Page 410
ਅਲਖ ਅਭੇਵੀਐ ਹਾਂ ॥
હે મન! તે પરમાત્માની સેવા-ભક્તિ કરવી જોઈએ
ਤਾਂ ਸਿਉ ਪ੍ਰੀਤਿ ਕਰਿ ਹਾਂ ॥
જેનું સાચું સ્વરૂપ કહી શકાતું નથી જેનો તફાવત મેળવી શકાતો નથી.
ਬਿਨਸਿ ਨ ਜਾਇ ਮਰਿ ਹਾਂ ॥
હે મન! તે પરમાત્માથી પ્રેમ નાખ જે ક્યારેય નાશ થતો નથી જે ના જન્મે છે ના મરે છે.
ਗੁਰ ਤੇ ਜਾਨਿਆ ਹਾਂ ॥
હે મન! જે મનુષ્યએ ગુરુ દ્વારા તે પરમાત્માની સાથે ગાઢ સંધિ નાખી લીધી
ਨਾਨਕ ਮਨੁ ਮਾਨਿਆ ਮੇਰੇ ਮਨਾ ॥੨॥੩॥੧੫੯॥
નાનક કહે છે, તેનું મન હંમેશા તેની યાદમાં રમી રહે છે ॥૨॥૩॥૧૫૯॥
ਆਸਾਵਰੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
રાગ આશાવરી મહેલ ૫॥
ਏਕਾ ਓਟ ਗਹੁ ਹਾਂ ॥
હે મન! એક પરમાત્માનો જ પાલવ પકડ
ਗੁਰ ਕਾ ਸਬਦੁ ਕਹੁ ਹਾਂ ॥
હંમેશા ગુરુની વાણી ઉચ્ચારતો રહે.
ਆਗਿਆ ਸਤਿ ਸਹੁ ਹਾਂ ॥
હે મન! પરમાત્માની રજાને મીઠી માન.
ਮਨਹਿ ਨਿਧਾਨੁ ਲਹੁ ਹਾਂ ॥
હે ભાઈ! પોતાના મનમાં વસતા બધા ગુણોના ખજાના પ્રભુને મેળવી લે.
ਸੁਖਹਿ ਸਮਾਈਐ ਮੇਰੇ ਮਨਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે મન! આ રીતે હંમેશા આધ્યાત્મિક આનંદમાં લીન રહેવાનું છે ॥૧॥વિરામ॥
ਜੀਵਤ ਜੋ ਮਰੈ ਹਾਂ ॥
હે મન! જે મનુષ્ય કામ-કાજ કરતો કરતો માયાના મોહથી અસ્પૃશ્ય રહે છે
ਦੁਤਰੁ ਸੋ ਤਰੈ ਹਾਂ ॥
તે મનુષ્ય આ સંસાર-સમુદ્રથી પાર થઈ જાય છે. જેમાંથી પાર થવું ખુબ મુશ્કેલ છે
ਸਭ ਕੀ ਰੇਨੁ ਹੋਇ ਹਾਂ
તે મનુષ્ય બધાના ચરણોની ધૂળ થયેલ રહે છે.
ਨਿਰਭਉ ਕਹਉ ਸੋਇ ਹਾਂ ॥
હે મન! જો ગુરુની કૃપા હોય તો હું પણ તે નિર્ભય પરમાત્માની મહિમા કરતો રહું.
ਮਿਟੇ ਅੰਦੇਸਿਆ ਹਾਂ ॥
હે મન! જે મનુષ્યને સદ્દગુરુની શિક્ષા પ્રાપ્ત થઈ જાય છે
ਸੰਤ ਉਪਦੇਸਿਆ ਮੇਰੇ ਮਨਾ ॥੧॥
તેની બધી ચિંતા-ફિકર મટી જાય છે ॥૧॥
ਜਿਸੁ ਜਨ ਨਾਮ ਸੁਖੁ ਹਾਂ ॥
હે મન! જે મનુષ્યને પરમાત્માના નામનો આનંદ પ્રાપ્ત થઈ જાય છે
ਤਿਸੁ ਨਿਕਟਿ ਨ ਕਦੇ ਦੁਖੁ ਹਾਂ ॥
ક્યારેય કોઈ દુઃખ તેની નજીક ભટક્તું નથી.
ਜੋ ਹਰਿ ਹਰਿ ਜਸੁ ਸੁਨੇ ਹਾਂ ॥
હે મન! જે મનુષ્ય પરમાત્માની મહિમા હંમેશા સાંભળતો રહે છે
ਸਭੁ ਕੋ ਤਿਸੁ ਮੰਨੇ ਹਾਂ ॥
દુનિયામાં દરેક મનુષ્ય તેનો આદર-સત્કાર કરે છે.
ਸਫਲੁ ਸੁ ਆਇਆ ਹਾਂ ॥ ਨਾਨਕ ਪ੍ਰਭ ਭਾਇਆ ਮੇਰੇ ਮਨਾ ॥੨॥੪॥੧੬੦॥
નાનક કહે છે, હે મન! જગતમાં ઉત્પન્ન થયેલ તે જ મનુષ્ય સફળ જીવનવાળો છે જે પરમાત્માને પ્રેમાળ લાગી ગયો છે ॥૨॥૪॥૧૬૦॥
ਆਸਾਵਰੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
રાગ આશાવરી મહેલ ૫॥
ਮਿਲਿ ਹਰਿ ਜਸੁ ਗਾਈਐ ਹਾਂ ॥
હે ભાઈ! સાધુ-સંગતમાં મળીને પરમાત્માની મહિમાનાં ગીત ગાવા જોઈએ
ਪਰਮ ਪਦੁ ਪਾਈਐ ਹਾਂ ॥
આ રીતે આધ્યાત્મિક જીવનનો સૌથી ઉંચો દરજ્જો પ્રાપ્ત થઈ જાય છે.
ਉਆ ਰਸ ਜੋ ਬਿਧੇ ਹਾਂ ॥
જે મનુષ્ય મહિમાના તે સ્વાદમાં રમી જાય છે
ਤਾ ਕਉ ਸਗਲ ਸਿਧੇ ਹਾਂ ॥
તેને જાણે બધી જ સિદ્ધિઓ પ્રાપ્ત થઈ જાય છે.
ਅਨਦਿਨੁ ਜਾਗਿਆ ਹਾਂ ॥
તે દરેક સમયે વિકારોના હુમલાઓથી સાવધાન રહે છે
ਨਾਨਕ ਬਡਭਾਗਿਆ ਮੇਰੇ ਮਨਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
નાનક કહે છે, હે મન! જે મનુષ્ય પ્રભુની મહિમા કરે છે તે મનુષ્ય ખુબ વધારે ભાગ્યશાળી થઈ જાય છે ॥૧॥વિરામ॥
ਸੰਤ ਪਗ ਧੋਈਐ ਹਾਂ ॥ ਦੁਰਮਤਿ ਖੋਈਐ ਹਾਂ ॥
હે ભાઈ! સંત જનોના ચરણ ધોવા જોઈએ સ્વયં ભાવ ત્યાગીને સંતોના ચરણ પડવું જોઈએ આ રીતે મનની ખોટી બુદ્ધિ દૂર થઈ જાય છે.
ਦਾਸਹ ਰੇਨੁ ਹੋਇ ਹਾਂ ॥ ਬਿਆਪੈ ਦੁਖੁ ਨ ਕੋਇ ਹਾਂ ॥
હે ભાઈ! પ્રભુના સેવકોની ચરણ ધૂળ બની રહે આ રીતે કોઈ દુઃખ પોતાનું જોર નાખી શકતું નથી.આ રીતે મનની ખોટી બુદ્ધિ દૂર થઈ જાય છે.
ਭਗਤਾਂ ਸਰਨਿ ਪਰੁ ਹਾਂ ॥ ਜਨਮਿ ਨ ਕਦੇ ਮਰੁ ਹਾਂ ॥
હે ભાઈ! સંત જનોની શરણ પડ્યો રહે જન્મ-મરણનો ચક્કર રહેશે નહીં.
ਅਸਥਿਰੁ ਸੇ ਭਏ ਹਾਂ ॥ ਹਰਿ ਹਰਿ ਜਿਨ੍ਹ੍ਹ ਜਪਿ ਲਏ ਮੇਰੇ ਮਨਾ ॥੧॥
હે મન! જે મનુષ્ય હંમેશા પરમાત્માનું નામ જપે છે તે સ્થિર આધ્યાત્મિક જીવનવાળો બની જાય છે ॥૧॥
ਸਾਜਨੁ ਮੀਤੁ ਤੂੰ ਹਾਂ ॥
હે પ્રભુ! તું જ મારો સજ્જન છે તું જ મારો મિત્ર છે
ਨਾਮੁ ਦ੍ਰਿੜਾਇ ਮੂੰ ਹਾਂ ॥
મને મારા દિલમાં પોતાનું નામ પાક્કું કરીને ટકાવી દે.
ਤਿਸੁ ਬਿਨੁ ਨਾਹਿ ਕੋਇ ਹਾਂ ॥ ਮਨਹਿ ਅਰਾਧਿ ਸੋਇ ਹਾਂ ॥
હે ભાઈ! તે પરમાત્મા વગર બીજો કોઈ વાસ્તવિક સજ્જન-મિત્ર નથી
ਨਿਮਖ ਨ ਵੀਸਰੈ ਹਾਂ ॥
હંમેશા તે પ્રભુને જ સ્મરણ કરતો રહે.
ਤਿਸੁ ਬਿਨੁ ਕਿਉ ਸਰੈ ਹਾਂ ॥
તે પરમાત્મા આંખ ઝપકવા જેટલા સમય માટે પણ ભૂલવા ન જોઈએ કારણ કે તેની યાદ વગર જીવન સુખી વીતતું નથી.
ਗੁਰ ਕਉ ਕੁਰਬਾਨੁ ਜਾਉ ਹਾਂ ॥ ਨਾਨਕੁ ਜਪੇ ਨਾਉ ਮੇਰੇ ਮਨਾ ॥੨॥੫॥੧੬੧॥
હે મન! હું નાનક ગુરૂથી બલિહાર જાવ છું કારણ કે ગુરુની કૃપાથી જ નાનક પરમાત્માનું નામ જપે છે ॥૨॥૫॥૧૬૧॥
ਆਸਾਵਰੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
આશાવરી મહેલ ૫॥
ਕਾਰਨ ਕਰਨ ਤੂੰ ਹਾਂ ॥
હે મન! પ્રભુ ઓટલા પર એવી રીતે પ્રાર્થના કર - હે પ્રભુ! તું આખા જગતનો રચનહાર છે
ਅਵਰੁ ਨਾ ਸੁਝੈ ਮੂੰ ਹਾਂ ॥
તારા વગર મને બીજું કોઈ સૂઝતું નથી જે આ તાકાત રાખતું હોય.
ਕਰਹਿ ਸੁ ਹੋਈਐ ਹਾਂ ॥
હે પ્રભુ! જે કાંઈ તું કરે છે તે જ જગતમાં વર્તાય છે.
ਸਹਜਿ ਸੁਖਿ ਸੋਈਐ ਹਾਂ ॥
આધ્યાત્મિક સ્થિરતામાં આનંદમાં લીન રહી શકાય છે મનમાં હિમત બંધાઈ જાય છે
ਧੀਰਜ ਮਨਿ ਭਏ ਹਾਂ ॥ ਪ੍ਰਭ ਕੈ ਦਰਿ ਪਏ ਮੇਰੇ ਮਨਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે મન! પોતાની ચતુરાઈઓ છોડીને પરમાત્માના ઓટલા પર પડ ॥૧॥વિરામ॥
ਸਾਧੂ ਸੰਗਮੇ ਹਾਂ ॥
હે મન! ગુરુની સંગતિમાં રહેવાથી તે જુગતી પૂર્ણ રીતે આવી જાય છે
ਪੂਰਨ ਸੰਜਮੇ ਹਾਂ ॥
જેનાથી જ્ઞાન-ઇન્દ્રિય વશમાં આવી જાય છે.
ਜਬ ਤੇ ਛੁਟੇ ਆਪ ਹਾਂ ॥
હે મન! જે સમયે મનુષ્યની અંદરથી અહંકાર સમાપ્ત થઈ જાય છે
ਤਬ ਤੇ ਮਿਟੇ ਤਾਪ ਹਾਂ ॥
અને ગુરુનો આશરો યોગ્ય લાગવા લાગે છે તે સમયથી મનના બધા દુઃખ-કષ્ટ દૂર થઈ જાય છે.
ਕਿਰਪਾ ਧਾਰੀਆ ਹਾਂ ॥ ਪਤਿ ਰਖੁ ਬਨਵਾਰੀਆ ਮੇਰੇ ਮਨਾ ॥੧॥
તેથી હે મન! ગુરુની સંગતિમાં રહીને પ્રભુ-ઓટલા પર પ્રાર્થના કર અને કહે, હે જગતના માલિક પ્રભુ! મારા પર કૃપા કર મારા શરણ પડેલની ઈજ્જત રાખ ॥૧॥
ਇਹੁ ਸੁਖੁ ਜਾਨੀਐ ਹਾਂ ॥ ਹਰਿ ਕਰੇ ਸੁ ਮਾਨੀਐ ਹਾਂ ॥
હે મન! આને જ સુખનું મૂળ સમજવું જોઈએ.જે કાંઈ પરમાત્મા કરે છે તેને મીઠું કરીને માનવું જોઈએ
ਮੰਦਾ ਨਾਹਿ ਕੋਇ ਹਾਂ ॥ ਸੰਤ ਕੀ ਰੇਨ ਹੋਇ ਹਾਂ ॥
હે મન! તેને જગતમાં કોઈ ખરાબ દેખાતું નથી જે મનુષ્ય સંત-જનોની ચરણ ધૂળ બને છે.
ਆਪੇ ਜਿਸੁ ਰਖੈ ਹਾਂ ॥ ਹਰਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਸੋ ਚਖੈ ਮੇਰੇ ਮਨਾ ॥੨॥
હે મન! પરમાત્મા પોતે જ જે મનુષ્યને વિકારોથી બચાવે છે તે મનુષ્ય આધ્યાત્મિક જીવન દેનાર હરિ-નામ-જળ પીવે છે ॥૨॥
ਜਿਸ ਕਾ ਨਾਹਿ ਕੋਇ ਹਾਂ ॥
હે મન! જે મનુષ્યનો કોઈ પણ સહાયક હોતો નથી.
ਤਿਸ ਕਾ ਪ੍ਰਭੂ ਸੋਇ ਹਾਂ ॥
જો તે પ્રભુના શરણમાં આવી પડે તો તે પ્રભુ તેનો રખેવાળ બની જાય છે.
ਅੰਤਰਗਤਿ ਬੁਝੈ ਹਾਂ ॥
તે પરમાત્મા દરેકના દિલની વાત જાણી લે છે.
ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਤਿਸੁ ਸੁਝੈ ਹਾਂ ॥
તેને દરેક જીવની દરેક મનોકામનાની સમજ આવી જાય છે.
ਪਤਿਤ ਉਧਾਰਿ ਲੇਹੁ ਹਾਂ ॥ ਨਾਨਕ ਅਰਦਾਸਿ ਏਹੁ ਮੇਰੇ ਮਨਾ ॥੩॥੬॥੧੬੨॥
આ માટે હે મન! પરમાત્માના ઓટલા પર આમ અરજી કર, હે પ્રભુ! અમને વિકારોમાં પડેલ જીવોને વિકારોથી બચાવી લે તારા ઓટલા પર મારી નાનકની આ જ પ્રાર્થના છે ॥૩॥૬॥૧૬૨॥
ਆਸਾਵਰੀ ਮਹਲਾ ੫ ਇਕਤੁਕਾ ॥
રાગ આશાવરી મહેલ ૫ એકતુકા ॥
ਓਇ ਪਰਦੇਸੀਆ ਹਾਂ ॥
જગતમાં ચાર દિવસો માટે આવેલ હે જીવ!
ਸੁਨਤ ਸੰਦੇਸਿਆ ਹਾਂ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
આ સંદેશ ધ્યાનથી સાંભળ ॥૧॥વિરામ॥
ਜਾ ਸਿਉ ਰਚਿ ਰਹੇ ਹਾਂ ॥
હે ભાઈ! તારાથી પહેલા અહીં પર આવેલ જીવ જે માયાના મોહમાં ફસાયેલ રહ્યા