Page 89
ਜਿਨ ਕਉ ਹੋਆ ਕ੍ਰਿਪਾਲੁ ਹਰਿ ਸੇ ਸਤਿਗੁਰ ਪੈਰੀ ਪਾਹੀ ॥
સદગુરુની શરણે પણ તે જ લાગે છે, જેના પર હરિ સ્વયં પ્રસન્ન થાય છે
ਤਿਨ ਐਥੈ ਓਥੈ ਮੁਖ ਉਜਲੇ ਹਰਿ ਦਰਗਹ ਪੈਧੇ ਜਾਹੀ ॥੧੪॥
તે બંને જગતથી સંતુલિત રહે છે અને પ્રભુના દરબારમાં પણ આદર મેળવે છે ।।૧૪।।
ਸਲੋਕ ਮਃ ੨ ॥
શ્લોક મહેલ ૨।।
ਜੋ ਸਿਰੁ ਸਾਂਈ ਨਾ ਨਿਵੈ ਸੋ ਸਿਰੁ ਦੀਜੈ ਡਾਰਿ ॥
જે માથુ પ્રભુની યાદમાં ના નમે, તે ત્યાગ દેવા યોગ્ય છે
ਨਾਨਕ ਜਿਸੁ ਪਿੰਜਰ ਮਹਿ ਬਿਰਹਾ ਨਹੀ ਸੋ ਪਿੰਜਰੁ ਲੈ ਜਾਰਿ ॥੧॥
હે નાનક! જે શરીરમાં પ્રેમ નથી તે શરીર સળગાવી દો ।।૧।।
ਮਃ ੫ ॥
મહેલ ૫।।
ਮੁੰਢਹੁ ਭੁਲੀ ਨਾਨਕਾ ਫਿਰਿ ਫਿਰਿ ਜਨਮਿ ਮੁਈਆਸੁ ॥
હે નાનક! જે જીવ-સ્ત્રીએ બધાથી મૂલ્ય નિર્માતાને ભુલાવી દીધા છે, તે વારંવાર જન્મે છે મરે છે
ਕਸਤੂਰੀ ਕੈ ਭੋਲੜੈ ਗੰਦੇ ਡੁੰਮਿ ਪਈਆਸੁ ॥੨॥
અને તે કસ્તુરીના ભૂલેખમાં માયાના ગંદા ખાડામાં પડેલી છે ।।૨।।
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું।।
ਸੋ ਐਸਾ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਧਿਆਈਐ ਮਨ ਮੇਰੇ ਜੋ ਸਭਨਾ ਉਪਰਿ ਹੁਕਮੁ ਚਲਾਏ ॥
હે મન! જે પ્રભુ બધા જીવો પર પોતાનો હુકમ ચલાવે છે, તે પ્રભુનું નામ યાદ કરવું જોઈએ
ਸੋ ਐਸਾ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਜਪੀਐ ਮਨ ਮੇਰੇ ਜੋ ਅੰਤੀ ਅਉਸਰਿ ਲਏ ਛਡਾਏ ॥
હે મન! જે અંત સમય મૃત્યુના ડરથી છોડાવી લે છે, તે હરિનું નામ જપવું જોઈએ
ਸੋ ਐਸਾ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਜਪੀਐ ਮਨ ਮੇਰੇ ਜੁ ਮਨ ਕੀ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਸਭ ਭੁਖ ਗਵਾਏ ॥
હે મન! તેનો જાપ કરવો જોઈએ જે હરિ નામ મનની બધી ભૂખ અને તૃષ્ણાઓને મિટાવી દે.
ਸੋ ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਾਮੁ ਜਪਿਆ ਵਡਭਾਗੀ ਤਿਨ ਨਿੰਦਕ ਦੁਸਟ ਸਭਿ ਪੈਰੀ ਪਾਏ ॥
બધી નિંદક તેમજ દુર્જન તે ભાગ્યશાળીઓના ચરણોમાં આવી લાગે છે, જેમને સદગુરુની શરણે પડીને આ નામ જપ્યું છે
ਨਾਮੁ ਅਰਾਧਿ ਸਭਨਾ ਤੇ ਵਡਾ ਸਭਿ ਨਾਵੈ ਅਗੈ ਆਣਿ ਨਿਵਾਏ ॥੧੫॥
હે નાનક! પ્રભુના નામનું સ્મરણ કર. આ સાધન બધાં સાધનોથી મોટું છે; નામની આગળ બધાને લાવીને પ્રભુએ નમાવ્યા છે ।।૧૫।।
ਸਲੋਕ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩।।
ਵੇਸ ਕਰੇ ਕੁਰੂਪਿ ਕੁਲਖਣੀ ਮਨਿ ਖੋਟੈ ਕੂੜਿਆਰਿ ॥
અસત્ય, જાણે ખોટી, ખરાબ લક્ષણોવાળી અને કુરુપ સ્ત્રી પોતાના શરીરને શણગારે છે.
ਪਿਰ ਕੈ ਭਾਣੈ ਨਾ ਚਲੈ ਹੁਕਮੁ ਕਰੇ ਗਾਵਾਰਿ ॥
પરંતુ પતિના હુકમોમાં નથી ચાલતી, પરંતુ મૂર્ખ સ્ત્રી પતિ પર હુકમ ચલાવે છે પરિણામ એ થાય છે કે હંમેશા દુઃખી રહે છે.
ਗੁਰ ਕੈ ਭਾਣੈ ਜੋ ਚਲੈ ਸਭਿ ਦੁਖ ਨਿਵਾਰਣਹਾਰਿ ॥
જે જીવ-સ્ત્રી સદગુરુની રજામાં ચાલે છે તે પોતાના બધા દુઃખ કષ્ટ નિવારી લે છે
ਲਿਖਿਆ ਮੇਟਿ ਨ ਸਕੀਐ ਜੋ ਧੁਰਿ ਲਿਖਿਆ ਕਰਤਾਰਿ ॥
પરંતુ, કુલક્ષણીનું પણ શું વશ? જીવોએ કરેલા કર્મો અનુસાર કર્તારે ધૂરથી જે સંસ્કારોના લેખ જીવોના માથા પર લખ્યા છે, તે લખાયેલ લેખ મિટાવી શકાતા નથી.
ਮਨੁ ਤਨੁ ਸਉਪੇ ਕੰਤ ਕਉ ਸਬਦੇ ਧਰੇ ਪਿਆਰੁ ॥
સુલક્ષણી તન મન હરી-પતિને સોંપી દે છે અને સદગુરુના શબ્દમાં ધ્યાન જોડે છે
ਬਿਨੁ ਨਾਵੈ ਕਿਨੈ ਨ ਪਾਇਆ ਦੇਖਹੁ ਰਿਦੈ ਬੀਚਾਰਿ ॥
હૃદયમાં વિચાર કરીને જોઈ પણ લો, કે નામ જપવા વિના કોઈને પણ પ્રભુ નથી મળ્યા
ਨਾਨਕ ਸਾ ਸੁਆਲਿਓ ਸੁਲਖਣੀ ਜਿ ਰਾਵੀ ਸਿਰਜਨਹਾਰਿ ॥੧॥
હે નાનક! શુભ લક્ષણોવાળી તેમજ સુંદર જીવ-સ્ત્રી તે જ છે, જેના પર નિર્માતા પતિએ કૃપા કરી છે ।।૧।।
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩।।
ਮਾਇਆ ਮੋਹੁ ਗੁਬਾਰੁ ਹੈ ਤਿਸ ਦਾ ਨ ਦਿਸੈ ਉਰਵਾਰੁ ਨ ਪਾਰੁ ॥
માયાનો મોહ આંધળો છે. જેનો આ બાજુનો પેલી બાજુનો છેડો દેખાતો નથી
ਮਨਮੁਖ ਅਗਿਆਨੀ ਮਹਾ ਦੁਖੁ ਪਾਇਦੇ ਡੁਬੇ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਵਿਸਾਰਿ ॥
સદગુરુથી મુખ વિમુખ કરનાર, જ્ઞાનથી હીન જીવ પ્રભુનું નામ ભૂલીને તે અંધકારમાં ગોથાં ખાય છે અને ઘણું દુઃખ સહે છે.
ਭਲਕੇ ਉਠਿ ਬਹੁ ਕਰਮ ਕਮਾਵਹਿ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਪਿਆਰੁ ॥
નિત્ય નવો સુરજ નામ વિના બીજા ઘણા સારા કામ કરે છે અને માયાના પ્રેમમાં જ તેનું ધ્યાન જોડાયેલું રહે છે.
ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਹਿ ਆਪਣਾ ਭਉਜਲੁ ਉਤਰੇ ਪਾਰਿ ॥
જે જીવ પોતાના સદગુરુએ બતાવેલી સેવા કરે છે, તે માયાના મોહરૂપી સંસાર સમુદ્રથી પાર થઇ જાય છે
ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਚਿ ਸਮਾਵਹਿ ਸਚੁ ਨਾਮੁ ਉਰ ਧਾਰਿ ॥੨॥
હે નાનક! સદગુરુની સાથે રહેનાર જીવ સાચા નામને હૃદયમાં પરોવીને હંમેશા સ્થિર પ્રભુમાં લીન થઈ જાય છે ।।૨।।
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું।।
ਹਰਿ ਜਲਿ ਥਲਿ ਮਹੀਅਲਿ ਭਰਪੂਰਿ ਦੂਜਾ ਨਾਹਿ ਕੋਇ ॥
પ્રભુ જળમાં, થડમાં, પૃથ્વી પર બધી જગ્યાએ વ્યાપક છે. તેનું કોઈ શરીર નથી.
ਹਰਿ ਆਪਿ ਬਹਿ ਕਰੇ ਨਿਆਉ ਕੂੜਿਆਰ ਸਭ ਮਾਰਿ ਕਢੋਇ ॥
પ્રભુ પોતે જ બેસીને આતુરતાથી જીવોનાં સારા-ખરાબ કર્મોનો ન્યાય કરે છે
ਸਚਿਆਰਾ ਦੇਇ ਵਡਿਆਈ ਹਰਿ ਧਰਮ ਨਿਆਉ ਕੀਓਇ ॥
મનના ખોટા બધા જીવોને મારીને કાઢી દીધા છે. સત્યના વેપારીઓને આદર બક્ષે છે. હરિએ આ ધર્મનો ન્યાય કર્યો છે.
ਸਭ ਹਰਿ ਕੀ ਕਰਹੁ ਉਸਤਤਿ ਜਿਨਿ ਗਰੀਬ ਅਨਾਥ ਰਾਖਿ ਲੀਓਇ ॥
હે ભાઈ! બધા પ્રભુની મહિમા કરો, જેને હંમેશા ગરીબો અનાથોની રક્ષા કરી છે,
ਜੈਕਾਰੁ ਕੀਓ ਧਰਮੀਆ ਕਾ ਪਾਪੀ ਕਉ ਡੰਡੁ ਦੀਓਇ ॥੧੬॥
ધર્મીઓને આદર આપ્યો છે અને પાપીઓને દંડ આપ્યો છે ।।૧૬।।
ਸਲੋਕ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩।।
ਮਨਮੁਖ ਮੈਲੀ ਕਾਮਣੀ ਕੁਲਖਣੀ ਕੁਨਾਰਿ ॥
મનની ઇચ્છા જીવ તે ખોટા ચંદ્રે લક્ષણોવાળી ગંદી સ્ત્રી જેવો છે
ਪਿਰੁ ਛੋਡਿਆ ਘਰਿ ਆਪਣਾ ਪਰ ਪੁਰਖੈ ਨਾਲਿ ਪਿਆਰੁ ॥
જેને ઘરમાં વસતા પોતાના પતિને છોડી દીધો છે અને બીજા મનુષ્ય સાથે પ્રેમમાં પડેલી છે
ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਕਦੇ ਨ ਚੁਕਈ ਜਲਦੀ ਕਰੇ ਪੂਕਾਰ ॥
એની તૃષ્ણા ક્યારેય મટતી નથી અને તૃષ્ણામાં સળગતી રહે છે
ਨਾਨਕ ਬਿਨੁ ਨਾਵੈ ਕੁਰੂਪਿ ਕੁਸੋਹਣੀ ਪਰਹਰਿ ਛੋਡੀ ਭਤਾਰਿ ॥੧॥
હે નાનક! મનમુખ જીવ નામ વિના વિશ્વાસઘાતી તેમજ કુરુપ સ્ત્રી જેવો છે અને પતિ દ્વારા પણ ધુતકારાયેલી છે ।।૧।।