Page 600
ਮਨਮੁਖ ਮੁਗਧੁ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਨ ਚੇਤੈ ਬਿਰਥਾ ਜਨਮੁ ਗਵਾਇਆ ॥
મનમુખ મૂંગો મનુષ્ય પરમાત્માના નામને સ્મરણ કરતો નથી અને પોતાનું જીવન વ્યર્થ જ ગુમાવી દે છે.
ਸਤਿਗੁਰੁ ਭੇਟੇ ਤਾ ਨਾਉ ਪਾਏ ਹਉਮੈ ਮੋਹੁ ਚੁਕਾਇਆ ॥੩॥
પરંતુ જો તેનો સદ્દગુરુથી મેળાપ થઈ જાય તો તે નામ પ્રાપ્ત કરી લે છે, જેનાથી તેનો અહંકાર તેમજ મોહ દૂર થઈ જાય છે ॥૩॥
ਹਰਿ ਜਨ ਸਾਚੇ ਸਾਚੁ ਕਮਾਵਹਿ ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਵੀਚਾਰੀ ॥
હરિના સેવક સત્યશીલ છે, તે સત્યની સાધના કરે છે અને ગુરુના શબ્દ પર ચિંતન કરે છે.
ਆਪੇ ਮੇਲਿ ਲਏ ਪ੍ਰਭਿ ਸਾਚੈ ਸਾਚੁ ਰਖਿਆ ਉਰ ਧਾਰੀ ॥
સાચો પ્રભુ તેણે પોતે જ પોતાની સાથે મળાવી લે છે અને તે સત્યને પોતાના હૃદયથી લગાવી રાખે છે.
ਨਾਨਕ ਨਾਵਹੁ ਗਤਿ ਮਤਿ ਪਾਈ ਏਹਾ ਰਾਸਿ ਹਮਾਰੀ ॥੪॥੧॥
હે નાનક! નામના માધ્યમથી અમને ગાતી તેમજ જ્ઞાન મળ્યું છે અને આ જ અમારી પૂંજી છે ॥૪॥૧॥
ਸੋਰਠਿ ਮਹਲਾ ੩ ॥
સોરઠી મહેલ ૩॥
ਭਗਤਿ ਖਜਾਨਾ ਭਗਤਨ ਕਉ ਦੀਆ ਨਾਉ ਹਰਿ ਧਨੁ ਸਚੁ ਸੋਇ ॥
પરમાત્માએ પોતાની ભક્તિનો ખજાનો ભક્તોને આપ્યો છે અને હરિનું નામ જ તેનું સાચું ધન છે.
ਅਖੁਟੁ ਨਾਮ ਧਨੁ ਕਦੇ ਨਿਖੁਟੈ ਨਾਹੀ ਕਿਨੈ ਨ ਕੀਮਤਿ ਹੋਇ ॥
આ અક્ષય નામ-ધન જરા પણ સમાપ્ત થતું નથી અને ના તો આનું મૂલ્યાંકન કરી શકાય છે.
ਨਾਮ ਧਨਿ ਮੁਖ ਉਜਲੇ ਹੋਏ ਹਰਿ ਪਾਇਆ ਸਚੁ ਸੋਇ ॥੧॥
હરિના નામ-ધનથી ભક્તજનોના મુખ પ્રકાશિત થઈ ગયા છે અને તેને સત્ય સ્વરૂપ હરિ મળી ગયો છે ॥૧॥
ਮਨ ਮੇਰੇ ਗੁਰ ਸਬਦੀ ਹਰਿ ਪਾਇਆ ਜਾਇ ॥
હે મન! ગુરુના શબ્દ દ્વારા જ શ્રીહરિ મેળવાય છે.
ਬਿਨੁ ਸਬਦੈ ਜਗੁ ਭੁਲਦਾ ਫਿਰਦਾ ਦਰਗਹ ਮਿਲੈ ਸਜਾਇ ॥ ਰਹਾਉ ॥
આ દુનિયા શબ્દ વગર મુશ્કેલીમાં પડીને ભટકતી જ રહે છે અને હરિના દરબારમાં સખત સજા પ્રાપ્ત કરે છે ॥વિરામ॥
ਇਸੁ ਦੇਹੀ ਅੰਦਰਿ ਪੰਚ ਚੋਰ ਵਸਹਿ ਕਾਮੁ ਕ੍ਰੋਧੁ ਲੋਭੁ ਮੋਹੁ ਅਹੰਕਾਰਾ ॥
આ શરીરની અંદર પાંચ ચોર-કામવાસના, ક્રોધ, લાલચ, મોહ તેમજ અહંકાર નિવાસ કરે છે.
ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਲੂਟਹਿ ਮਨਮੁਖ ਨਹੀ ਬੂਝਹਿ ਕੋਇ ਨ ਸੁਣੈ ਪੂਕਾਰਾ ॥
તે નામ રૂપી અમૃતને લુંટતા રહે છે, પરંતુ મનમુખ મનુષ્ય આ સત્યને સમજતો નથી અને કોઈ પણ તેની ફરિયાદ સાંભળતું નથી.
ਅੰਧਾ ਜਗਤੁ ਅੰਧੁ ਵਰਤਾਰਾ ਬਾਝੁ ਗੁਰੂ ਗੁਬਾਰਾ ॥੨॥
આ દુનિયા અંધ અર્થાત જ્ઞાનહીન છે અને આના વ્યવહાર પણ અંધ છે અને ગુરુ વગર ઘોર અંધકાર છે ॥૨॥
ਹਉਮੈ ਮੇਰਾ ਕਰਿ ਕਰਿ ਵਿਗੁਤੇ ਕਿਹੁ ਚਲੈ ਨ ਚਲਦਿਆ ਨਾਲਿ ॥
અહંકારમાં હું-મારુ કરતા પ્રાણી પીડિત થતો રહે છે પરંતુ જયારે મૃત્યુનો સમય આવે છે તો કાંઈ પણ તેની સાથે જતું નથી.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਹੋਵੈ ਸੁ ਨਾਮੁ ਧਿਆਵੈ ਸਦਾ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਸਮਾਲਿ ॥
જે મનુષ્ય ગુરુમુખ બની જાય છે તે નામનું જ ધ્યાન કરે છે અને હંમેશા હરિ-નામની જ પ્રાર્થના કરતો રહે છે.
ਸਚੀ ਬਾਣੀ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਵੈ ਨਦਰੀ ਨਦਰਿ ਨਿਹਾਲਿ ॥੩॥
તે સાચી વાણી દ્વારા હરિનું ગુણગાન કરે છે અને કરુણાનું ઘર પરમાત્માની કરુણા-દ્રષ્ટિથી સફળ થઈ જાય છે ॥૩॥
ਸਤਿਗੁਰ ਗਿਆਨੁ ਸਦਾ ਘਟਿ ਚਾਨਣੁ ਅਮਰੁ ਸਿਰਿ ਬਾਦਿਸਾਹਾ ॥
સદ્દગુરુનું આપેલું જ્ઞાન હંમેશા જ તેના હૃદયને પ્રકાશિત કરે છે અને પરમાત્માનો હુકમ બાદશાહોના માથા પર પણ છે.
ਅਨਦਿਨੁ ਭਗਤਿ ਕਰਹਿ ਦਿਨੁ ਰਾਤੀ ਰਾਮ ਨਾਮੁ ਸਚੁ ਲਾਹਾ ॥
ભક્ત રાત-દિવસ પ્રભુની ભક્તિ કરતો રહે છે અને રામ-નામરૂપી સાચો લાભ પ્રાપ્ત કરે છે.
ਨਾਨਕ ਰਾਮ ਨਾਮਿ ਨਿਸਤਾਰਾ ਸਬਦਿ ਰਤੇ ਹਰਿ ਪਾਹਾ ॥੪॥੨॥
હે નાનક! રામ-નામનું ફળ સ્વરૂપ જ મનુષ્યની મુક્તિ થઈ જાય છે અને શબ્દોમાં મગ્ન થવાથી હરિ મળી જાય છે ॥૪॥૨॥
ਸੋਰਠਿ ਮਃ ੩ ॥
સોરઠી મહેલ ૩॥
ਦਾਸਨਿ ਦਾਸੁ ਹੋਵੈ ਤਾ ਹਰਿ ਪਾਏ ਵਿਚਹੁ ਆਪੁ ਗਵਾਈ ॥
જો મનુષ્ય દાસના દાસ બની જાય તો તેને પરમાત્મા મળી જાય છે અને તે પોતાના મનથી આત્માભિમાનને ગુમાવી દે છે.
ਭਗਤਾ ਕਾ ਕਾਰਜੁ ਹਰਿ ਅਨੰਦੁ ਹੈ ਅਨਦਿਨੁ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਈ ॥
ભક્તોનું મુખ્ય કર્યા તો આનંદરૂપ શ્રીહરિ જ છે, આથી તે રાત-દિવસ હરિનું જ ગુણગાન કરતો રહે છે.
ਸਬਦਿ ਰਤੇ ਸਦਾ ਇਕ ਰੰਗੀ ਹਰਿ ਸਿਉ ਰਹੇ ਸਮਾਈ ॥੧॥
શબ્દની સાથે મગ્ન થયેલા તે હંમેશા એક જ રંગમાં લીન રહે છે અને હરિમાં સમાયેલ રહે છે ॥૧॥
ਹਰਿ ਜੀਉ ਸਾਚੀ ਨਦਰਿ ਤੁਮਾਰੀ ॥
હે શ્રીહરિ! તારી કૃપા-દ્રષ્ટિ સાચી છે.
ਆਪਣਿਆ ਦਾਸਾ ਨੋ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਿ ਪਿਆਰੇ ਰਾਖਹੁ ਪੈਜ ਹਮਾਰੀ ॥ ਰਹਾਉ ॥
હે પ્રેમાળ! પોતાના સેવકો પર કૃપા કર અને અમારી લાજ-પ્રતિષ્ઠા પણ જાળવી રાખ ॥વિરામ॥
ਸਬਦਿ ਸਲਾਹੀ ਸਦਾ ਹਉ ਜੀਵਾ ਗੁਰਮਤੀ ਭਉ ਭਾਗਾ ॥
શબ્દ દ્વારા સ્તુતિગાન કરવાથી હું હંમેશા જીવંત રહું છું અને ગુરુના ઉપદેશ દ્વારા મારો ભય દૂર થઈ ગયો છે.
ਮੇਰਾ ਪ੍ਰਭੁ ਸਾਚਾ ਅਤਿ ਸੁਆਲਿਉ ਗੁਰੁ ਸੇਵਿਆ ਚਿਤੁ ਲਾਗਾ ॥
મારો સાચો પ્રભુ ખુબ સુંદર છે અને ગુરુની સેવા કરવાથી મારું મન તેનામાં લાગી ગયું છે.
ਸਾਚਾ ਸਬਦੁ ਸਚੀ ਸਚੁ ਬਾਣੀ ਸੋ ਜਨੁ ਅਨਦਿਨੁ ਜਾਗਾ ॥੨॥
જે મનુષ્ય સાચા શબ્દ તેમજ પરમ સાચી વાણીનો બોધ કરે છે, તે દિવસ-રાત સજીવ રહે છે ॥૨॥
ਮਹਾ ਗੰਭੀਰੁ ਸਦਾ ਸੁਖਦਾਤਾ ਤਿਸ ਕਾ ਅੰਤੁ ਨ ਪਾਇਆ ॥
પરમાત્મા મહા ગંભીર અને હંમેશા સુખોનો દાતા છે અને તેનો કોઈ પણ જીવ અંત મેળવી શકતો નથી.
ਪੂਰੇ ਗੁਰ ਕੀ ਸੇਵਾ ਕੀਨੀ ਅਚਿੰਤੁ ਹਰਿ ਮੰਨਿ ਵਸਾਇਆ ॥
જેને સંપૂર્ણ ગુરુની સેવા કરી છે, તેને ચિંતાથી રહિત હરિને પોતાના મનમાં વસાવી લીધો છે.
ਮਨੁ ਤਨੁ ਨਿਰਮਲੁ ਸਦਾ ਸੁਖੁ ਅੰਤਰਿ ਵਿਚਹੁ ਭਰਮੁ ਚੁਕਾਇਆ ॥੩॥
તેનું મન, શરીર નિર્મળ થઈ ગયું છે અને અંતર્મન હંમેશા સુખી રહે છે અને મનથી શંકા પણ દૂર થઈ ગઈ છે ॥૩॥
ਹਰਿ ਕਾ ਮਾਰਗੁ ਸਦਾ ਪੰਥੁ ਵਿਖੜਾ ਕੋ ਪਾਏ ਗੁਰ ਵੀਚਾਰਾ ॥
પરમાત્માની ઉપલબ્ધતાનો રસ્તો હંમેશા જ એક વિષમ પથ છે અને કોઈ દુર્લભ પુરુષ જ ગુરુના વિચાર દ્વારા ચિંતન કરતા આને પ્રાપ્ત કરે છે.
ਹਰਿ ਕੈ ਰੰਗਿ ਰਾਤਾ ਸਬਦੇ ਮਾਤਾ ਹਉਮੈ ਤਜੇ ਵਿਕਾਰਾ ॥
હરિના પ્રેમ-રંગમાં લીન તેમજ શબ્દોમાં મસ્ત થયેલ મનુષ્ય પોતાના અહંકાર તેમજ વિકારોને ત્યાગી દે છે.
ਨਾਨਕ ਨਾਮਿ ਰਤਾ ਇਕ ਰੰਗੀ ਸਬਦਿ ਸਵਾਰਣਹਾਰਾ ॥੪॥੩॥
નાનક તો પ્રભુના નામ-રંગમાં રંગાઈને એક રંગ થઈ ગયો છે અને બ્રહ્મ-શબ્દ તેને સંવારનાર છે ॥૪॥૩॥