Page 714
ਜੋ ਮਾਗਹਿ ਸੋਈ ਸੋਈ ਪਾਵਹਿ ਸੇਵਿ ਹਰਿ ਕੇ ਚਰਣ ਰਸਾਇਣ ॥
ખુશીના ઘર, પરમેશ્વરના ચરણોની પ્રાર્થના કરવાથી ભક્ત જે પણ કામના કરે છે, તેને તે જ પ્રાપ્ત થાય છે.
ਜਨਮ ਮਰਣ ਦੁਹਹੂ ਤੇ ਛੂਟਹਿ ਭਵਜਲੁ ਜਗਤੁ ਤਰਾਇਣ ॥੧॥
તે જીવન તેમજ મૃત્યુ બંનેથી સ્વતંત્ર થઈને સંસાર સમુદ્રને પાર કરી જાય છે ॥૧॥
ਖੋਜਤ ਖੋਜਤ ਤਤੁ ਬੀਚਾਰਿਓ ਦਾਸ ਗੋਵਿੰਦ ਪਰਾਇਣ ॥
મેં શોધ કરીને આ તત્વ પર જ વિચાર કર્યો છે કે ભક્ત તો ગોવિંદ પરાયણ જ હોય છે.
ਅਬਿਨਾਸੀ ਖੇਮ ਚਾਹਹਿ ਜੇ ਨਾਨਕ ਸਦਾ ਸਿਮਰਿ ਨਾਰਾਇਣ ॥੨॥੫॥੧੦॥
હે નાનક! જો સ્થિર કુશળ-ક્ષેમ ઈચ્છે છે તો હંમેશા જ હરિનું સ્મરણ કરતો રહે ॥૨॥૫॥૧૦॥
ਟੋਡੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ટોડી મહેલ ૫॥
ਨਿੰਦਕੁ ਗੁਰ ਕਿਰਪਾ ਤੇ ਹਾਟਿਓ ॥
ગુરુની કૃપાથી નિંદક હવે નિંદા કરવાથી હટી ગયો છે.
ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਪ੍ਰਭ ਭਏ ਦਇਆਲਾ ਸਿਵ ਕੈ ਬਾਣਿ ਸਿਰੁ ਕਾਟਿਓ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જ્યારે પરબ્રહ્મ-પ્રભુ મારા પર દયાળુ થઈ ગયો તો તેને કલ્યાણકારી નામરૂપી બાણથી તેનું માથુ કાપી દીધું ॥૧॥વિરામ॥
ਕਾਲੁ ਜਾਲੁ ਜਮੁ ਜੋਹਿ ਨ ਸਾਕੈ ਸਚ ਕਾ ਪੰਥਾ ਥਾਟਿਓ ॥
સત્ય-રસ્તાનું અનુસરણ કરવાથી હવે મૃત્યુનો જાળ તેમજ યમ પણ દ્રષ્ટિ કરી શકતા નથી.
ਖਾਤ ਖਰਚਤ ਕਿਛੁ ਨਿਖੁਟਤ ਨਾਹੀ ਰਾਮ ਰਤਨੁ ਧਨੁ ਖਾਟਿਓ ॥੧॥
મેં રામ-નામરૂપી ધનની કમાણી કરી છે, જે ખાવા તેમજ ખર્ચ કરવાથી ઓછી થતી નથી ॥૧॥
ਭਸਮਾ ਭੂਤ ਹੋਆ ਖਿਨ ਭੀਤਰਿ ਅਪਨਾ ਕੀਆ ਪਾਇਆ ॥
અમારો નિંદક એક ક્ષણમાં જ ભસ્મભૂત થયેલ છે અને આ રીતે તેને પોતાના કર્મોનું ફળ પ્રાપ્ત કર્યું છે.
ਆਗਮ ਨਿਗਮੁ ਕਹੈ ਜਨੁ ਨਾਨਕੁ ਸਭੁ ਦੇਖੈ ਲੋਕੁ ਸਬਾਇਆ ॥੨॥੬॥੧੧॥
હે નાનક! શાસ્ત્ર તેમજ વેદ પણ કહે છે અને આખું વિશ્વ આ આશ્ચર્યને જોઈ રહ્યું છે ॥૨॥૬॥૧૧॥
ਟੋਡੀ ਮਃ ੫ ॥
ટોડી મહેલ ૫॥
ਕਿਰਪਨ ਤਨ ਮਨ ਕਿਲਵਿਖ ਭਰੇ ॥
હે કંજૂસ મનુષ્ય! તારું શરીર તેમજ મન બંને જ કરોડો-પાપોથી ભરેલ પડ્યા છે.
ਸਾਧਸੰਗਿ ਭਜਨੁ ਕਰਿ ਸੁਆਮੀ ਢਾਕਨ ਕਉ ਇਕੁ ਹਰੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તેથી સંતોની પવિત્ર સભામાં પરમાત્માનું ભજન કર, ત્યારથી એક તે જ તારા પાપોને ઢાકીને તારું કલ્યાણ કરી શકે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਅਨਿਕ ਛਿਦ੍ਰ ਬੋਹਿਥ ਕੇ ਛੁਟਕਤ ਥਾਮ ਨ ਜਾਹੀ ਕਰੇ ॥
જ્યારે શરીરરૂપી જહાજમાં ઘણા બધા કાણા થઈ જાય તો તે હાથોથી બંધ થઈ શકતા નથી.
ਜਿਸ ਕਾ ਬੋਹਿਥੁ ਤਿਸੁ ਆਰਾਧੇ ਖੋਟੇ ਸੰਗਿ ਖਰੇ ॥੧॥
જેનું આ જહાજ છે, તેની પ્રાર્થના કરવાથી દોશી પણ મહાપુરુષોની સંગતિ કરવાથી પાર થઈ જાય છે ॥૧॥
ਗਲੀ ਸੈਲ ਉਠਾਵਤ ਚਾਹੈ ਓਇ ਊਹਾ ਹੀ ਹੈ ਧਰੇ ॥
જો કે કોઈ વાતો દ્વારા પર્વતને ઉપાડવા ઇચ્છે તો તે ઉપાડી શકાતો નથી પરંતુ ત્યાં સ્થિત રહે છે.
ਜੋਰੁ ਸਕਤਿ ਨਾਨਕ ਕਿਛੁ ਨਾਹੀ ਪ੍ਰਭ ਰਾਖਹੁ ਸਰਣਿ ਪਰੇ ॥੨॥੭॥੧੨॥
હે પ્રભુ! નાનક વિનંતી કરે છે કે અમે જીવો પાસે કોઈ જોર તેમજ શક્તિ નથી. અમે તારી શરણમાં આવ્યા છીએ, અમારી રક્ષા કર ॥૨॥૭॥૧૨॥
ਟੋਡੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ટોડી મહેલ ૫॥
ਹਰਿ ਕੇ ਚਰਨ ਕਮਲ ਮਨਿ ਧਿਆਉ ॥
પોતાના મનમાં પરમાત્માનાં ચરણો-કમળોનું ચિંતન કર.
ਕਾਢਿ ਕੁਠਾਰੁ ਪਿਤ ਬਾਤ ਹੰਤਾ ਅਉਖਧੁ ਹਰਿ ਕੋ ਨਾਉ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
પરમાત્માનું નામ તો તે ઔષધિ છે જે પિતરૂપી ક્રોધ તેમજ વાતરૂપી અહંકાર જેવા રોગોનો કુહાડો કાઢીને નાશ કરી દે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਤੀਨੇ ਤਾਪ ਨਿਵਾਰਣਹਾਰਾ ਦੁਖ ਹੰਤਾ ਸੁਖ ਰਾਸਿ ॥
પરમાત્માનું નામ ત્રણેય તાપ - માનસિક, શારીરિક તેમજ ક્લેશ વગેરેનો નાશ કરનાર છે તથા દુઃખ નાશક તેમજ સુખની પૂંજી છે.
ਤਾ ਕਉ ਬਿਘਨੁ ਨ ਕੋਊ ਲਾਗੈ ਜਾ ਕੀ ਪ੍ਰਭ ਆਗੈ ਅਰਦਾਸਿ ॥੧॥
જે મનુષ્ય પોતાના પરમાત્મા સમક્ષ પ્રાર્થના કરે છે, તેને કોઈ મુશ્કેલી આવતી નથી ॥૧॥
ਸੰਤ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ਬੈਦ ਨਾਰਾਇਣ ਕਰਣ ਕਾਰਣ ਪ੍ਰਭ ਏਕ ॥
સૃષ્ટિનો રચયિતા એક પ્રભુ જ છે અને સંતોની કૃપાથી તે વૈદ્યરૂપી હરિની ઉપલબ્ધતા હોય છે.
ਬਾਲ ਬੁਧਿ ਪੂਰਨ ਸੁਖਦਾਤਾ ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਹਰਿ ਟੇਕ ॥੨॥੮॥੧੩॥
હે નાનક! તે હરિ-પરમેશ્વર જ બાળ બુદ્ધિવાળા જીવો માટે સંપૂર્ણ સુખદાતા તેમજ સહારો છે ॥૨॥૮॥૧૩॥
ਟੋਡੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ટોડી મહેલ ૫॥
ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਸਦਾ ਸਦ ਜਾਪਿ ॥
હંમેશા જ પરમાત્માનાં નામનું જાપ કરો,
ਧਾਰਿ ਅਨੁਗ੍ਰਹੁ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਸੁਆਮੀ ਵਸਦੀ ਕੀਨੀ ਆਪਿ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
પોતાની કૃપા કરીને પરબ્રહ્મ-પ્રભુએ પોતે જ નિવાસ કરીને હૃદય-નગરને શુભ ગુણોથી વસાવી દીધું છે ॥૧॥વિરામ॥
ਜਿਸ ਕੇ ਸੇ ਫਿਰਿ ਤਿਨ ਹੀ ਸਮ੍ਹ੍ਹਾਲੇ ਬਿਨਸੇ ਸੋਗ ਸੰਤਾਪ ॥
જેને અમને ઉત્પન્ન કર્યા છે, તેને અમારી સંભાળ કરી છે અને બધા દુઃખ કલેશ મટી ગયા છે.
ਹਾਥ ਦੇਇ ਰਾਖੇ ਜਨ ਅਪਨੇ ਹਰਿ ਹੋਏ ਮਾਈ ਬਾਪ ॥੧॥
પરમાત્માએ માતા-પિતા બનીને પોતાનો હાથ આપીને પોતાના દાસની રક્ષા કરી છે ॥૧॥
ਜੀਅ ਜੰਤ ਹੋਏ ਮਿਹਰਵਾਨਾ ਦਯਾ ਧਾਰੀ ਹਰਿ ਨਾਥ ॥
તે માલિક-પ્રભુએ ખુબ દયા ધારણ કરી છે અને બધા લોકો કૃપાળુ થઈ ગયા છે.
ਨਾਨਕ ਸਰਨਿ ਪਰੇ ਦੁਖ ਭੰਜਨ ਜਾ ਕਾ ਬਡ ਪਰਤਾਪ ॥੨॥੯॥੧੪॥
હે નાનક! હું તો બધા દુઃખ મટાડનાર તે પરમાત્માની શરણમાં છું, જેનો ખુબ તેજ-પ્રતાપ છે ॥૨॥૯॥૧૪॥
ਟੋਡੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ટોડી મહેલ ૫॥
ਸ੍ਵਾਮੀ ਸਰਨਿ ਪਰਿਓ ਦਰਬਾਰੇ ॥
હે સ્વામી! અમે તો તારી દરબારની શરણમાં પડ્યા છીએ.
ਕੋਟਿ ਅਪਰਾਧ ਖੰਡਨ ਕੇ ਦਾਤੇ ਤੁਝ ਬਿਨੁ ਕਉਨੁ ਉਧਾਰੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે કરોડો ગુનાઓ નાશ કરનાર દાતા! તારા સિવાય અમારો કોણ ઉદ્ધાર કરી શકે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਖੋਜਤ ਖੋਜਤ ਬਹੁ ਪਰਕਾਰੇ ਸਰਬ ਅਰਥ ਬੀਚਾਰੇ ॥
અમે તો અનેક રીતે શોધ કરીને બધા અર્થો પર ગહન ચિંતન કર્યું છે.
ਸਾਧਸੰਗਿ ਪਰਮ ਗਤਿ ਪਾਈਐ ਮਾਇਆ ਰਚਿ ਬੰਧਿ ਹਾਰੇ ॥੧॥
છેવટે સત્ય આ જ છે કે સંતો-મહાપુરુષોની સંગતિ દ્વારા જ મુક્તિ મળે છે તથા માયાનાં બંધનોમાં ફસાઈને મનુષ્ય પોતાના જીવનની રમત હારી જાય છે ॥૧॥