ਪਲਤਿ ਮੁਹੁ ਕਾਰਾ ॥੨॥
જે તેની સરખામણી કરવાનો પ્રયત્ન કરે છે, તે મૂર્ખ હોય છે અને તેનું લોક-પરલોક બંનેમાં મુખ કાળું થાય છે ॥૨॥
ਸੇ ਭਗਤ ਸੇ ਸੇਵਕਾ ਜਿਨਾ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਪਿਆਰਾ ॥
જેને હરિનું નામ પ્રેમાળ લાગે છે, તે જ તેના ભક્ત તેમજ સેવક છે.
ਤਿਨ ਕੀ ਸੇਵਾ ਤੇ ਹਰਿ ਪਾਈਐ ਸਿਰਿ ਨਿੰਦਕ ਕੈ ਪਵੈ ਛਾਰਾ ॥੩॥
તેની સેવા કરવાથી જ હરિ મેળવાય છે અને નિંદકના માથા પર રાખ પડે છે આ થાય છે ॥૩॥
ਜਿਸੁ ਘਰਿ ਵਿਰਤੀ ਸੋਈ ਜਾਣੈ ਜਗਤ ਗੁਰ ਨਾਨਕ ਪੂਛਿ ਕਰਹੁ ਬੀਚਾਰਾ ॥
ફક્ત તે જ આ વાતને જાણે છે, જેના ઘરમાં આ દશા ઘટેલ છે. જગતનો ગુરુ, ગુરુ નાનકના સંબંધમાં આ વાતનો વિચાર કરી લીધો.
ਚਹੁ ਪੀੜੀ ਆਦਿ ਜੁਗਾਦਿ ਬਖੀਲੀ ਕਿਨੈ ਨ ਪਾਇਓ ਹਰਿ ਸੇਵਕ ਭਾਇ ਨਿਸਤਾਰਾ ॥੪॥੨॥੯॥
સૃષ્ટિનો આદિ, યુગોનો આદિ તેમજ ગુરુ સાહિબાનના ચારેય વંશમાંથી નિંદા કરવાથી કોઈએ પણ હરિને મેળવ્યો નથી પરંતુ સેવા ભાવનાથી જ ઉદ્ધાર થાય છે
ਸੂਹੀ ਮਹਲਾ ੪ ॥
સુહી મહેલ ૪॥
ਜਿਥੈ ਹਰਿ ਆਰਾਧੀਐ ਤਿਥੈ ਹਰਿ ਮਿਤੁ ਸਹਾਈ ॥
જ્યાં પણ પ્રભુની પ્રાર્થના કરાય છે, ત્યાં જ તે મિત્ર તેમજ મદદગાર બની જાય છે.