Page 497
ਕਲਿ ਕਲੇਸ ਮਿਟੇ ਖਿਨ ਭੀਤਰਿ ਨਾਨਕ ਸਹਜਿ ਸਮਾਇਆ ॥੪॥੫॥੬॥
હે નાનક! એક ક્ષણમાં જ તેની અંદરથી દુઃખ-ક્લેશ મટી ગયા અને તે સરળતાથી જ સત્યમાં સમાઈ ગયો ॥૪॥૫॥૬॥
ਗੂਜਰੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગુજરી મહેલ ૫॥
ਜਿਸੁ ਮਾਨੁਖ ਪਹਿ ਕਰਉ ਬੇਨਤੀ ਸੋ ਅਪਨੈ ਦੁਖਿ ਭਰਿਆ ॥
જે મનુષ્યની પાસે પણ હું પોતાના દુઃખની વિનંતી કરું છું તે પહેલેથી જ દુઃખોથી ભરેલો મળે છે
ਪਾਰਬ੍ਰਹਮੁ ਜਿਨਿ ਰਿਦੈ ਅਰਾਧਿਆ ਤਿਨਿ ਭਉ ਸਾਗਰੁ ਤਰਿਆ ॥੧॥
જે મનુષ્ય એ પોતાના હૃદયમાં પરબ્રહ્મની આરાધના કરી છે તે જ સંસાર સમુદ્રથી પાર થયો છે ॥૧॥
ਗੁਰ ਹਰਿ ਬਿਨੁ ਕੋ ਨ ਬ੍ਰਿਥਾ ਦੁਖੁ ਕਾਟੈ ॥
ગુરુ-હરિ વગર કોઈ પણ વ્યથા અને દુઃખ દૂર કરી શકતું નથી
ਪ੍ਰਭੁ ਤਜਿ ਅਵਰ ਸੇਵਕੁ ਜੇ ਹੋਈ ਹੈ ਤਿਤੁ ਮਾਨੁ ਮਹਤੁ ਜਸੁ ਘਾਟੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જો મનુષ્ય પ્રભુને છોડીને કોઈ બીજાનો સેવક બની જાય તો તેની મન-પ્રતિષ્ઠા, મહાનતા તથા યશ ઓછો થઈ જાય છે ॥૧॥વિરામ॥
ਮਾਇਆ ਕੇ ਸਨਬੰਧ ਸੈਨ ਸਾਕ ਕਿਤ ਹੀ ਕਾਮਿ ਨ ਆਇਆ ॥
સાંસારિક સબંધી તેમજ ભાઈબંધ કોઈ કામ આવતા નથી
ਹਰਿ ਕਾ ਦਾਸੁ ਨੀਚ ਕੁਲੁ ਊਚਾ ਤਿਸੁ ਸੰਗਿ ਮਨ ਬਾਂਛਤ ਫਲ ਪਾਇਆ ॥੨॥
નીચ કુળના હરિનો દાસ આ બધાથી ઉત્તમ છે તેની સંગતિમાં મનોઇચ્છીત ફળ મેળવ્યું છે ॥૨॥
ਲਾਖ ਕੋਟਿ ਬਿਖਿਆ ਕੇ ਬਿੰਜਨ ਤਾ ਮਹਿ ਤ੍ਰਿਸਨ ਨ ਬੂਝੀ ॥
મનુષ્યની પાસે વિષય-વિકારોના લાખો-કરોડો જ વ્યંજન હોય પરંતુ તેમાંથી તેની તૃષ્ણા દૂર થતી નથી
ਸਿਮਰਤ ਨਾਮੁ ਕੋਟਿ ਉਜੀਆਰਾ ਬਸਤੁ ਅਗੋਚਰ ਸੂਝੀ ॥੩॥
નામ સ્મરણ કરવાથી મારા મનમાં પ્રભુ પ્રકાશનું એટલું અજવાળું થઈ ગયું છે કે જેટલું કરોડો સૂર્યનું અજવાળું હોય છે તથા મને અગોચર વસ્તુની સમજણ થઈ ગઈ છે અર્થાત પ્રભુ દર્શન
ਫਿਰਤ ਫਿਰਤ ਤੁਮ੍ਹ੍ਹਰੈ ਦੁਆਰਿ ਆਇਆ ਭੈ ਭੰਜਨ ਹਰਿ ਰਾਇਆ ॥
એ ભયભંજન પરમેશ્વર! હું ભટકતો-ભટકતો તારા દરવાજે આવ્યો છું
ਸਾਧ ਕੇ ਚਰਨ ਧੂਰਿ ਜਨੁ ਬਾਛੈ ਸੁਖੁ ਨਾਨਕ ਇਹੁ ਪਾਇਆ ॥੪॥੬॥੭॥
નાનક નું કથન છે કે હું સાધુઓના ચરણોની ધૂળની જ લાલસા કરતો રહું છું અને મેં આ જ સુખ મેળવ્યું છે ॥૪॥૬॥૭॥
ਗੂਜਰੀ ਮਹਲਾ ੫ ਪੰਚਪਦਾ ਘਰੁ ੨॥
ગુજરી મહેલ ૫ પાંચપદ ઘર ૨॥
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે॥
ਪ੍ਰਥਮੇ ਗਰਭ ਮਾਤਾ ਕੈ ਵਾਸਾ ਊਹਾ ਛੋਡਿ ਧਰਨਿ ਮਹਿ ਆਇਆ ॥
સૌપ્રથમ જીવે માતાના ગર્ભમાં આવીને નિવાસ કર્યો છે તદુપરાંત તેને છોડીને તે ધરતી પર આવ્યો છે
ਚਿਤ੍ਰ ਸਾਲ ਸੁੰਦਰ ਬਾਗ ਮੰਦਰ ਸੰਗਿ ਨ ਕਛਹੂ ਜਾਇਆ ॥੧॥
ચિત્રશાળા, સુંદર બગીચા અને મંદિર તે અંતિમ સમયે કોઈ પણ સાથે લઈ જતું નથી ॥૧॥
ਅਵਰ ਸਭ ਮਿਥਿਆ ਲੋਭ ਲਬੀ ॥
બીજા બધા લોભ અને લાલચ અસત્ય છે
ਗੁਰਿ ਪੂਰੈ ਦੀਓ ਹਰਿ ਨਾਮਾ ਜੀਅ ਕਉ ਏਹਾ ਵਸਤੁ ਫਬੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
સંપૂર્ણ ગુરુએ મને હરિનું નામ પ્રદાન કર્યું છે આ જ એકમાત્ર વસ્તુ છે જે મારી આત્મા માટે યોગ્ય છે ॥૧॥વિરામ॥
ਇਸਟ ਮੀਤ ਬੰਧਪ ਸੁਤ ਭਾਈ ਸੰਗਿ ਬਨਿਤਾ ਰਚਿ ਹਸਿਆ ॥
જીવ પોતાના ઈષ્ટ મિત્ર, સંબંધી, પુત્ર, ભાઈ, તેમજ પત્ની ની સાથે પ્રેમ લગાવીને હસતો-રમતો /રહે છે
ਜਬ ਅੰਤੀ ਅਉਸਰੁ ਆਇ ਬਨਿਓ ਹੈ ਉਨ੍ਹ੍ਹ ਪੇਖਤ ਹੀ ਕਾਲਿ ਗ੍ਰਸਿਆ ॥੨॥
પરંતુ જ્યારે અંતિમ સમય આવે છે તો તેના જોતા જ જોતા મૃત્યુ તેને ગળી જાય છે ॥૨॥
ਕਰਿ ਕਰਿ ਅਨਰਥ ਬਿਹਾਝੀ ਸੰਪੈ ਸੁਇਨਾ ਰੂਪਾ ਦਾਮਾ ॥
જીવ અનર્થ કરી-કરીને ધન-સંપત્તિ, સોનું, ચાંદી તેમજ રૂપિયા ભેગા કરે છે પરંતુ
ਭਾੜੀ ਕਉ ਓਹੁ ਭਾੜਾ ਮਿਲਿਆ ਹੋਰੁ ਸਗਲ ਭਇਓ ਬਿਰਾਨਾ ॥੩॥
ભાડાના મજુરને તો માત્ર તેનું ભાડું જ મળે છે બીજું બધું બીજાની પાસે ચાલ્યું જાય છે ॥૩॥
ਹੈਵਰ ਗੈਵਰ ਰਥ ਸੰਬਾਹੇ ਗਹੁ ਕਰਿ ਕੀਨੇ ਮੇਰੇ ॥
તે સુંદર ઘોડા, હાથી, તેમજ રથ સંગ્રહ કરે છે એને સંપૂર્ણ ધ્યાનથી તેને પોતાના બનાવી લે છે
ਜਬ ਤੇ ਹੋਈ ਲਾਂਮੀ ਧਾਈ ਚਲਹਿ ਨਾਹੀ ਇਕ ਪੈਰੇ ॥੪॥
પરંતુ જ્યારે તે લાંબી યાત્રા પર ચાલે છે તો તેની સાથે કોઈ પણ એક પગલું પણ સાથે ચાલતું નથી ॥૪॥
ਨਾਮੁ ਧਨੁ ਨਾਮੁ ਸੁਖ ਰਾਜਾ ਨਾਮੁ ਕੁਟੰਬ ਸਹਾਈ ॥
હરિનું નામ જીવનનું સાચું ધન છે, નામ જ સુખનો રાજા છે અને હરિનું નામ જ કુટુંબ તેમજ સાથી છે
ਨਾਮੁ ਸੰਪਤਿ ਗੁਰਿ ਨਾਨਕ ਕਉ ਦੀਈ ਓਹ ਮਰੈ ਨ ਆਵੈ ਜਾਈ ॥੫॥੧॥੮॥
ગુરુ એ નાનકને હરિ નામ રૂપી સંપત્તિ પ્રદાન કરી છે તે નામ ન તો નાશ પામે છે અને ન ક્યાંય આવતું જતું રહે છે ॥૫॥૧॥૮॥
ਗੂਜਰੀ ਮਹਲਾ ੫ ਤਿਪਦੇ ਘਰੁ ੨॥
ગુજરી મહેલ ૫ ત્રણ પદ ઘર ૨
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે॥
ਦੁਖ ਬਿਨਸੇ ਸੁਖ ਕੀਆ ਨਿਵਾਸਾ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਜਲਨਿ ਬੁਝਾਈ ॥
દુઃખ નષ્ટ થઈ ગયા છે, બધા સુખોનું નિવાસ થઈ ગયું છે તથા તૃષ્ણાની આગ ઓલવાઈ ગઈ છે
ਨਾਮੁ ਨਿਧਾਨੁ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦ੍ਰਿੜਾਇਆ ਬਿਨਸਿ ਨ ਆਵੈ ਜਾਈ ॥੧॥
કારણ કે પ્રભુ નામનો ખજાનો સાચા ગુરુએ દ્રઢ કરી દીધો છે જે ન તો નાશ પામે છે અને ન તો ક્યાંય જાય છે ॥૧॥
ਹਰਿ ਜਪਿ ਮਾਇਆ ਬੰਧਨ ਤੂਟੇ ॥
હરિનું જાપ કરવાથી માયાના બંધન તૂટી જાય છે
ਭਏ ਕ੍ਰਿਪਾਲ ਦਇਆਲ ਪ੍ਰਭ ਮੇਰੇ ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਮਿਲਿ ਛੂਟੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
મારા પ્રભુ મારા પર કૃપાળુ તેમજ દયાળુ થઈ ગયા છે તથા સાધુનની સંગતમાં મળીને બંધનોથી છૂટી ગયા છે ॥૧॥વિરામ॥