Page 336
ਬਿਖੈ ਬਾਚੁ ਹਰਿ ਰਾਚੁ ਸਮਝੁ ਮਨ ਬਉਰਾ ਰੇ ॥
हे मूर्ख मना! मनातील दुर्गुणांपासून दूर राहा, परमेश्वरात लीन होऊन या उपदेशाचे पालन कर.
ਨਿਰਭੈ ਹੋਇ ਨ ਹਰਿ ਭਜੇ ਮਨ ਬਉਰਾ ਰੇ ਗਹਿਓ ਨ ਰਾਮ ਜਹਾਜੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
हे मूर्ख मना! तू निर्भयपणे परमेश्वराची पूजा केली नाहीस आणि राम नावाच्या जहाजात चढला नाहीस. ॥१॥रहाउ॥
ਮਰਕਟ ਮੁਸਟੀ ਅਨਾਜ ਕੀ ਮਨ ਬਉਰਾ ਰੇ ਲੀਨੀ ਹਾਥੁ ਪਸਾਰਿ ॥
हे मूर्ख मना! माकड हात पुढे करून मूठभर धान्य घेतो.
ਛੂਟਨ ਕੋ ਸਹਸਾ ਪਰਿਆ ਮਨ ਬਉਰਾ ਰੇ ਨਾਚਿਓ ਘਰ ਘਰ ਬਾਰਿ ॥੨॥
हे माझ्या मूर्ख मना! मुक्तीच्या चिंतेने प्रत्येक घराच्या दारात नाचावे लागते. ॥२॥
ਜਿਉ ਨਲਨੀ ਸੂਅਟਾ ਗਹਿਓ ਮਨ ਬਉਰਾ ਰੇ ਮਾਯਾ ਇਹੁ ਬਿਉਹਾਰੁ ॥
हे माझ्या मूर्ख मना! जसा पाईपवर बसून पोपट फसतो, त्याचप्रमाणे जगाचा भ्रम पसरून माणूस त्यात अडकतो.
ਜੈਸਾ ਰੰਗੁ ਕਸੁੰਭ ਕਾ ਮਨ ਬਉਰਾ ਰੇ ਤਿਉ ਪਸਰਿਓ ਪਾਸਾਰੁ ॥੩॥
हे माझ्या मूर्ख मना! ज्याप्रमाणे कशुभाचा रंग काही दिवस टिकतो, त्याचप्रमाणे जगाचा प्रसार चार दिवसांचा असतो. ॥३॥
ਨਾਵਨ ਕਉ ਤੀਰਥ ਘਨੇ ਮਨ ਬਉਰਾ ਰੇ ਪੂਜਨ ਕਉ ਬਹੁ ਦੇਵ ॥
हे माझ्या मूर्ख मना! स्नान करण्यासाठी अनेक धार्मिक तीर्थक्षेत्रे आहेत आणि अनेक देवदेवतांची पूजा आहे.
ਕਹੁ ਕਬੀਰ ਛੂਟਨੁ ਨਹੀ ਮਨ ਬਉਰਾ ਰੇ ਛੂਟਨੁ ਹਰਿ ਕੀ ਸੇਵ ॥੪॥੧॥੬॥੫੭॥
कबीरजी म्हणतात, हे मूर्ख मना! तुझी अशी मुक्तता होणार नाही. परमेश्वराचे स्मरण व पूजा केल्यानेच मोक्ष प्राप्त होतो. ॥४॥ १॥ ६॥५७॥
ਗਉੜੀ ॥
गउडी ॥
ਅਗਨਿ ਨ ਦਹੈ ਪਵਨੁ ਨਹੀ ਮਗਨੈ ਤਸਕਰੁ ਨੇਰਿ ਨ ਆਵੈ ॥
या पैशाला आग जाळू शकत नाही वा वारा हिरावून घेऊ शकत नाही आणि चोरही या पैशाजवळ येऊ शकत नाही.
ਰਾਮ ਨਾਮ ਧਨੁ ਕਰਿ ਸੰਚਉਨੀ ਸੋ ਧਨੁ ਕਤ ਹੀ ਨ ਜਾਵੈ ॥੧॥
हे जीव! रामाच्या नावाने संपत्ती जमा कर कारण ही संपत्ती कुठेच जात नाही. ॥१॥
ਹਮਰਾ ਧਨੁ ਮਾਧਉ ਗੋਬਿੰਦੁ ਧਰਣੀਧਰੁ ਇਹੈ ਸਾਰ ਧਨੁ ਕਹੀਐ ॥
आमची संपत्ती म्हणजे माधव गोविंद जो संपूर्ण पृथ्वीचा आधार आहे. ही संपत्ती सर्व संपत्तीत श्रेष्ठ असे म्हटले जाते.
ਜੋ ਸੁਖੁ ਪ੍ਰਭ ਗੋਬਿੰਦ ਕੀ ਸੇਵਾ ਸੋ ਸੁਖੁ ਰਾਜਿ ਨ ਲਹੀਐ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
भगवान गोविंदांच्या पूजेत जे सुख मिळते ते राज्यकारभारात मिळत नाही. ॥१॥ रहाउ॥
ਇਸੁ ਧਨ ਕਾਰਣਿ ਸਿਵ ਸਨਕਾਦਿਕ ਖੋਜਤ ਭਏ ਉਦਾਸੀ ॥
शिवाजी आणि ब्रह्मदेवाचे पुत्र अधूनमधून या संपत्तीचा शोध घेत जगापासून अलिप्त झाले
ਮਨਿ ਮੁਕੰਦੁ ਜਿਹਬਾ ਨਾਰਾਇਨੁ ਪਰੈ ਨ ਜਮ ਕੀ ਫਾਸੀ ॥੨॥
ज्याच्या हृदयात रक्षणकर्ता परमेश्वर वास करतो आणि ज्याच्या शरीरात नारायण असतो, त्याला यम फाशी देऊ शकत नाही. ॥२॥
ਨਿਜ ਧਨੁ ਗਿਆਨੁ ਭਗਤਿ ਗੁਰਿ ਦੀਨੀ ਤਾਸੁ ਸੁਮਤਿ ਮਨੁ ਲਾਗਾ ॥
परमेश्वराची भक्ती आणि ज्ञान हीच आत्म्याची खरी संपत्ती आहे. ज्याला गुरूंकडून हे वरदान मिळाले आहे, त्याचे मन त्या परमेश्वरात वास करते.
ਜਲਤ ਅੰਭ ਥੰਭਿ ਮਨੁ ਧਾਵਤ ਭਰਮ ਬੰਧਨ ਭਉ ਭਾਗਾ ॥੩॥
परमेश्वराचे नाव म्हणजे तहानलेल्या आत्म्यासाठी पाणी आणि धावणाऱ्या मनासाठी स्तम्मा. त्यामुळे कोंडीच्या बंधनाची भीती नाहीशी होते. ॥३॥
ਕਹੈ ਕਬੀਰੁ ਮਦਨ ਕੇ ਮਾਤੇ ਹਿਰਦੈ ਦੇਖੁ ਬੀਚਾਰੀ ॥
कबीरजी म्हणतात, हे वासनेने गुरफटलेल्या माणसा, मनापासून विचार कर.
ਤੁਮ ਘਰਿ ਲਾਖ ਕੋਟਿ ਅਸ੍ਵ ਹਸਤੀ ਹਮ ਘਰਿ ਏਕੁ ਮੁਰਾਰੀ ॥੪॥੧॥੭॥੫੮॥
तुझ्या घरात लाखो-करोडो हत्ती आणि घोडे असतील तर माझ्या हृदयाच्या घरात एकच मुरारी आहे. ॥४॥१॥७॥५८॥
ਗਉੜੀ ॥
गउडी ॥
ਜਿਉ ਕਪਿ ਕੇ ਕਰ ਮੁਸਟਿ ਚਨਨ ਕੀ ਲੁਬਧਿ ਨ ਤਿਆਗੁ ਦਇਓ ॥
उदाहरणार्थ, लोभामुळे माकड हातातील मूठभर भाजलेले हरभरे सोडत नाही आणि त्यामुळे तो फसतो.
ਜੋ ਜੋ ਕਰਮ ਕੀਏ ਲਾਲਚ ਸਿਉ ਤੇ ਫਿਰਿ ਗਰਹਿ ਪਰਿਓ ॥੧॥
त्याचप्रमाणे जीव लोभाच्या प्रभावाखाली जी काही कर्मे करतो, ती सर्व पुन्हा त्याच्या पाशात पडतात. ॥१॥
ਭਗਤਿ ਬਿਨੁ ਬਿਰਥੇ ਜਨਮੁ ਗਇਓ ॥
परमेश्वराच्या भक्तीशिवाय मनुष्यजन्म व्यर्थ जातो.
ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਭਗਵਾਨ ਭਜਨ ਬਿਨੁ ਕਹੀ ਨ ਸਚੁ ਰਹਿਓ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
चांगल्या संगतीत परमेश्वराची उपासना केल्याशिवाय सत्य कोठेही राहत नाही. ॥१॥रहाउ॥
ਜਿਉ ਉਦਿਆਨ ਕੁਸਮ ਪਰਫੁਲਿਤ ਕਿਨਹਿ ਨ ਘ੍ਰਾਉ ਲਇਓ ॥
ज्याप्रमाणे भयंकर जंगलात फुललेल्या फुलांचा सुगंध कोणीही घेऊ शकत नाही.
ਤੈਸੇ ਭ੍ਰਮਤ ਅਨੇਕ ਜੋਨਿ ਮਹਿ ਫਿਰਿ ਫਿਰਿ ਕਾਲ ਹਇਓ ॥੨॥
त्याचप्रमाणे परमेश्वराची उपासना व भक्ती न केल्यास मनुष्य अनेक जीवनात भटकतो आणि मृत्यू त्याला पुन्हा पुन्हा नष्ट करतो. ॥२॥
ਇਆ ਧਨ ਜੋਬਨ ਅਰੁ ਸੁਤ ਦਾਰਾ ਪੇਖਨ ਕਉ ਜੁ ਦਇਓ ॥
परमेश्वराने दिलेली ही संपत्ती, तारुण्य, पुत्र आणि पत्नी ही केवळ विरून जाणारी घटना आहे.
ਤਿਨ ਹੀ ਮਾਹਿ ਅਟਕਿ ਜੋ ਉਰਝੇ ਇੰਦ੍ਰੀ ਪ੍ਰੇਰਿ ਲਇਓ ॥੩॥
जे यात अडकतात आणि अडकतात, त्यांच्या इंद्रिये त्यांना आकर्षित करतात आणि त्यांना भरकटतात. ॥३॥
ਅਉਧ ਅਨਲ ਤਨੁ ਤਿਨ ਕੋ ਮੰਦਰੁ ਚਹੁ ਦਿਸ ਠਾਟੁ ਠਇਓ ॥
वय म्हणजे अग्नी आणि शरीर हे पेंढ्याचे घर आहे. ही रचना आजूबाजूला सर्वत्र आहे.
ਕਹਿ ਕਬੀਰ ਭੈ ਸਾਗਰ ਤਰਨ ਕਉ ਮੈ ਸਤਿਗੁਰ ਓਟ ਲਇਓ ॥੪॥੧॥੮॥੫੯॥
हे कबीर! हा भयंकर संसारसागर पार करण्यासाठी मी सद्गुरूंचा आश्रय घेतला आहे. ॥४॥ १॥८॥५९॥
ਗਉੜੀ ॥
गउडी ॥
ਪਾਨੀ ਮੈਲਾ ਮਾਟੀ ਗੋਰੀ ॥ ਇਸ ਮਾਟੀ ਕੀ ਪੁਤਰੀ ਜੋਰੀ ॥੧॥
वडिलांच्या वीर्य आणि आईच्या रक्ताच्या थेंबापासून जीवांचे हे मातीचे शरीर परमेश्वराने निर्माण केले आहे. ॥१॥
ਮੈ ਨਾਹੀ ਕਛੁ ਆਹਿ ਨ ਮੋਰਾ ॥
हे माझ्या गोविंदा! मी अस्तित्वात नाही आणि माझ्याकडे काहीच नाही.
ਤਨੁ ਧਨੁ ਸਭੁ ਰਸੁ ਗੋਬਿੰਦ ਤੋਰਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
हे शरीर, संपत्ती आणि हा आत्मा हे सर्व तुला दिलेले आहे. ॥१॥रहाउ॥
ਇਸ ਮਾਟੀ ਮਹਿ ਪਵਨੁ ਸਮਾਇਆ ॥
मातीच्या या देहात जीव टाकला आहे.