Page 411
ਸਭ ਕਉ ਤਜਿ ਗਏ ਹਾਂ ॥
અંતે તે બધીને છોડીને અહીંથી ચાલ્યા ગયા
ਸੁਪਨਾ ਜਿਉ ਭਏ ਹਾਂ ॥
હવે તે સપનાની જેમ થઈ ગયા છે કોઈ તેને યાદ પણ કરતું નથી.
ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਜਿਨ੍ਹ੍ਹਿ ਲਏ ॥੧॥
પછી તું શા માટે માયાનો મોહ છોડીને પરમાત્માનું નામ યાદ કરતો નથી? ॥૧॥
ਹਰਿ ਤਜਿ ਅਨ ਲਗੇ ਹਾਂ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્ય પરમાત્માને ભૂલીને અન્ય પદાર્થોના મોહમાં ફસાયેલ રહે છે
ਜਨਮਹਿ ਮਰਿ ਭਗੇ ਹਾਂ ॥
તે જન્મ-મરણના ચક્કરમાં ભટકતો ફરે છે.
ਹਰਿ ਹਰਿ ਜਨਿ ਲਹੇ ਹਾਂ ॥
તે આધ્યાત્મિક જીવનનો માલિક બની ગયો.
ਜੀਵਤ ਸੇ ਰਹੇ ਹਾਂ ॥
જે મનુષ્યએ પરમાત્માને મેળવી લીધો
ਜਿਸਹਿ ਕ੍ਰਿਪਾਲੁ ਹੋਇ ਹਾਂ ॥ ਨਾਨਕ ਭਗਤੁ ਸੋਇ ॥੨॥੭॥੧੬੩॥੨੩੨॥
પરંતુ જીવના પોતાના વશની વાત નથી જે મનુષ્ય પર પ્રભુ દયાવાન થાય છે હે નાનક! તે જ તેનો ભક્ત બને છે ॥૨॥૭॥૧૬૩॥૨૩૨॥
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે॥
ਰਾਗੁ ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੯ ॥
રાગ આશા મહેલ ૯॥
ਬਿਰਥਾ ਕਹਉ ਕਉਨ ਸਿਉ ਮਨ ਕੀ ॥
હે ભાઈ! હું આ મનુષ્ય મનની ખરાબ સ્થિતિ કોને કહું?
ਲੋਭਿ ਗ੍ਰਸਿਓ ਦਸ ਹੂ ਦਿਸ ਧਾਵਤ ਆਸਾ ਲਾਗਿਓ ਧਨ ਕੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
દરેક મનુષ્યની આ જ સ્થિતિ છે લોભમાં ફસાયેલું આ મન દસેય દિશાઓમાં દોડે છે આને ધન જોડવાની તૃષ્ણા લાગેલી રહે છે ॥૧॥ વિરામ॥
ਸੁਖ ਕੈ ਹੇਤਿ ਬਹੁਤੁ ਦੁਖੁ ਪਾਵਤ ਸੇਵ ਕਰਤ ਜਨ ਜਨ ਕੀ ॥
હે ભાઈ! સુખ પ્રાપ્ત કરવા માટે આ મન જગ્યા-જગ્યાની સેવા કરતું ફરે છે અને આ રીતે સુખની જગ્યાએ ઉલટાનું દુઃખ સહે છે.
ਦੁਆਰਹਿ ਦੁਆਰਿ ਸੁਆਨ ਜਿਉ ਡੋਲਤ ਨਹ ਸੁਧ ਰਾਮ ਭਜਨ ਕੀ ॥੧॥
કૂતરાની જેમ દરેકના ઓટલા પર ભટક્તું ફરે છે આને પરમાત્માનું ભજન કરવાની ક્યારેય સૂઝતી નથી ॥૧॥
ਮਾਨਸ ਜਨਮ ਅਕਾਰਥ ਖੋਵਤ ਲਾਜ ਨ ਲੋਕ ਹਸਨ ਕੀ ॥
હે ભાઈ! લોભમાં ફસાયેલ જીવ પોતાનું મનુષ્ય જન્મ વ્યર્થ જ ગુમાવી લે છે આના લાલચને કારણે લોકો દ્વારા કરવામાં આવેલ હાસ્ય-મજાકથી પણ આને શરમ આવતી નથી.
ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਜਸੁ ਕਿਉ ਨਹੀ ਗਾਵਤ ਕੁਮਤਿ ਬਿਨਾਸੈ ਤਨ ਕੀ ॥੨॥੧॥੨੩੩॥
નાનક કહે છે, હે જીવ! તું પરમાત્માની મહિમા શા માટે કરતો નથી? મહિમાની કૃપાથી જ તારી આ અસત્ય મતિ દૂર થઈ શકશે ॥૨॥૧॥૨૩૩॥
ਰਾਗੁ ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੧ ਅਸਟਪਦੀਆ ਘਰੁ ੨
રાગ આશા મહેલ ૧ અષ્ટપદીઆ ઘર ૨
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે॥
ਉਤਰਿ ਅਵਘਟਿ ਸਰਵਰਿ ਨ੍ਹ੍ਹਾਵੈ ॥
હે ભરથરી જોગી! જોગી કોઈ ટેકરી એવા પહાડથી ઉતરીને કોઈ તીર્થ-સરોવરમાં સ્નાન કરે છે તો આને પુણ્ય-કર્મ સમજે છે પરંતુ જે મનુષ્ય અહંકાર વગેરેની મુશ્કેલ ઘાટીથી ઉતરીને સત્સંગના સરોવરમાં આધ્યાત્મિક સ્નાન કરે છે
ਬਕੈ ਨ ਬੋਲੈ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਵੈ ॥
જે ખુબ વ્યર્થ બોલતો નથી અને પરમાત્માના ગુણ ગાય છે તે મનુષ્ય આવી તે આધ્યાત્મિક સ્થિતિમાં ટકી રહે છે.
ਜਲੁ ਆਕਾਸੀ ਸੁੰਨਿ ਸਮਾਵੈ ॥
જ્યાં કોઈ માયાવી ફુવારા ઉઠતા નથી જાણે સમુદ્રનું જળ સુરજની મદદથી ઊંચું ઉઠીને બાષ્પ બનીને આકાશોમાં વાદળ બનીને ઉડાન ભરે છે.
ਰਸੁ ਸਤੁ ਝੋਲਿ ਮਹਾ ਰਸੁ ਪਾਵੈ ॥੧॥
તે મનુષ્ય શાંતિ રસને હલાવીને લઈને નામ-મહા-રસ પીવે છે. ॥૧॥
ਐਸਾ ਗਿਆਨੁ ਸੁਨਹੁ ਅਭ ਮੋਰੇ ॥
હે મન! પરમાત્માની સાથે ગાઢ સંધિ નાખનાર આ વાત સાંભળ
ਭਰਿਪੁਰਿ ਧਾਰਿ ਰਹਿਆ ਸਭ ਠਉਰੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
કે પરમાત્મા દરેક જગ્યાએ પુષ્કળ છે અને દરેક જગ્યાએ સહારો આપી રહ્યો છે ॥૧॥વિરામ॥
ਸਚੁ ਬ੍ਰਤੁ ਨੇਮੁ ਨ ਕਾਲੁ ਸੰਤਾਵੈ ॥
હે જોગી! જે મનુષ્યએ હંમેશા સ્થિર પ્રભુના નામને પોતાનું નિત્ય વ્રત બનાવી લીધું છે નિત્યની કાર બનાવી લીધી છે તેને મૃત્યુનો ડર પજવતો નથી આધ્યાત્મિક મૃત્યુનો ખતરો રહેતો નથી.
ਸਤਿਗੁਰ ਸਬਦਿ ਕਰੋਧੁ ਜਲਾਵੈ ॥
ગુરુના શબ્દમાં જોડાઈને તે પોતાની અંદરથી ક્રોધને સળગાવી લે છે
ਗਗਨਿ ਨਿਵਾਸਿ ਸਮਾਧਿ ਲਗਾਵੈ ॥
ઉચ્ચ આધ્યાત્મિક મંડળમાં નિવાસ કરીને તે પ્રભુ ચરણોથી જોડાયેલ રહે છે સમાધિ લગાવી રાખે છે.
ਪਾਰਸੁ ਪਰਸਿ ਪਰਮ ਪਦੁ ਪਾਵੈ ॥੨॥
હે જોગી! ગુરુ પારસના ચરણોને સ્પર્શીને તે સૌથી ઊંચો આધ્યાત્મિક દરજ્જો પ્રાપ્ત કરી લે છે ॥૨॥
ਸਚੁ ਮਨ ਕਾਰਣਿ ਤਤੁ ਬਿਲੋਵੈ ॥
હે જોગી! જે મનુષ્ય પોતાના મનને વશ કરવા માટે હંમેશા-સ્થિર પ્રભુને યાદ રાખે છે વારંવાર યાદ કરે છે જેમ દૂધ વલોવે છે અને પોતાના મૂળ પ્રભુની શોધ કરે છે.
ਸੁਭਰ ਸਰਵਰਿ ਮੈਲੁ ਨ ਧੋਵੈ ॥
જે મનુષ્ય નામ અમૃતથી નાકોનાક ભરેલ સરોવરમાંથી જેમ કોઈ વિકારો વગેરેની ગંદકી નથી પોતાને ધોવે છે
ਜੈ ਸਿਉ ਰਾਤਾ ਤੈਸੋ ਹੋਵੈ ॥
તે મનુષ્ય તેવો જ થઈ જાય છે જેમ પ્રભુની સાથે તે પ્રેમ નાખે છે.
ਆਪੇ ਕਰਤਾ ਕਰੇ ਸੁ ਹੋਵੈ ॥੩॥
તેને પછી આ સમજ આવી જાય છે કે જગતમાં તે જ કાંઈક થાય છે જે કર્તાર પોતે જ કરી રહ્યો છે ॥૩॥
ਗੁਰ ਹਿਵ ਸੀਤਲੁ ਅਗਨਿ ਬੁਝਾਵੈ ॥
હે જોગી! તું બર્ફીલી પહાડોની ગુફાઓમાં રહે છે શરીર પર વિભૂતિ મલે છે સીંગી વગાડે છે પરંતુ બરફ જેવા ઠંડા-ઠાર જીગરવાળા ગુરુને મળીને જે મનુષ્ય પોતાની અંદરની તૃષ્ણાની આગ ઠારે છે
ਸੇਵਾ ਸੁਰਤਿ ਬਿਭੂਤ ਚੜਾਵੈ ॥
જે મનુષ્ય ગુરુની કહેલી સેવામાં પોતાનું ધ્યાન રાખે છે જે જાણે આ રાખ વિભૂતિ શરીર પર ઘસે છે
ਦਰਸਨੁ ਆਪਿ ਸਹਜ ਘਰਿ ਆਵੈ ॥
તેને વાસ્તવિક વેશ ધારણ કરી લીધો છે તે હંમેશા સ્થિર આધ્યાત્મિક સ્થિતિમાં ટકી રહે છે
ਨਿਰਮਲ ਬਾਣੀ ਨਾਦੁ ਵਜਾਵੈ ॥੪॥
જે મનુષ્ય પ્રભુની મહિમાથી પુષ્કળ ગુરુની પવિત્ર વાણી હંમેશા પોતાની અંદર વસાવે છે જે જાણે આ નાદ વગાડે છે ॥૪॥
ਅੰਤਰਿ ਗਿਆਨੁ ਮਹਾ ਰਸੁ ਸਾਰਾ ॥
હે જોગી! જે મનુષ્યએ પોતાની અંદર પ્રભુની સાથે ગાઢ સંધિ નાખી લીધી છે જે હંમેશા શ્રેષ્ઠ નામ મહા રસ પી રહ્યો છે
ਤੀਰਥ ਮਜਨੁ ਗੁਰ ਵੀਚਾਰਾ ॥
જેને સદ્દગુરુની વાણીના વિચારને અઢાર તીર્થોનું સ્નાન બનાવી લીધું છે
ਅੰਤਰਿ ਪੂਜਾ ਥਾਨੁ ਮੁਰਾਰਾ ॥
જેને પોતાના હૃદયને પરમાત્માના રહેવા માટે મંદિર બનાવ્યું છે અને અંતરાત્મામાં તેની પૂજા કરે છે.
ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਮਿਲਾਵਣਹਾਰਾ ॥੫॥
તે પોતાના પ્રકાશને પરમાત્માના પ્રકાશમાં મળાવી લે છે ॥૫॥
ਰਸਿ ਰਸਿਆ ਮਤਿ ਏਕੈ ਭਾਇ ॥
હે જોગી! જે મનુષ્યનું મન નામ-રસમાં પલળી જાય છે જેની બુદ્ધિ એક પ્રભુના પ્રેમમાં ઓગળી જાય છે
ਤਖਤ ਨਿਵਾਸੀ ਪੰਚ ਸਮਾਇ ॥
તે કામાદિક પાંચેયને સમાપ્ત કરીને અંતરાત્મામાં સ્થિર થઈ જાય છે.
ਕਾਰ ਕਮਾਈ ਖਸਮ ਰਜਾਇ ॥
પતિ-પ્રભુની રજામાં ચાલવું તેનું નિત્યનું કાર્ય નિત્યની કમાણી થઈ જાય છે.
ਅਵਿਗਤ ਨਾਥੁ ਨ ਲਖਿਆ ਜਾਇ ॥੬॥
તે મનુષ્ય તે 'નાથ'નો સ્વરૂપ થઈ જાય છે જે અદ્રશ્ય છે અને જેનું સ્વરૂપ વ્યક્ત કરી શકાતું નથી ॥૬॥
ਜਲ ਮਹਿ ਉਪਜੈ ਜਲ ਤੇ ਦੂਰਿ ॥
હે જોગી! સૂર્ય તેમજ ચંદ્ર સરોવર વગેરેના પાણીમાં ચમકે છે પરંતુ તે પાણીથી તે ખુબ જ દૂર છે.
ਜਲ ਮਹਿ ਜੋਤਿ ਰਹਿਆ ਭਰਪੂਰਿ ॥
પાણીમાં તેનો પ્રકાશ ચમક મારે છે આ રીતે પરમાત્માનો પ્રકાશ બધા જીવોમાં દરેક જગ્યાએ વ્યાપક છે.
ਕਿਸੁ ਨੇੜੈ ਕਿਸੁ ਆਖਾ ਦੂਰਿ ॥
પરંતુ તે પરમાત્મા નિર્લિપ પણ છે બધાની નજીક પણ છે અને દૂર પણ છે. હું આ કહી શકતો નથી કે તે કોની નજીક છે કોની દૂર છે.
ਨਿਧਿ ਗੁਣ ਗਾਵਾ ਦੇਖਿ ਹਦੂਰਿ ॥੭॥
તેને દરેક જગ્યાએ હાજર જોઈને હું તે ગુણોના ખજાના પ્રભુના ગુણ ગાવા છું. ॥૭॥
ਅੰਤਰਿ ਬਾਹਰਿ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ ॥
દરેક જગ્યાએ જીવોની અંદર અને બહાર આખી સૃષ્ટિમાં પરમાત્મા વગર બીજું કોઈ નથી