Page 380
ਹਉ ਮਾਰਉ ਹਉ ਬੰਧਉ ਛੋਡਉ ਮੁਖ ਤੇ ਏਵ ਬਬਾੜੇ ॥
અને પોતાના મુખથી એવા બડ બડ બોલે છે કે હું પોતાના દુશ્મનોને મારી શકું છું તેને બાંધી શકું છું અને જો જીવ ઇચ્છે તો તેને કેદથી છોડી પણ શકું છું તો પણ શું થયું?
ਆਇਆ ਹੁਕਮੁ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਕਾ ਛੋਡਿ ਚਲਿਆ ਏਕ ਦਿਹਾੜੇ ॥੨॥
અંતે એક દિવસ પરમાત્માનો હુકમ આવે છે મૃત્યુ આવી જાય છે અને આ બધું છોડીને અહીંથી ચાલ્યો જાય છે ॥૨॥
ਕਰਮ ਧਰਮ ਜੁਗਤਿ ਬਹੁ ਕਰਤਾ ਕਰਣੈਹਾਰੁ ਨ ਜਾਨੈ ॥
જો કોઈ મનુષ્ય બીજા લોકોને બતાવવા માટે અનેક પ્રકારના નિહિત ધાર્મિક કર્મ કરે છે પરંતુ વિધાતા પ્રભુથી સંધિ ના નાખે.
ਉਪਦੇਸੁ ਕਰੈ ਆਪਿ ਨ ਕਮਾਵੈ ਤਤੁ ਸਬਦੁ ਨ ਪਛਾਨੈ ॥
જો બીજા લોકોને તો ધર્મનો ઉપદેશ કરતો ફરે પરંતુ પોતાનું ધાર્મિક જીવન ના બનાવે અને પરમાત્માની મહિમાની વાણીનો સાર ન સમજે
ਨਾਂਗਾ ਆਇਆ ਨਾਂਗੋ ਜਾਸੀ ਜਿਉ ਹਸਤੀ ਖਾਕੁ ਛਾਨੈ ॥੩॥
તો તે ખાલી હાથ જગતમાં આવે છે અને અહીંથી ખાલી હાથ જ ચાલ્યો જાય છે તેના આ દેખાવના ધાર્મિક કર્મ વ્યર્થ જ જાય છે જેમ હાથી સ્નાન કરીને પછી પોતાના ઉપર માટી નાખી લે છે ॥૩॥
ਸੰਤ ਸਜਨ ਸੁਨਹੁ ਸਭਿ ਮੀਤਾ ਝੂਠਾ ਏਹੁ ਪਸਾਰਾ ॥
હે સંત જનો! હે સજ્જનો! હે મિત્રો! બધા સાંભળી લો આ આખો જગત ફેલાવો નાશવાન છે.
ਮੇਰੀ ਮੇਰੀ ਕਰਿ ਕਰਿ ਡੂਬੇ ਖਪਿ ਖਪਿ ਮੁਏ ਗਵਾਰਾ ॥
જે લોકો નિત્ય આ કહેતા રહ્યા કે આ મારી ધન-દોલત છે આ મારી સંપંત્તિ છે તે માયા-મોહના સમુદ્રમાં ડૂબતા રહ્યા અને દુઃખી થઇ થઈને આધ્યાત્મિક મૃત્યુ મરતા રહ્યા.
ਗੁਰ ਮਿਲਿ ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਧਿਆਇਆ ਸਾਚਿ ਨਾਮਿ ਨਿਸਤਾਰਾ ॥੪॥੧॥੩੮॥
હે નાનક! જે મનુષ્યએ સદ્દગુરુને મળીને પરમાત્માનું નામ સ્મરણ કર્યું હંમેશા કાયમ રહેનાર પરમાત્માના નામમાં જોડાઈને આ સંસાર સમુદ્રથી તેનો પાર-ઉતારો થઇ ગયો ॥૪॥૧॥૩૮॥
ਰਾਗੁ ਆਸਾ ਘਰੁ ੫ ਮਹਲਾ ੫
રાગ આશા ઘર ૫ મહેલ ૫
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે॥
ਭ੍ਰਮ ਮਹਿ ਸੋਈ ਸਗਲ ਜਗਤ ਧੰਧ ਅੰਧ ॥
હે ભાઈ! જગતના ધંધામાં અંધ થયેલી આખી દુનિયા માયાની ભટકણમાં સૂતેલી પડી છે.
ਕੋਊ ਜਾਗੈ ਹਰਿ ਜਨੁ ॥੧॥
કોઈ દુર્લભ પરમાત્માનો ભક્ત આ મોહની ઊંઘમાંથી જાગી રહ્યો છે ॥૧॥
ਮਹਾ ਮੋਹਨੀ ਮਗਨ ਪ੍ਰਿਅ ਪ੍ਰੀਤਿ ਪ੍ਰਾਨ ॥
હે ભાઈ! મનને મોહી લેનારી બળશાળી માયામાં દુનિયા મસ્ત પડેલી છે માયાની સાથે આ પ્રીતિ પ્રાણથી પણ પ્રેમાળ લાગી રહી છે.
ਕੋਊ ਤਿਆਗੈ ਵਿਰਲਾ ॥੨॥
કોઈ દુર્લભ મનુષ્ય જ માયાની આ પ્રીતિને છોડે છે ॥૨॥
ਚਰਨ ਕਮਲ ਆਨੂਪ ਹਰਿ ਸੰਤ ਮੰਤ ॥
હે ભાઈ! પરમાત્માના સોહામણા સુંદર ચરણોમાં સંત જનોના ઉપદેશમાં
ਕੋਊ ਲਾਗੈ ਸਾਧੂ ॥੩॥
કોઈ દુર્લભ ગુરુમુખ મનુષ્ય જ મન જોડે છે ॥૩॥
ਨਾਨਕ ਸਾਧੂ ਸੰਗਿ ਜਾਗੇ ਗਿਆਨ ਰੰਗਿ ॥
હે નાનક! ગુરુની સંગતિમાં આવીને ગુરુના બક્ષેલ જ્ઞાનના રંગમાં રંગાઇને માયાના મોહની ઊંઘમાંથી જાગતો રહે છે
ਵਡਭਾਗੇ ਕਿਰਪਾ ॥੪॥੧॥੩੯॥
કોઈ ભાગ્યશાળી મનુષ્ય જેના પર પ્રભુની કૃપા થઇ જાય ॥૪॥૧॥૩૯॥
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે॥
ਰਾਗੁ ਆਸਾ ਘਰੁ ੬ ਮਹਲਾ ੫ ॥
રાગ આશા ઘર ૬ મહેલ ૫॥
ਜੋ ਤੁਧੁ ਭਾਵੈ ਸੋ ਪਰਵਾਨਾ ਸੂਖੁ ਸਹਜੁ ਮਨਿ ਸੋਈ ॥
હે પ્રભુ! જે કંઈ તને સારું લાગે છે તે તારા સેવકોને માથા પર સ્વીકાર હોય છે તારી રજા જ તેના મનમાં આનંદ અને આધ્યાત્મિક સ્થિરતા ઉત્પન્ન કરે છે.
ਕਰਣ ਕਾਰਣ ਸਮਰਥ ਅਪਾਰਾ ਅਵਰੁ ਨਾਹੀ ਰੇ ਕੋਈ ॥੧॥
હે પ્રભુ! તને જ તારા દાસ બધું જ કરવા અને જીવોથી કરાવવાની તાકાત રાખનાર માને છે તું જ તેની નજરમાં અનંત છે હે ભાઈ! પરમાત્માના દાસોને પરમાત્માની સરખામણીનું બીજું કોઈ દેખાઈ દેતું નથી ॥૧॥
ਤੇਰੇ ਜਨ ਰਸਕਿ ਰਸਕਿ ਗੁਣ ਗਾਵਹਿ ॥
હે પ્રભુ! તારા દાસ વારંવાર સ્વાદથી તારા ગુણ ગાતા રહે છે.
ਮਸਲਤਿ ਮਤਾ ਸਿਆਣਪ ਜਨ ਕੀ ਜੋ ਤੂੰ ਕਰਹਿ ਕਰਾਵਹਿ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જે કાંઈ તું પોતે કરે છે જે કંઈ જીવોથી કરાવે છે તેને માથા પર માનવું જ તારા દાસો માટે સમજદારી છે આધ્યાત્મિક જીવનના નેતૃત્વ માટે સલાહ અને નિર્ણય છે ॥૧॥વિરામ॥
ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਨਾਮੁ ਤੁਮਾਰਾ ਪਿਆਰੇ ਸਾਧਸੰਗਿ ਰਸੁ ਪਾਇਆ ॥
હે પ્રેમાળ પ્રભુ! તારા દાસો માટે તારું નામ આધ્યાત્મિક જીવન દેનાર છે સાધુ-સંગતમાં બેસીને તે તારા નામનો રસ લે છે.
ਤ੍ਰਿਪਤਿ ਅਘਾਇ ਸੇਈ ਜਨ ਪੂਰੇ ਸੁਖ ਨਿਧਾਨੁ ਹਰਿ ਗਾਇਆ ॥੨॥
હે ભાઈ! જેને સુખોનાં ખજાના હરિની મહિમા કરી તે મનુષ્ય ગુણોથી ભરપૂર થઈ ગયો તે જ મનુષ્ય માયાની તૃષ્ણા તરફથી તૃપ્ત થઈ ગયો ॥૨॥
ਜਾ ਕਉ ਟੇਕ ਤੁਮ੍ਹ੍ਹਾਰੀ ਸੁਆਮੀ ਤਾ ਕਉ ਨਾਹੀ ਚਿੰਤਾ ॥
હે પ્રભુ! હે સ્વામી! જે મનુષ્યોને તારો આશરો છે તેને કોઈ ચિંતા સ્પર્શી શકતી નથી.
ਜਾ ਕਉ ਦਇਆ ਤੁਮਾਰੀ ਹੋਈ ਸੇ ਸਾਹ ਭਲੇ ਭਗਵੰਤਾ ॥੩॥
હે સ્વામી! જેના પર તારી કૃપા થઈ તે નામ-ધનથી શાહુકાર બની ગયા અને ભાગ્યશાળી થઈ ગયા ॥૩॥
ਭਰਮ ਮੋਹ ਧ੍ਰੋਹ ਸਭਿ ਨਿਕਸੇ ਜਬ ਕਾ ਦਰਸਨੁ ਪਾਇਆ ॥
જયારે જ કોઈ મનુષ્ય પરમાત્માનાં દર્શન કરે છે તેની અંદરથી ભટકણ, મોહ, ઠગાઈ વગેરે બધા વિકાર નીકળી જાય છે.
ਵਰਤਣਿ ਨਾਮੁ ਨਾਨਕ ਸਚੁ ਕੀਨਾ ਹਰਿ ਨਾਮੇ ਰੰਗਿ ਸਮਾਇਆ ॥੪॥੧॥੪੦॥
નાનક કહે છે, તે મનુષ્ય હંમેશા કાયમ રહેનાર પરમાત્માના નામને પોતાનો રોજનો વ્યવહાર બનાવી લે છે તે પ્રભુને પ્રેમ રંગમાં રંગાઈને પરમાત્માના નામમાં જ લીન રહે છે ॥૪॥૧॥૪૦॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੫ ॥
આશા મહેલ ૫॥
ਜਨਮ ਜਨਮ ਕੀ ਮਲੁ ਧੋਵੈ ਪਰਾਈ ਆਪਣਾ ਕੀਤਾ ਪਾਵੈ ॥
નિંદક બીજાના અનેક જન્મોના કરેલ વિકારોની ગંદકી ધોવે છે અને તે ગંદકી તે પોતાના મનની અંદર સંસ્કારોના રૂપમાં એકત્રિત કરી લે છે આ રીતે તે પોતાના કરેલ કર્મોનું ખરાબ ફળ પોતે જ ભોગવે છે.
ਈਹਾ ਸੁਖੁ ਨਹੀ ਦਰਗਹ ਢੋਈ ਜਮ ਪੁਰਿ ਜਾਇ ਪਚਾਵੈ ॥੧॥
નિંદાને કારણે તેને આ લોકમાં સુખ મળતું નથી પરમાત્માની હાજરીમાં પણ તેને આદરની જગ્યા મળતી નથી તે નર્કમાં પહોંચીને દુઃખી થતો રહે છે ॥૧॥
ਨਿੰਦਕਿ ਅਹਿਲਾ ਜਨਮੁ ਗਵਾਇਆ ॥
હે ભાઈ! સંતની નિંદા કરનાર મનુષ્યએ નિંદાને કારણે પોતાનો કિંમતી મનુષ્ય જન્મ ગુમાવી લીધો.
ਪਹੁਚਿ ਨ ਸਾਕੈ ਕਾਹੂ ਬਾਤੈ ਆਗੈ ਠਉਰ ਨ ਪਾਇਆ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
સંતની નિંદા કરીને તે આ આશા કરે છે કે તેને દુનિયાની નજરમાં પાડીને હું તેની જગ્યાએ આદર-સત્કાર પ્રાપ્ત કરી લઈશ પરંતુ તે નિંદક કોઈ પણ રૂપમાં સંત જનોની સરખામણી કરી શકતો નથી નિંદાને કારણે આગળ પરલોકમાં પણ તેને આદરની જગ્યા મળતી નથી ॥૧॥વિરામ॥
ਕਿਰਤੁ ਪਇਆ ਨਿੰਦਕ ਬਪੁਰੇ ਕਾ ਕਿਆ ਓਹੁ ਕਰੈ ਬਿਚਾਰਾ ॥
પરંતુ નિંદકની પણ વશની વાત નથી તે નિંદા જેવા ખરાબ કર્મથી હટી શકતો નથી કારણ કે પાછલા જન્મોનાં કરેલ કર્મોના સંસ્કાર તે દુર્ભાગ્યપૂર્ણ નિંદકના પાલવે પડી જાય છે તેની અંદર જાગી પડે છે અને તેને નિંદા તરફ પ્રેરિત કરે છે.
ਤਹਾ ਬਿਗੂਤਾ ਜਹ ਕੋਇ ਨ ਰਾਖੈ ਓਹੁ ਕਿਸੁ ਪਹਿ ਕਰੇ ਪੁਕਾਰਾ ॥੨॥
નિંદક આવી ખરાબ થયેલી નીધરાયેલી આધ્યાત્મિક સ્થિતિમાં ખુવાર થતો રહે છે કે ત્યાં કોઈ તેની મદદ કરી શકતું નથી. મદદ માટે તે કોઈની પાસે અવાજ કરવાને લાયક પણ રહેતો નથી ॥૨॥