Page 357
ਆਸ ਪਿਆਸੀ ਸੇਜੈ ਆਵਾ ॥
હું પથારી પર આવી છું હું હૃદયરૂપી પથારી તરફ પલ્ટુ છું પરંતુ હજી પણ દુનિયાની આશાઓની તરસથી હું વ્યાકુળ છું.
ਆਗੈ ਸਹ ਭਾਵਾ ਕਿ ਨ ਭਾਵਾ ॥੨॥
આવી આધ્યાત્મિક દશાથી કેવી રીતે વિશ્વાસ બને કેવી રીતે પાકું થાય કે હું પતિ-પ્રભુને પસંદ આવું ॥૨॥
ਕਿਆ ਜਾਨਾ ਕਿਆ ਹੋਇਗਾ ਰੀ ਮਾਈ ॥
હે મા! આખી ઉમર માયાની ઊંઘમાં સુતેલ રહેવાને કારણે મને સમજ નથી આવી રહી કે મારુ શું બનશે મને પતિ-પ્રભુ સ્વીકાર કરશે કે નહીં
ਹਰਿ ਦਰਸਨ ਬਿਨੁ ਰਹਨੁ ਨ ਜਾਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
પરંતુ હવે પ્રભુ-પતિનાં દર્શન વગર મને ધીરજ બંધાતી નથી ॥૧॥વિરામ॥
ਪ੍ਰੇਮੁ ਨ ਚਾਖਿਆ ਮੇਰੀ ਤਿਸ ਨ ਬੁਝਾਨੀ ॥
હે મા! આખી ઉમર મેં પ્રભુ-પતિના પ્રેમનો સ્વાદ ચાખ્યો નથી આ કરીને મારી માયાવાળી તૃષ્ણાની આગ ઠરી શકી નથી.
ਗਇਆ ਸੁ ਜੋਬਨੁ ਧਨ ਪਛੁਤਾਨੀ ॥੩॥
મારી જવાની વીતી ગઈ છે હવે મારો જીવ પસ્તાવો કરી રહી છે ॥૩॥
ਅਜੈ ਸੁ ਜਾਗਉ ਆਸ ਪਿਆਸੀ ॥
હે મા! જવાની તો વીતી ગઈ છે પરંતુ પ્રાર્થના કર હજી પણ હું માયાની આશાઓની તરસથી ઉપરામ થઈને
ਭਈਲੇ ਉਦਾਸੀ ਰਹਉ ਨਿਰਾਸੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
માયાની આશાઓ ત્યાગીને જીવન વિતાવું કદાચ કૃપા કરી જ દે ॥૧॥વિરામ॥
ਹਉਮੈ ਖੋਇ ਕਰੇ ਸੀਗਾਰੁ ॥
જ્યારે જીવ-સ્ત્રી અહંકાર ગુમાવી દે છે જયારે જીવને સુંદર બનાવવાનો એવો પ્રયત્ન કરે છે
ਤਉ ਕਾਮਣਿ ਸੇਜੈ ਰਵੈ ਭਤਾਰੁ ॥੪॥
ત્યારે તે જીવ-સ્ત્રીને પતિ-પ્રભુ તેની હૃદય-પથારી પર આવીને મળે છે ॥૪॥
ਤਉ ਨਾਨਕ ਕੰਤੈ ਮਨਿ ਭਾਵੈ ॥
હે નાનક! ત્યારે જ જીવ-સ્ત્રી પતિ-પ્રભુના મનને ગમે છે
ਛੋਡਿ ਵਡਾਈ ਅਪਣੇ ਖਸਮ ਸਮਾਵੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥੨੬॥
જયારે માન -મોટાઈ ઘમંડ વગેરે છોડીને પોતાના પતિની રજામાં લીન થાય છે ॥૧॥વિરામ॥૨૬॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੧ ॥
આશા મહેલ ૧॥
ਪੇਵਕੜੈ ਧਨ ਖਰੀ ਇਆਣੀ ॥
પરંતુ જગતના મોહમાં ફસાઈને જીવ-સ્ત્રી ખુબ મૂર્ખ રહે છે.
ਤਿਸੁ ਸਹ ਕੀ ਮੈ ਸਾਰ ਨ ਜਾਣੀ ॥੧॥
આ મોહમાં ફસાઈને જ હું તે પતિ-પ્રભુની કૃપાની નજરની કદર સમજી શકી નથી અને તેના ચરણોથી અલગ રહી ॥૧॥
ਸਹੁ ਮੇਰਾ ਏਕੁ ਦੂਜਾ ਨਹੀ ਕੋਈ ॥
મારો પતિ-પ્રભુ દરેક સમયે એક રસ રહે છે તેના જેવું બીજું કોઈ નથી.
ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਮੇਲਾਵਾ ਹੋਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તે હંમેશા કૃપાની નજર કરે છે તેની કૃપાની નજરથી જ મારો તેનાથી મેળાપ થઇ શકે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਸਾਹੁਰੜੈ ਧਨ ਸਾਚੁ ਪਛਾਣਿਆ ॥
જે જીવ-સ્ત્રી જગતના મોહથી નીકળીને પ્રભુ-ચરણોમાં જોડાય છે તે પ્રભુની કૃપાની નજરથી હંમેશા તે સ્થિર પ્રભુની કદર ઓળખી લે છે
ਸਹਜਿ ਸੁਭਾਇ ਅਪਣਾ ਪਿਰੁ ਜਾਣਿਆ ॥੨॥
સ્થિર સ્થિતિમાં ટકીને પ્રેમમાં જોડાઈને તે પોતાના પતિ પ્રભુની સાથે ગાઢ સંધિ નાખી લે છે ॥૨॥
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਐਸੀ ਮਤਿ ਆਵੈ ॥
જ્યારે ગુરુની કૃપાથી જીવ-સ્ત્રીને આવી અક્કલ આવી જાય છે કે તે જગતનો મોહ છોડીને પ્રભુ ચરણોમાં જોડવાનો પ્રયત્ન કરે છે
ਤਾਂ ਕਾਮਣਿ ਕੰਤੈ ਮਨਿ ਭਾਵੈ ॥੩॥
ત્યારે જીવ-સ્ત્રી પતિ પ્રભુના મનને ગમવા લાગે છે ॥૩॥
ਕਹਤੁ ਨਾਨਕੁ ਭੈ ਭਾਵ ਕਾ ਕਰੇ ਸੀਗਾਰੁ ॥
નાનક કહે છે, જે જીવ-સ્ત્રી પરમાત્માના ડરનો અને પ્રેમનો શણગાર બનાવે છે
ਸਦ ਹੀ ਸੇਜੈ ਰਵੈ ਭਤਾਰੁ ॥੪॥੨੭॥
તેની હૃદય-પથારી પર પ્રભુ-પતિ હંમેશાં આવીને ટકી રહે છે ॥૪॥૨૭॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੧ ॥
આશા મહેલ ૧॥
ਨ ਕਿਸ ਕਾ ਪੂਤੁ ਨ ਕਿਸ ਕੀ ਮਾਈ ॥
માતા-પિતા-પુત્ર વગેરેને જ પોતાનો હંમેશા સાથી જાણીને જીવ પરમાત્માને ભૂલીને બેઠો છે વાસ્તવમાં ના મા ના પુત્ર કોઈ પણ કોઈનો પાકો સાથી નથી
ਝੂਠੈ ਮੋਹਿ ਭਰਮਿ ਭੁਲਾਈ ॥੧॥
અસત્ય મોહને કારણે દુનિયા ભટકણમાં પડીને ખોટા માર્ગ પર પડેલી છે ॥૧॥
ਮੇਰੇ ਸਾਹਿਬ ਹਉ ਕੀਤਾ ਤੇਰਾ ॥
હે માલિક પ્રભુ! હું તારો ઉત્પન્ન કરેલો છું મારી બધી શારીરિક તેમજ આધ્યાત્મિક જરૂરિયાતો તું જ જાણે છે અને પૂર્ણ કરવાને સમર્થ છે
ਜਾਂ ਤੂੰ ਦੇਹਿ ਜਪੀ ਨਾਉ ਤੇਰਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
મારા આધ્યાત્મિક જીવન માટે જયારે તું મને પોતાનું નામ દે છે ત્યારે જ હું જપી શકું છું ॥૧॥વિરામ॥
ਬਹੁਤੇ ਅਉਗਣ ਕੂਕੈ ਕੋਈ ॥
અનેક જ પાપ કરેલા હોય તો પણ જો કોઈ મનુષ્ય પરમાત્માના ઓટલા પર અરજી કરે છે પરમાત્મા ઉત્પન્ન કરેલની શરમ રાખે છે
ਜਾ ਤਿਸੁ ਭਾਵੈ ਬਖਸੇ ਸੋਈ ॥੨॥
જયારે તેને તે અતિ વિકારીની પણ ઈચ્છા પસંદ આવે છે તો તે બક્ષીશ કરે છે અને તેના આધ્યાત્મિક જીવન માટે તેને પોતાના નામનું દાન દે છે ॥૨॥
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਦੁਰਮਤਿ ਖੋਈ ॥
જયારે ગુરુની કૃપાથી અમારી ખોટી બુદ્ધિ નાશ થાય છે
ਜਹ ਦੇਖਾ ਤਹ ਏਕੋ ਸੋਈ ॥੩॥
હું જ્યાં પણ જોવ છું ત્યાં બધા જીવોને ઉત્પન્ન કરનાર તે પરમાત્મા જ વ્યાપક જોવ છું ॥૩॥
ਕਹਤ ਨਾਨਕ ਐਸੀ ਮਤਿ ਆਵੈ ॥
નાનક કહે છે કે જયારે પ્રભુની પોતાની કૃપાથી ગુરુ દ્વારા જીવને એવી અક્કલ આવી જાય કે
ਤਾਂ ਕੋ ਸਚੇ ਸਚਿ ਸਮਾਵੈ ॥੪॥੨੮॥
દરેક તરફ તેને પરમાત્મા જ દેખાય તો જીવ હંમેશા તે હંમેશા-સ્થિર પરમાત્માની યાદમાં લીન રહે છે ॥૪॥૨૮॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੧ ਦੁਪਦੇ ॥
આશા મહેલ ૧ બીજું પદ ॥
ਤਿਤੁ ਸਰਵਰੜੈ ਭਈਲੇ ਨਿਵਾਸਾ ਪਾਣੀ ਪਾਵਕੁ ਤਿਨਹਿ ਕੀਆ ॥
અમારો જીવોનો તે ભયાનક સરોવરમાં નિવાસ છે જેમાં તે પ્રભુએ પોતે જ પાણીની જગ્યાએ તૃષ્ણાની આગ ઉત્પન્ન કરી છે
ਪੰਕਜੁ ਮੋਹ ਪਗੁ ਨਹੀ ਚਾਲੈ ਹਮ ਦੇਖਾ ਤਹ ਡੂਬੀਅਲੇ ॥੧॥
અને તે સરોવરમાં જે મોહનો કાદવ છે તેમાં જીવોના પગ ચાલી શકતા નથી અમારી સામે જ કેટલાય જીવ મોહના કાદવમાં ફસાઈને તૃષ્ણાની આગના અથાહ જળમાં ડૂબતો જઈ રહ્યો છે ॥૧॥
ਮਨ ਏਕੁ ਨ ਚੇਤਸਿ ਮੂੜ ਮਨਾ ॥
હે મન! હે મૂર્ખ મન! તું એક પ્રભુને યાદ કરતો નથી.
ਹਰਿ ਬਿਸਰਤ ਤੇਰੇ ਗੁਣ ਗਲਿਆ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તું જેમ-જેમ પ્રભુને ભુલાવે છે તારી અંદરથી ગુણ ઓછા થતા જાય છે ॥૧॥વિરામ॥
ਨਾ ਹਉ ਜਤੀ ਸਤੀ ਨਹੀ ਪੜਿਆ ਮੂਰਖ ਮੁਗਧਾ ਜਨਮੁ ਭਇਆ ॥
હે પ્રભુ! ના હું જતી છું ના હું સતી છું ના હું ભણેલો છું મારું જીવન તો મુરખો બેસમજોવાળું બનેલું છે.
ਪ੍ਰਣਵਤਿ ਨਾਨਕ ਤਿਨ੍ਹ੍ਹ ਕੀ ਸਰਣਾ ਜਿਨ੍ਹ੍ਹ ਤੂੰ ਨਾਹੀ ਵੀਸਰਿਆ ॥੨॥੨੯॥
તેથી નાનક વિનંતી કરે છે, હે પ્રભુ! મને તે ગુરુમુખોની શરણમાં રાખ જેને તું ના ભૂલ જેને તારી યાદ ભૂલી નથી ॥૨॥૨૯॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੧ ॥
આશા મહેલ ૧॥
ਛਿਅ ਘਰ ਛਿਅ ਗੁਰ ਛਿਅ ਉਪਦੇਸ ॥
છ શાસ્ત્ર છે છ જ આ શાસ્ત્રોને ચલાવનાર છે છ જ આના સિદ્ધાંત છે.
ਗੁਰ ਗੁਰੁ ਏਕੋ ਵੇਸ ਅਨੇਕ ॥੧॥
પરંતુ આ બધાનું મૂળ – ગુરુ પરમાત્મા એક જ છે. આ બધા સિદ્ધાંત તે એક પ્રભુનાં જ અનેક વેશ છે અને પ્રભુની હસ્તીના પ્રકાશના કેટલાય રૂપ છે ॥૧॥
ਜੈ ਘਰਿ ਕਰਤੇ ਕੀਰਤਿ ਹੋਇ ॥
જે સત્સંગ-ઘરમાં અકાળ પુરખની મહિમા થાય છે
ਸੋ ਘਰੁ ਰਾਖੁ ਵਡਾਈ ਤੋਹਿ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે ભાઈ! તું ઘરને સંભાળીને રાખ તે સત્સંગનો આશરો લે આમાં તને મોટાઈ મળશે ॥૧॥વિરામ॥
ਵਿਸੁਏ ਚਸਿਆ ਘੜੀਆ ਪਹਰਾ ਥਿਤੀ ਵਾਰੀ ਮਾਹੁ ਭਇਆ ॥
જેમ પળ,ઘડી, પ્રહર, તિથીઓ, વાર, મહિના વગેરે
ਸੂਰਜੁ ਏਕੋ ਰੁਤਿ ਅਨੇਕ ॥
તેમજ અનેક ઋતુઓ છે પરંતુ સુરજ એક જ છે જેના આ બધા અલગ-અલગ સ્વરૂપ છે
ਨਾਨਕ ਕਰਤੇ ਕੇ ਕੇਤੇ ਵੇਸ ॥੨॥੩੦॥
તેમ જ હે નાનક! કર્તારના આ બધા જીવ-જંતુ અનેકો સ્વરૂપોમાં છે ॥૨॥૩૦॥