Page 474
ਪਉੜੀ ॥
જેને મહાપુરુષ સદ્દગુરૂના દર્શન કર્યા નથી
ਆਪੇ ਹੀ ਕਰਣਾ ਕੀਓ ਕਲ ਆਪੇ ਹੀ ਤੈ ਧਾਰੀਐ ॥
તેને પોતાનું આખુ જીવન નિષ્ફળ વ્યર્થ જ ગુમાવી દીધું છે અને
ਦੇਖਹਿ ਕੀਤਾ ਆਪਣਾ ਧਰਿ ਕਚੀ ਪਕੀ ਸਾਰੀਐ ॥
તે શાકત દુઃખી થઈને તડપી-તડપીને મરી ગયો છે.
ਜੋ ਆਇਆ ਸੋ ਚਲਸੀ ਸਭੁ ਕੋਈ ਆਈ ਵਾਰੀਐ ॥
નામ-રત્નની મિલકત હૃદય-ઘરમાં હોવા છતાં તે ભૂખ્યો જ રહે છે અને તે ભાગ્યહીન પ્રભુથી ખુબ દૂર રહે છે.
ਜਿਸ ਕੇ ਜੀਅ ਪਰਾਣ ਹਹਿ ਕਿਉ ਸਾਹਿਬੁ ਮਨਹੁ ਵਿਸਾਰੀਐ ॥
હે પરમેશ્વર! હું તેના દર્શન કરવા ઇચ્છતો નથી, જેને હરિ-નામનું ધ્યાન કર્યું નથી અને
ਆਪਣ ਹਥੀ ਆਪਣਾ ਆਪੇ ਹੀ ਕਾਜੁ ਸਵਾਰੀਐ ॥੨੦॥
ના મહાપુરુષે સદ્દગુરૂના દર્શન કર્યા છે ॥૩॥
ਸਲੋਕੁ ਮਹਲਾ ੨ ॥
જેને મહાપુરુષ સદ્દગુરૂના દર્શન કર્યા નથી
ਏਹ ਕਿਨੇਹੀ ਆਸਕੀ ਦੂਜੈ ਲਗੈ ਜਾਇ ॥
તેને પોતાનું આખુ જીવન નિષ્ફળ વ્યર્થ જ ગુમાવી દીધું છે અને
ਨਾਨਕ ਆਸਕੁ ਕਾਂਢੀਐ ਸਦ ਹੀ ਰਹੈ ਸਮਾਇ ॥
તે શાકત દુઃખી થઈને તડપી-તડપીને મરી ગયો છે.
ਚੰਗੈ ਚੰਗਾ ਕਰਿ ਮੰਨੇ ਮੰਦੈ ਮੰਦਾ ਹੋਇ ॥
નામ-રત્નની મિલકત હૃદય-ઘરમાં હોવા છતાં તે ભૂખ્યો જ રહે છે અને તે ભાગ્યહીન પ્રભુથી ખુબ દૂર રહે છે.
ਆਸਕੁ ਏਹੁ ਨ ਆਖੀਐ ਜਿ ਲੇਖੈ ਵਰਤੈ ਸੋਇ ॥੧॥
હે પરમેશ્વર! હું તેના દર્શન કરવા ઇચ્છતો નથી, જેને હરિ-નામનું ધ્યાન કર્યું નથી અને
ਮਹਲਾ ੨ ॥
ના મહાપુરુષે સદ્દગુરૂના દર્શન કર્યા છે ॥૩॥
ਸਲਾਮੁ ਜਬਾਬੁ ਦੋਵੈ ਕਰੇ ਮੁੰਢਹੁ ਘੁਥਾ ਜਾਇ ॥
અમે ગરીબ- બપૈયા છીએ અને પોતાના હરિ-પરમેશ્વરની સમક્ષ નિવેદન કરીએ છીએ કે
ਨਾਨਕ ਦੋਵੈ ਕੂੜੀਆ ਥਾਇ ਨ ਕਾਈ ਪਾਇ ॥੨॥
અમને પ્રિયતમ ગુરુથી મળાવી દે ત્યારથી અમે સદ્દગુરૂની ભક્તિ કરીએ.
ਪਉੜੀ ॥
જયારે હરિ-પ્રભુની કૃપા હોય છે તો જ સદ્દગુરૂની ભક્તિ કરે છે.
ਜਿਤੁ ਸੇਵਿਐ ਸੁਖੁ ਪਾਈਐ ਸੋ ਸਾਹਿਬੁ ਸਦਾ ਸਮ੍ਹ੍ਹਾਲੀਐ ॥
ગુરુ વગર મારું કોઈ મિત્ર નથી અને ગુરુ સદ્દગુરુ જ અમારા પ્રાણ છે.
ਜਿਤੁ ਕੀਤਾ ਪਾਈਐ ਆਪਣਾ ਸਾ ਘਾਲ ਬੁਰੀ ਕਿਉ ਘਾਲੀਐ ॥
નાનકનું કહેવું છે કે ગુરુએ મારી અંદર પરમાત્માનું નામ વસાવી દીધું છે અને તે સાચા હરિ-પરમેશ્વરનાં નામનું સ્મરણ કરે છે.
ਮੰਦਾ ਮੂਲਿ ਨ ਕੀਚਈ ਦੇ ਲੰਮੀ ਨਦਰਿ ਨਿਹਾਲੀਐ ॥
અમે ગરીબ બપૈયા છીએ અને પોતાના પ્રભુની સમક્ષ નિવેદન કરીએ છીએ ॥૪॥૩॥
ਜਿਉ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲਿ ਨ ਹਾਰੀਐ ਤੇਵੇਹਾ ਪਾਸਾ ਢਾਲੀਐ ॥
વડહંસ મહેલ ૪॥
ਕਿਛੁ ਲਾਹੇ ਉਪਰਿ ਘਾਲੀਐ ॥੨੧॥
હે હરિ! મારા પર કૃપા કર તેમજ સુખોનાં દાતા સદ્દગુરુથી મળાવી દે.
ਸਲੋਕੁ ਮਹਲਾ ੨ ॥
સદ્દગુરુથી હું હરિની સ્તુતિની વાતો પૂછીશ.
ਚਾਕਰੁ ਲਗੈ ਚਾਕਰੀ ਨਾਲੇ ਗਾਰਬੁ ਵਾਦੁ ॥
જેને નામ-ધન પ્રાપ્ત કર્યું છે, હું તે સદ્દગુરુથી હરિની સ્તુતિની વાતો પૂછીશ.
ਗਲਾ ਕਰੇ ਘਣੇਰੀਆ ਖਸਮ ਨ ਪਾਏ ਸਾਦੁ ॥
ગુરુ સદ્દગુરૂએ મને રસ્તો બતાવ્યો છે, આથી હું રોજ તેના ચરણ સ્પર્શ કરું છું અને તેની સમક્ષ હંમેશા નિવેદન કરું છું.
ਆਪੁ ਗਵਾਇ ਸੇਵਾ ਕਰੇ ਤਾ ਕਿਛੁ ਪਾਏ ਮਾਨੁ ॥
જે હરિ-નામ તેમજ હરિથી રંગાયેલ છે, તે જ ભક્ત દુઃખ-સુખને એક સમાન સમજે છે.
ਨਾਨਕ ਜਿਸ ਨੋ ਲਗਾ ਤਿਸੁ ਮਿਲੈ ਲਗਾ ਸੋ ਪਰਵਾਨੁ ॥੧॥
હે હરિ! મારા પર કૃપા કર અને મને સુખોનાં દાતા ગુરુથી મળાવી દે ॥૧॥
ਮਹਲਾ ੨ ॥
ગુરુના મુખથી પરમાત્માનું નામ સાંભળીને મારા બધા પાપ તેમજ અહંકાર નષ્ટ થઈ ગયા છે.
ਜੋ ਜੀਇ ਹੋਇ ਸੁ ਉਗਵੈ ਮੁਹ ਕਾ ਕਹਿਆ ਵਾਉ ॥
હરિ-નામનું ભજન કરવાથી સંસારના તમામ રોગ નિવૃત થઈ જાય છે.
ਬੀਜੇ ਬਿਖੁ ਮੰਗੈ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਵੇਖਹੁ ਏਹੁ ਨਿਆਉ ॥੨॥
જેને હરિ-નામની પ્રાર્થના કરી છે, તેના દુઃખ તેમજ પાપ નાશ થઈ ગયા છે.
ਮਹਲਾ ੨ ॥
સદ્દગુરૂએ મારા હાથમાં જ્ઞાનની તલવાર પકડાવી દીધી છે, જેની સાથે મેં યમદૂતોનો પ્રહાર કરીને વધ કરી દીધું છે.
ਨਾਲਿ ਇਆਣੇ ਦੋਸਤੀ ਕਦੇ ਨ ਆਵੈ ਰਾਸਿ ॥
સુખોના દાતા હરિ-પ્રભુએ મારા પર કૃપા ધારણ કરી છે અને હું દુઃખ, પાપ તેમજ સંતાપથી મુક્ત થઈ ગયો છું.
ਜੇਹਾ ਜਾਣੈ ਤੇਹੋ ਵਰਤੈ ਵੇਖਹੁ ਕੋ ਨਿਰਜਾਸਿ ॥
ગુરુથી પરમાત્માનું નામ સાંભળીને મારા બધા પાપ તેમજ અહંકાર નષ્ટ થઈ ગયા છે ॥૨॥
ਵਸਤੂ ਅੰਦਰਿ ਵਸਤੁ ਸਮਾਵੈ ਦੂਜੀ ਹੋਵੈ ਪਾਸਿ ॥
હરિનું ભજન કરવાથી હરિનું નામ મારા મનને ખુબ સારું લાગે છે.
ਸਾਹਿਬ ਸੇਤੀ ਹੁਕਮੁ ਨ ਚਲੈ ਕਹੀ ਬਣੈ ਅਰਦਾਸਿ ॥
ગુરુમુખ બનીને પરમાત્માનું ભજન કરવાથી બધા રોગ નષ્ટ થઈ ગયા છે.
ਕੂੜਿ ਕਮਾਣੈ ਕੂੜੋ ਹੋਵੈ ਨਾਨਕ ਸਿਫਤਿ ਵਿਗਾਸਿ ॥੩॥
ગુરુમુખ બનીને પરમાત્માની પ્રાર્થના કરવાથી બધા રોગ દૂર થઈ ગયા છે અને શરીર આરોગ્ય થઈ ગયું છે.
ਮਹਲਾ ੨ ॥
રાત-દિવસ સરળ સમાધી હરિમાં લાગેલી રહે છે ત્યારથી મેં ગાઢ તેમજ ગંભીર હરિનું જ ધ્યાન કર્યું છે.
ਨਾਲਿ ਇਆਣੇ ਦੋਸਤੀ ਵਡਾਰੂ ਸਿਉ ਨੇਹੁ ॥
ઉચ્ચ કુળ અથવા નિમ્ન કુળથી સંબંધિત જે મનુષ્યએ પણ પરમાત્માનું ધ્યાન-મનન કર્યું છે, તેને પરમ પદાર્થ મોક્ષ મેળવી લીધું છે.
ਪਾਣੀ ਅੰਦਰਿ ਲੀਕ ਜਿਉ ਤਿਸ ਦਾ ਥਾਉ ਨ ਥੇਹੁ ॥੪॥
હરિનું ભજન કરવાથી હરિ-નામ મારા મનને સારું લાગે છે ॥૩॥
ਮਹਲਾ ੨ ॥
મહેલ ૨।।
ਹੋਇ ਇਆਣਾ ਕਰੇ ਕੰਮੁ ਆਣਿ ਨ ਸਕੈ ਰਾਸਿ ॥
જો કોઇ વ્યક્તિ કોઈ કામથી અજાણ્યા હોય અને તે કોઈ કામ કરે તે કામ તે સારું નહીં કરી શકે
ਜੇ ਇਕ ਅਧ ਚੰਗੀ ਕਰੇ ਦੂਜੀ ਭੀ ਵੇਰਾਸਿ ॥੫॥
જો કોઈ એકાદ કામ તે સરખું પણ કરી લે તો બીજું કામ ખરાબ કરી નાખશે ।।૫।।
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું ૨૨।।
ਚਾਕਰੁ ਲਗੈ ਚਾਕਰੀ ਜੇ ਚਲੈ ਖਸਮੈ ਭਾਇ ॥
જો નોકર પોતાના માલિકની મરજી ના હિસાબે ચાલે તો સમજવું કે તે માલિકની નોકરી કરી રહ્યો છે
ਹੁਰਮਤਿ ਤਿਸ ਨੋ ਅਗਲੀ ਓਹੁ ਵਜਹੁ ਭਿ ਦੂਣਾ ਖਾਇ ॥
એક તો તેને ખૂબ જ ઈજ્જત મળે છે બીજું તે પગાર પણ માલિક પાસેથી બમણો લે છે
ਖਸਮੈ ਕਰੇ ਬਰਾਬਰੀ ਫਿਰਿ ਗੈਰਤਿ ਅੰਦਰਿ ਪਾਇ ॥
પણ જે સેવક પોતાના માલિકની બરાબરી કરે છે તે મનમાં શરમિંદગી રાખે છે
ਵਜਹੁ ਗਵਾਏ ਅਗਲਾ ਮੁਹੇ ਮੁਹਿ ਪਾਣਾ ਖਾਇ ॥
પોતાની પહેલો પગાર પણ ગુમાવી બેસે છે અને માલિક તેને ગાળો આપે છે
ਜਿਸ ਦਾ ਦਿਤਾ ਖਾਵਣਾ ਤਿਸੁ ਕਹੀਐ ਸਾਬਾਸਿ ॥
જે માલિકનું દીધેલું ખાય છે તેની પ્રશંસા કરવી જોઈએ
ਨਾਨਕ ਹੁਕਮੁ ਨ ਚਲਈ ਨਾਲਿ ਖਸਮ ਚਲੈ ਅਰਦਾਸਿ ॥੨੨॥
હે નાનક! માલિક ઉપર હુકમ ન કરી શકાય તેની આગળ અરજી જ કરવી જોઈએ ।।૨।।
ਸਲੋਕੁ ਮਹਲਾ ੨ ॥
શ્લોક મહેલ ૨।।
ਏਹ ਕਿਨੇਹੀ ਦਾਤਿ ਆਪਸ ਤੇ ਜੋ ਪਾਈਐ ॥
જો આપણે કહીએ કે મેં પોતાના પ્રયાસથી આ વસ્તુને પ્રાપ્ત કરી છે તો આ માલિકની તરફથી બક્ષિસ ન કહી શકાય?