Page 791
ਘਰੁ ਦਰੁ ਪਾਵੈ ਮਹਲੁ ਨਾਮੁ ਪਿਆਰਿਆ ॥
તેને નામથી પ્રેમ કરીને પ્રભુનો દરવાજો-ઘર મેળવી લીધો છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਇਆ ਨਾਮੁ ਹਉ ਗੁਰ ਕਉ ਵਾਰਿਆ ॥
તેને ગુરુના માધ્યમથી નામને પ્રાપ્ત કર્યું છે, હું તે ગુરુ પર બલિહાર જાઉં છું.
ਤੂ ਆਪਿ ਸਵਾਰਹਿ ਆਪਿ ਸਿਰਜਨਹਾਰਿਆ ॥੧੬॥
હે સર્જનહાર! તું પોતે બધાને સંવારનાર છે ॥૧૬॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੧ ॥
શ્લોક મહેલ ૧॥
ਦੀਵਾ ਬਲੈ ਅੰਧੇਰਾ ਜਾਇ ॥
જેમ દીવો સળગાવવાથી અંધારું દૂર થઈ જાય છે,
ਬੇਦ ਪਾਠ ਮਤਿ ਪਾਪਾ ਖਾਇ ॥
તેમ જ વેદ વગેરે ગ્રંથોનો પાઠ પાપોવાળી મટીને નાશ કરી દે છે.
ਉਗਵੈ ਸੂਰੁ ਨ ਜਾਪੈ ਚੰਦੁ ॥
જેમ સૂર્યોદય થવાથી ચાંદ નજર આવતો નથી.
ਜਹ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਗਾਸੁ ਅਗਿਆਨੁ ਮਿਟੰਤੁ ॥
તેમ જ જ્ઞાનનો પ્રકાશ થવાથી અજ્ઞાન મટી જાય છે.
ਬੇਦ ਪਾਠ ਸੰਸਾਰ ਕੀ ਕਾਰ ॥
વેદોનો પાઠ સંસારનો એક વ્યવસાય બની ગયો છે.
ਪੜ੍ਹ੍ਹਿ ਪੜ੍ਹ੍ਹਿ ਪੰਡਿਤ ਕਰਹਿ ਬੀਚਾਰ ॥
પંડિત વેદોને વાંચી-વાંચીને વિચાર કરે છે
ਬਿਨੁ ਬੂਝੇ ਸਭ ਹੋਇ ਖੁਆਰ ॥
પરંતુ સમજ વગર તે બધા નષ્ટ થાય છે.
ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਉਤਰਸਿ ਪਾਰਿ ॥੧॥
હે નાનક! ગુરુના માધ્યમથી જ મનુષ્ય સંસાર સમુદ્ર પાર થઈ શકે છે ॥૧॥
ਮਃ ੧ ॥
મહેલ ૧॥
ਸਬਦੈ ਸਾਦੁ ਨ ਆਇਓ ਨਾਮਿ ਨ ਲਗੋ ਪਿਆਰੁ ॥
જે મનુષ્યને બ્રહ્મ-શબ્દનો આનંદ આવ્યો નથી અને નામથી પણ પ્રેમ લાગ્યો નથી,
ਰਸਨਾ ਫਿਕਾ ਬੋਲਣਾ ਨਿਤ ਨਿਤ ਹੋਇ ਖੁਆਰੁ ॥
તે મુખ દ્વારા ફિક્કું બોલવાથી રોજ નષ્ટ થતો રહે છે.
ਨਾਨਕ ਪਇਐ ਕਿਰਤਿ ਕਮਾਵਣਾ ਕੋਇ ਨ ਮੇਟਣਹਾਰੁ ॥੨॥
હે નાનક! મનુષ્યને પોતાના નસીબમાં લખેલું કર્મ જ કરવું પડે છે, જેને કોઈ પણ ટાળનાર નથી ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਜਿ ਪ੍ਰਭੁ ਸਾਲਾਹੇ ਆਪਣਾ ਸੋ ਸੋਭਾ ਪਾਏ ॥
જે પોતાના પ્રભુની સ્તુતિ કરે છે, તેને દુનિયામાં ખુબ શોભા પ્રાપ્ત થાય છે.
ਹਉਮੈ ਵਿਚਹੁ ਦੂਰਿ ਕਰਿ ਸਚੁ ਮੰਨਿ ਵਸਾਏ ॥
તે પોતાના અભિમાનને દૂર કરીને મનમાં સત્યને વસાવી લે છે.
ਸਚੁ ਬਾਣੀ ਗੁਣ ਉਚਰੈ ਸਚਾ ਸੁਖੁ ਪਾਏ ॥
તે સાચી વાણી દ્વારા પરમાત્માનું ગુણગાન કરે છે અને સાચું સુખ પ્રાપ્ત કરે છે.
ਮੇਲੁ ਭਇਆ ਚਿਰੀ ਵਿਛੁੰਨਿਆ ਗੁਰ ਪੁਰਖਿ ਮਿਲਾਏ ॥
અનાદિ કાળથી અલગ થયેલા જીવનું મિલન થઈ ગયું છે, ગુરુએ તેને પરમાત્માથી મળાવી દીધો છે.
ਮਨੁ ਮੈਲਾ ਇਵ ਸੁਧੁ ਹੈ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਧਿਆਏ ॥੧੭॥
આ રીતે હરિ-નામનું ધ્યાન કરવાથી જીવનું ગંદુ મન શુદ્ધ થઈ જાય છે ॥૧૭॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੧ ॥
શ્લોક મહેલ ૧॥
ਕਾਇਆ ਕੂਮਲ ਫੁਲ ਗੁਣ ਨਾਨਕ ਗੁਪਸਿ ਮਾਲ ॥
હે નાનક! આ મનુષ્ય-શરીર કળીઓ તેમજ ગુણ ફૂલો જેવા છે.
ਏਨੀ ਫੁਲੀ ਰਉ ਕਰੇ ਅਵਰ ਕਿ ਚੁਣੀਅਹਿ ਡਾਲ ॥੧॥
તેથી આ ગુણરૂપી ફૂલોની માળા બનાવીને પરમાત્મા સમક્ષ અર્પણ કરવી જોઈએ. આ ફુલોનો હાર બનાવ્યા પછી બીજી ડાળીઓ શોધવાની કોઈ જરૂરિયાત રહેતી નથી ॥૧॥
ਮਹਲਾ ੨ ॥
મહેલ ૨॥
ਨਾਨਕ ਤਿਨਾ ਬਸੰਤੁ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹ੍ਹ ਘਰਿ ਵਸਿਆ ਕੰਤੁ ॥
હે નાનક! તે સ્ત્રીઓ માટે હંમેશા વસંત છે જેનો પતિ-પ્રભુ તેના ઘરમાં જ સ્થિત છે.
ਜਿਨ ਕੇ ਕੰਤ ਦਿਸਾਪੁਰੀ ਸੇ ਅਹਿਨਿਸਿ ਫਿਰਹਿ ਜਲੰਤ ॥੨॥
પરંતુ જે સ્ત્રીના પતિ પરદેશ ગયો છે, તે દિવસ-રાત વિયોગમાં સળગતી રહે છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਆਪੇ ਬਖਸੇ ਦਇਆ ਕਰਿ ਗੁਰ ਸਤਿਗੁਰ ਬਚਨੀ ॥
ગુરુના વચન દ્વારા પ્રભુ દયા કરીને પોતે જ બક્ષીસ કરી દે છે.
ਅਨਦਿਨੁ ਸੇਵੀ ਗੁਣ ਰਵਾ ਮਨੁ ਸਚੈ ਰਚਨੀ ॥
હું દિવસ-રાત પરમાત્માની પૂજા તેમજ તેનું ગુણગાન કરતો રહું છું,
ਪ੍ਰਭੁ ਮੇਰਾ ਬੇਅੰਤੁ ਹੈ ਅੰਤੁ ਕਿਨੈ ਨ ਲਖਨੀ ॥
મારુ મન પરમ-સત્યમાં જ લીન રહે છે. મારો પ્રભુ અનંત છે અને કોઇએ પણ તેનું રહસ્ય સમજ્યું નથી.
ਸਤਿਗੁਰ ਚਰਣੀ ਲਗਿਆ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਨਿਤ ਜਪਨੀ ॥
ગુરૂના ચરણોમાં લાગીને રોજ હરિ-નામનું જાપ કરવું જોઈએ.
ਜੋ ਇਛੈ ਸੋ ਫਲੁ ਪਾਇਸੀ ਸਭਿ ਘਰੈ ਵਿਚਿ ਜਚਨੀ ॥੧੮॥
આ રીતે મનોવાંછિત ફળ પ્રાપ્ત થાય છે અને બધી શુભેચ્છાઓ ઘરમાં પૂર્ણ થઈ જાય છે ॥૧૮॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੧ ॥
શ્લોક મહેલ ૧॥
ਪਹਿਲ ਬਸੰਤੈ ਆਗਮਨਿ ਪਹਿਲਾ ਮਉਲਿਓ ਸੋਇ ॥
સર્વપ્રથમ વસંત ઋતુનું આગમન થાય છે પરંતુ તેનાથી પણ પહેલા પરમાત્મા હતો, જે બધાથી પહેલા વિકસિત થયો છે.
ਜਿਤੁ ਮਉਲਿਐ ਸਭ ਮਉਲੀਐ ਤਿਸਹਿ ਨ ਮਉਲਿਹੁ ਕੋਇ ॥੧॥
તેના વિકસિત થવાથી બધાનો વિકાસ થાય છે. પરંતુ પરમાત્મા કોઈના દ્વારા વિકસિત થતો નથી, તે સ્વયંભૂ છે ॥૧॥
ਮਃ ੨ ॥
મહેલ ૨॥
ਪਹਿਲ ਬਸੰਤੈ ਆਗਮਨਿ ਤਿਸ ਕਾ ਕਰਹੁ ਬੀਚਾਰੁ ॥
તેનું ચિંતન કર, જે વસંત ઋતુના આગમનથી પહેલા પણ હાજર હતો.
ਨਾਨਕ ਸੋ ਸਾਲਾਹੀਐ ਜਿ ਸਭਸੈ ਦੇ ਆਧਾਰੁ ॥੨॥
હે નાનક! તે પરમાત્માના વખાણ કરવાં જોઈએ જે બધાને સહારો દે છે ॥૨॥
ਮਃ ੨ ॥
મહેલ ૨॥
ਮਿਲਿਐ ਮਿਲਿਆ ਨਾ ਮਿਲੈ ਮਿਲੈ ਮਿਲਿਆ ਜੇ ਹੋਇ ॥
ફક્ત કહેવાથી જ મેળાપ થતો નથી, સાચું મિલન તો જ થાય છે, જો સાચે જ મેળાપ થઈ જાય.
ਅੰਤਰ ਆਤਮੈ ਜੋ ਮਿਲੈ ਮਿਲਿਆ ਕਹੀਐ ਸੋਇ ॥੩॥
જે પોતાની અંતરાત્મામાં મળી ગયો છે, તેને જ મિલન કહેવું જોઈએ ॥૩॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਸਲਾਹੀਐ ਸਚੁ ਕਾਰ ਕਮਾਵੈ ॥
પ્રભુ-નામનું સ્તુતિગાન કર, વાસ્તવમાં આ જ સત્કર્મ કરવું જોઈએ.
ਦੂਜੀ ਕਾਰੈ ਲਗਿਆ ਫਿਰਿ ਜੋਨੀ ਪਾਵੈ ॥
સંસારના બીજા કાર્યોમાં સંલગ્ન રહેનાર ફરી યોનિ પ્રાપ્ત કરે છે.
ਨਾਮਿ ਰਤਿਆ ਨਾਮੁ ਪਾਈਐ ਨਾਮੇ ਗੁਣ ਗਾਵੈ ॥
નામમાં લીન રહેવાથી નામ જ પ્રાપ્ત થાય છે અને પ્રભુ-નામ જ કરવું જોઈએ,
ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਸਲਾਹੀਐ ਹਰਿ ਨਾਮਿ ਸਮਾਵੈ ॥
ગુરુના ઉપદેશ દ્વારા પરમાત્માના વખાણ કરનાર નામમાં જ જોડાય જાય છે.
ਸਤਿਗੁਰ ਸੇਵਾ ਸਫਲ ਹੈ ਸੇਵਿਐ ਫਲ ਪਾਵੈ ॥੧੯॥
સદ્દગુરુની સેવા જ સફળ છે, સેવા કરવાથી ફળની પ્રાપ્તિ થાય છે ॥૧૯॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੨ ॥
શ્લોક મહેલ ૨॥
ਕਿਸ ਹੀ ਕੋਈ ਕੋਇ ਮੰਞੁ ਨਿਮਾਣੀ ਇਕੁ ਤੂ ॥
હે પરમાત્મા! દરેક કોઈનો કોઈને કોઈ સહારો છે, પરંતુ મારો વિનીતનો એક તું જ સહારો છે.