Page 436
ਧਨ ਪਿਰਹਿ ਮੇਲਾ ਹੋਇ ਸੁਆਮੀ ਆਪਿ ਪ੍ਰਭੁ ਕਿਰਪਾ ਕਰੇ ॥
પ્રભુ સ્વામી પોતે કૃપા કરે છે ત્યારે જ જીવ-સ્ત્રીનો પ્રભુ-પતિથી મેળાપ થાય છે.
ਸੇਜਾ ਸੁਹਾਵੀ ਸੰਗਿ ਪਿਰ ਕੈ ਸਾਤ ਸਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਭਰੇ ॥
પતિ પ્રભુની સંગતિમાં તેની હૃદય-પથારી સુંદર બની જાય છે તેની પાંચેય જ્ઞાનેન્દ્રિય તેનું મન અને તેની બુદ્ધિ આ બધું નામ-અમૃતથી પુષ્કળ થઈ જાય છે.
ਕਰਿ ਦਇਆ ਮਇਆ ਦਇਆਲ ਸਾਚੇ ਸਬਦਿ ਮਿਲਿ ਗੁਣ ਗਾਵਓ ॥
હે હંમેશા-સ્થિર રહેનાર દયાળુ પ્રભુ! મારા પર કૃપા કર કૃપા કર હું ગુરુના શબ્દમાં જોડાઈને તારા ગુણ ગાવ.
ਨਾਨਕਾ ਹਰਿ ਵਰੁ ਦੇਖਿ ਬਿਗਸੀ ਮੁੰਧ ਮਨਿ ਓਮਾਹਓ ॥੧॥
હે નાનક! જે જીવ-સ્ત્રીના મનમાં પ્રભુ-પતિના મેળાપનો રસ ઉત્પન્ન થાય છે તે હરિ પતિનાં દર્શન કરીને અંતરાત્મામાં ખુશ થાય છે ॥૧॥
ਮੁੰਧ ਸਹਜਿ ਸਲੋਨੜੀਏ ਇਕ ਪ੍ਰੇਮ ਬਿਨੰਤੀ ਰਾਮ ॥
હે આધ્યાત્મિક સ્થિરતામાં ટકેલી સુંદર નેત્રોવાળી જીવ-સ્ત્રી! મારી એક પ્રેમ ભરેલી વિનંતી સાંભળ.
ਮੈ ਮਨਿ ਤਨਿ ਹਰਿ ਭਾਵੈ ਪ੍ਰਭ ਸੰਗਮਿ ਰਾਤੀ ਰਾਮ ॥
મને પણ રસ્તો દેખાડ કેમ કે મને ભક્તિમાં પ્રભુ પ્રેમાળ લાગે અને હું પ્રભુની સાથે ભળી જાઉં.
ਪ੍ਰਭ ਪ੍ਰੇਮਿ ਰਾਤੀ ਹਰਿ ਬਿਨੰਤੀ ਨਾਮਿ ਹਰਿ ਕੈ ਸੁਖਿ ਵਸੈ ॥
જે જીવ-સ્ત્રી પ્રભુના પ્રેમમાં રંગાયેલી રહે છે અને તેના ઓટલા પર વિનંતી કરતી રહે છે તે પ્રભુના નામમાં જોડાઈને આધ્યાત્મિક આનંદમાં જીવન વિતાવે છે.
ਤਉ ਗੁਣ ਪਛਾਣਹਿ ਤਾ ਪ੍ਰਭੁ ਜਾਣਹਿ ਗੁਣਹ ਵਸਿ ਅਵਗਣ ਨਸੈ ॥
હે પ્રભુ! જે જીવ-સ્ત્રીઓ જ્યારે તારા ગુણ ઓળખે છે ત્યારે તે તારી સાથે ગાઢ જાણ-ઓળખ નાખી લે છે તેના હૃદયમાં ગુણ આવી ટકે છે અને અવગુણ તેની અંદરથી દૂર થઈ જાય છે.
ਤੁਧੁ ਬਾਝੁ ਇਕੁ ਤਿਲੁ ਰਹਿ ਨ ਸਾਕਾ ਕਹਣਿ ਸੁਨਣਿ ਨ ਧੀਜਏ ॥
હે પ્રભુ! હું તારા વગર એક તલ જેટલા સમય પણ જીવી શકતી નથી મારી જીવાત્મા વ્યાકુળ થઈ ઊઠે છે. તારા નામ વગર કંઈ બીજું કહેવા કે સાંભળવાથી મારા મનને ધીરજ આવતી નથી.
ਨਾਨਕਾ ਪ੍ਰਿਉ ਪ੍ਰਿਉ ਕਰਿ ਪੁਕਾਰੇ ਰਸਨ ਰਸਿ ਮਨੁ ਭੀਜਏ ॥੨॥
હે નાનક! જે જીવ-સ્ત્રી પ્રભુને 'હે પ્રેમાળ! હે પ્રેમાળ!' કહી કહીને યાદ કરતી રહે છે તેની જીભ તેનું મન પરમાત્માના નામ-રસમાં પલળી જાય છે ॥૨॥
ਸਖੀਹੋ ਸਹੇਲੜੀਹੋ ਮੇਰਾ ਪਿਰੁ ਵਣਜਾਰਾ ਰਾਮ ॥
હે સત્સંગી બહેનપણીઓ! પરમાત્મા પ્રેમનો વ્યાપારી છે.
ਹਰਿ ਨਾਮੋੁ ਵਣੰਜੜਿਆ ਰਸਿ ਮੋਲਿ ਅਪਾਰਾ ਰਾਮ ॥
મેં તેમની પાસેથી હરિનું નામ ખરીદ્યું છે એટલે કે તેમની સાથે નામનો વ્યવસાય કર્યો છે. એ રામની મીઠાશ અમૂલ્ય છે.
ਮੋਲਿ ਅਮੋਲੋ ਸਚ ਘਰਿ ਢੋਲੋ ਪ੍ਰਭ ਭਾਵੈ ਤਾ ਮੁੰਧ ਭਲੀ ॥
નામ પ્રાપ્ત કરીને તે મૂલ્યવાન બની ગઈ છે. તે સત્યમાં તેના પ્રભુ-પતિના ઘરે રહે છે. જો સંમોહિત પ્રિય પ્રભુ-પતિને પસંદ કરવાનું શરૂ કરે છે, તો તે પ્રિય બને છે.
ਇਕਿ ਸੰਗਿ ਹਰਿ ਕੈ ਕਰਹਿ ਰਲੀਆ ਹਉ ਪੁਕਾਰੀ ਦਰਿ ਖਲੀ ॥
ઘણા લોકો પ્રભુ સાથે ઉત્સાહથી આનંદ માણવાનું ચાલુ રાખે છે જ્યારે હું તેમના દરવાજા પર ઉભા રહીને પુકાર કરું છું.
ਕਰਣ ਕਾਰਣ ਸਮਰਥ ਸ੍ਰੀਧਰ ਆਪਿ ਕਾਰਜੁ ਸਾਰਏ ॥
જે બધું જ કરવા યોગ્ય છે જે માયાનો પતિ છે તે જીવ-સ્ત્રીના મનુષ્ય જન્મના હેતુને સફળ કરે છે
ਨਾਨਕ ਨਦਰੀ ਧਨ ਸੋਹਾਗਣਿ ਸਬਦੁ ਅਭ ਸਾਧਾਰਏ ॥੩॥
હે નાનક! જે જીવ-સ્ત્રી પર પ્રભુની કૃપાની નજર હોય છે તે ભાગ્યશાળી છે ગુરુના શબ્દ તેના હૃદયને સહારો આપી રાખે છે તે પરમાત્મા જે આખા જગતનું મૂળ છે. ॥૩॥
ਹਮ ਘਰਿ ਸਾਚਾ ਸੋਹਿਲੜਾ ਪ੍ਰਭ ਆਇਅੜੇ ਮੀਤਾ ਰਾਮ ॥
હે બહેનપણીઓ! મારા હૃદય-ઘરમાં જાણે અટલ ખુશીઓ ભરેલ ગીત ગાવામાં આવી રહ્યું છે કારણ કે મિત્ર પ્રભુ મારી અંદર આવી વસ્યો છે.
ਰਾਵੇ ਰੰਗਿ ਰਾਤੜਿਆ ਮਨੁ ਲੀਅੜਾ ਦੀਤਾ ਰਾਮ ॥
તે પ્રભુ તે જીવોને મળી જાય છે જે તેના પ્રેમ-રંગમાં રંગાયેલ રહે છે તે પોતાનું મન તેના હવાલે કરે છે અને તે નામ પ્રાપ્ત કરે છે.
ਆਪਣਾ ਮਨੁ ਦੀਆ ਹਰਿ ਵਰੁ ਲੀਆ ਜਿਉ ਭਾਵੈ ਤਿਉ ਰਾਵਏ ॥
જે જીવ-સ્ત્રી પોતાનું મન પ્રભુ-પતિના હવાલે કરે છે તે પ્રભુ-પતિનો મેળાપ પ્રાપ્ત કરી લે છે પછી પોતાની રજા પ્રમાણે પ્રભુ તે જીવ-સ્ત્રીની સાથે મળી રહે છે.
ਤਨੁ ਮਨੁ ਪਿਰ ਆਗੈ ਸਬਦਿ ਸਭਾਗੈ ਘਰਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਫਲੁ ਪਾਵਏ ॥
જે જીવાત્મા-વધુ ગુરુના શબ્દમાં જોડાઈને પોતાનું મન પોતાનું હૃદય પ્રભુ-પતિને ઉપહાર કરે છે, તે પોતાના ભાગ્યોવાળા હૃદય-ઘરમાં આધ્યાત્મિક જીવન દેનાર નામ-ફળ મેળવી લે છે.
ਬੁਧਿ ਪਾਠਿ ਨ ਪਾਈਐ ਬਹੁ ਚਤੁਰਾਈਐ ਭਾਇ ਮਿਲੈ ਮਨਿ ਭਾਣੇ ॥
પ્રભુ કોઈ સમજદારીથી કોઈ બુદ્ધિમાનીથી કોઈ ધાર્મિક પુસ્તકોના પાઠથી મળતો નથી તે તો પ્રેમથી જ મળે છે તેને મળે છે જેના મનમાં તે પ્રેમાળ લાગે છે.
ਨਾਨਕ ਠਾਕੁਰ ਮੀਤ ਹਮਾਰੇ ਹਮ ਨਾਹੀ ਲੋਕਾਣੇ ॥੪॥੧॥
નાનક કહે છે, હે ઠાકોર! હે મિત્ર! કૃપા કર મને પોતાનો બનાવી રાખ હું તારા વગર કોઈ બીજાનો ન બનુ ॥૪॥૧॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੧ ॥
આશા મહેલ ૧॥
ਅਨਹਦੋ ਅਨਹਦੁ ਵਾਜੈ ਰੁਣ ਝੁਣਕਾਰੇ ਰਾਮ ॥
મારુ મન પ્રેમાળ પ્રભુના પ્રેમ રંગમાં રંગાઈ ગયું છે હવે મારી અંદર જાણે ઝાંઝરનો ઝણકાર દેનાર વાજું એક રસ વાગી રહ્યું છે.
ਮੇਰਾ ਮਨੋ ਮੇਰਾ ਮਨੁ ਰਾਤਾ ਲਾਲ ਪਿਆਰੇ ਰਾਮ ॥
મારું મન દરેક સમયે પ્રભુની યાદમાં એકરસ રહે છે મસ્ત રહે છે
ਅਨਦਿਨੁ ਰਾਤਾ ਮਨੁ ਬੈਰਾਗੀ ਸੁੰਨ ਮੰਡਲਿ ਘਰੁ ਪਾਇਆ ॥
મેં હવે એવા ઊંચા મંડળમાં ઠેકાણું મેળવી લીધું છે જ્યાં કોઈ માયાવી ફુવારા ઉઠતા નથી
ਆਦਿ ਪੁਰਖੁ ਅਪਰੰਪਰੁ ਪਿਆਰਾ ਸਤਿਗੁਰਿ ਅਲਖੁ ਲਖਾਇਆ ॥
સદ્દગુરુએ મને તે અદ્રશ્ય પ્રભુ દેખાડી દીધો છે જે બધાનો આદિ છે અને બધામાં વ્યાપક છે જે બધાનો પ્રેમાળ છે અને જેનાથી ઉપર બીજી કોઈ હસ્તી નથી.
ਆਸਣਿ ਬੈਸਣਿ ਥਿਰੁ ਨਾਰਾਇਣੁ ਤਿਤੁ ਮਨੁ ਰਾਤਾ ਵੀਚਾਰੇ ॥
મારુ મન ગુરુના શબ્દના વિચારની કૃપાથી તે નારાયણમાં મસ્ત રહે છે જે પોતાના આસન પર પોતાની ખુરશી પર હંમેશા સ્થિર રહે છે.
ਨਾਨਕ ਨਾਮਿ ਰਤੇ ਬੈਰਾਗੀ ਅਨਹਦ ਰੁਣ ਝੁਣਕਾਰੇ ॥੧॥
હે નાનક! જે લોકોના મન પ્રભુના નામમાં રંગાઈ જાય છે પ્રભુ-નામના મતવાલા થઈ જાય છે. તેની અંદર જાણે ઝાંઝરનો ઝણકાર દેનાર વાજું એક રસ વાગે છે ॥૧॥
ਤਿਤੁ ਅਗਮ ਤਿਤੁ ਅਗਮ ਪੁਰੇ ਕਹੁ ਕਿਤੁ ਬਿਧਿ ਜਾਈਐ ਰਾਮ ॥
હે બહેનપણીઓ! કહે તે પહોચથી ઉપર પરમાત્માના શહેરમાં કઈ રીતથી જાય છે?
ਸਚੁ ਸੰਜਮੋ ਸਾਰਿ ਗੁਣਾ ਗੁਰ ਸਬਦੁ ਕਮਾਈਐ ਰਾਮ ॥
બહેનપણી જવાબ દે છે, હે બહેન! તે શહેરમાં પહોંચવા માટે હંમેશા-સ્થિર પ્રભુનું નામ સ્મરણ કરીને નામ જપવાની કૃપાથી ઈન્દ્રિયોને વિકારો તરફથી રોકીને પ્રભુના ગુણ હૃદયમાં સંભાળીને સદ્દગુરુના શબ્દ કમાવવા જોઈએ.
ਸਚੁ ਸਬਦੁ ਕਮਾਈਐ ਨਿਜ ਘਰਿ ਜਾਈਐ ਪਾਈਐ ਗੁਣੀ ਨਿਧਾਨਾ ॥
હંમેશા-સ્થિર પ્રભુથી મળાવનાર ગુરુ-શબ્દ કમાવવાથી પોતાના ઘરમાં સ્વયં-સ્વરૂપમાં પહોંચી જાય છે અને ગુણોનો ખજાનો પરમાત્મા મળી જાય છે.
ਤਿਤੁ ਸਾਖਾ ਮੂਲੁ ਪਤੁ ਨਹੀ ਡਾਲੀ ਸਿਰਿ ਸਭਨਾ ਪਰਧਾਨਾ ॥
તે પ્રભુનો આશરો લઈને તેની ડાળીઓ-મૂળ-પાંદડાનો આશરો લેવાની જરૂરિયાત રહેતી નથી કારણ કે તે પરમાત્મા બધાના માથા પર પ્રધાન છે.
ਜਪੁ ਤਪੁ ਕਰਿ ਕਰਿ ਸੰਜਮ ਥਾਕੀ ਹਠਿ ਨਿਗ੍ਰਹਿ ਨਹੀ ਪਾਈਐ ॥
આ દુનિયા જાપ કરીને તપ સાધીને ઈન્દ્રિયોને રોકવાનો પ્રયત્ન કરીને હારી ગઈ છે આ પ્રકારની જીદથી ઈન્દ્રિયોને વશમાં કરવાનો પ્રયત્ન કરવાથી પરમાત્મા મળતો નથી.
ਨਾਨਕ ਸਹਜਿ ਮਿਲੇ ਜਗਜੀਵਨ ਸਤਿਗੁਰ ਬੂਝ ਬੁਝਾਈਐ ॥੨॥
હે નાનક! તે મનુષ્ય આધ્યાત્મિક સ્થિરતામાં ટકીને જગતના આશરે પ્રભુને મળી જાય છે જેને સદ્દગુરુની દીધેલી મતિએ સાચો જીવન-રસ્તો સમજાવી દીધો છે ॥૨॥
ਗੁਰੁ ਸਾਗਰੋ ਰਤਨਾਗਰੁ ਤਿਤੁ ਰਤਨ ਘਣੇਰੇ ਰਾਮ ॥
ગુરુ એક સમુદ્ર છે ગુરુ રત્નોની ખાણ છે તેનામાં સુ-જીવન શિક્ષાના અનેક રત્ન છે.