Page 654
ਤੁਧੁ ਆਪੇ ਸਿਸਟਿ ਸਿਰਜੀਆ ਆਪੇ ਫੁਨਿ ਗੋਈ ॥
તું પોતે જ સૃષ્ટિ-રચના કરે છે અને પોતે જ અંતે તેનો વિનાશ કરે છે
ਸਭੁ ਇਕੋ ਸਬਦੁ ਵਰਤਦਾ ਜੋ ਕਰੇ ਸੁ ਹੋਈ ॥
એક તારો હુકમ જ સર્વવ્યાપી છે અને જે કંઈ પણ તું કરે છે તે જ થાય છે
ਵਡਿਆਈ ਗੁਰਮੁਖਿ ਦੇਇ ਪ੍ਰਭੁ ਹਰਿ ਪਾਵੈ ਸੋਈ ॥
જે ગુરુમુખને તું મહાનતા આપે છે તે પોતાના પ્રભુને મેળવી લે છે
ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਾਨਕ ਆਰਾਧਿਆ ਸਭਿ ਆਖਹੁ ਧੰਨੁ ਧੰਨੁ ਧੰਨੁ ਗੁਰੁ ਸੋਈ ॥੨੯॥੧॥ ਸੁਧੁ
હે નાનક! ગુરુએ હરિનામની આરાધના કરી છે બધા તન-મનથી કહો તે ગુરુ ધન્ય-ધન્ય-ધન્ય છે ॥૨૯॥૧॥શુદ્ધ॥
ਰਾਗੁ ਸੋਰਠਿ ਬਾਣੀ ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ ਕੀ ਘਰੁ ੧
રાગ સોરઠી વાણી ભગત કબીરજીની ઘર ૧॥
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા સદગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે
ਬੁਤ ਪੂਜਿ ਪੂਜਿ ਹਿੰਦੂ ਮੂਏ ਤੁਰਕ ਮੂਏ ਸਿਰੁ ਨਾਈ ॥
હિંદુઓ તો પોતાના દેવતાઓની મૂર્તિઓની પૂજા-ઉપાસના કરી કરીને મરી ગયા છે અને મુસલમાન પણ માથું નમાવી નમાવીને મરી ગયા છે
ਓਇ ਲੇ ਜਾਰੇ ਓਇ ਲੇ ਗਾਡੇ ਤੇਰੀ ਗਤਿ ਦੁਹੂ ਨ ਪਾਈ ॥੧॥
હિન્દુ મરણ ઉપરાંત મૃતદેહને સ્મશાન ઘાટમાં લઈ જઈને સળગાવી દે છે અને મુસલમાન મૃતકને ધરતીમાં દફન કરી દે છે હે હરિ! આ હિન્દૂ અને મુસલમાન બન્ને ને જ તારી મહિમાની ખબર પડી નથી ॥૧॥
ਮਨ ਰੇ ਸੰਸਾਰੁ ਅੰਧ ਗਹੇਰਾ ॥
હે મન! આ આખા સંસારમાં તો ગાઢ અંધકાર જ હાજર છે
ਚਹੁ ਦਿਸ ਪਸਰਿਓ ਹੈ ਜਮ ਜੇਵਰਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ચારેય દિવસોમાં મૃત્યુનો જાળ ફસાયેલો છે ॥૧॥વિરામ॥
ਕਬਿਤ ਪੜੇ ਪੜਿ ਕਬਿਤਾ ਮੂਏ ਕਪੜ ਕੇਦਾਰੈ ਜਾਈ ॥
ઘણા કવિ કવિતાઓ વાંચી વાંચીને વ્યર્થ જ મરી ગયા છે અને ફાટેલા કપડા પહેરવા વાળા ઘણા સાધુ કેદારનાથ તીર્થ પર જઈને જ મરી ગયા
ਜਟਾ ਧਾਰਿ ਧਾਰਿ ਜੋਗੀ ਮੂਏ ਤੇਰੀ ਗਤਿ ਇਨਹਿ ਨ ਪਾਈ ॥੨॥
ઘણા જટાધારી યોગી પર્વતની ટોચ પર જઈને વ્યર્થ જ મરી ગયા છે પરંતુ હે હરિ! તારી ગતિ એમને પણ સમજાણી નથી ॥૨॥
ਦਰਬੁ ਸੰਚਿ ਸੰਚਿ ਰਾਜੇ ਮੂਏ ਗਡਿ ਲੇ ਕੰਚਨ ਭਾਰੀ ॥
ઘણા પ્રસિદ્ધ રાજા પણ ધન-દોલતને એકત્રિત કરી-કરીને સોના-ચાંદીના ભારને દબાવતા જ મરી ગયા છે
ਬੇਦ ਪੜੇ ਪੜਿ ਪੰਡਿਤ ਮੂਏ ਰੂਪੁ ਦੇਖਿ ਦੇਖਿ ਨਾਰੀ ॥੩॥
પંડિત પણ વેદોને વાંચી-વાંચીને મરી ગયા છે અને ઘણી સુંદર સ્ત્રીઓ પણ પોતાનું સુંદર રૂપ જોઈ-જોઈને મરી ગઈ છે ॥૩॥
ਰਾਮ ਨਾਮ ਬਿਨੁ ਸਭੈ ਬਿਗੂਤੇ ਦੇਖਹੁ ਨਿਰਖਿ ਸਰੀਰਾ ॥
હે મનુષ્ય! પોતાના મનમાં સારી રીતે નિરીક્ષણ કરીને જોઈ લે, રામ-નામ વગર બધું નષ્ટ થઈ ગયું છે
ਹਰਿ ਕੇ ਨਾਮ ਬਿਨੁ ਕਿਨਿ ਗਤਿ ਪਾਈ ਕਹਿ ਉਪਦੇਸੁ ਕਬੀਰਾ ॥੪॥੧॥
કબીર તો આ જ ઉપદેશ કરે છે કે હરિ-નામ વગર કોને મોક્ષની પ્રાપ્તિ થઈ છે ॥૪॥૧॥
ਜਬ ਜਰੀਐ ਤਬ ਹੋਇ ਭਸਮ ਤਨੁ ਰਹੈ ਕਿਰਮ ਦਲ ਖਾਈ ॥
જે મનુષ્ય પ્રાણ ત્યાગી દે છે તો તેનું શરીર સળગાવી દેવામાં આવે છે અને સળગીને રાખ થઈ જાય છે જો મૃત શરીરને દાટી દેવામાં આવે તો તેને કીડાનો સમૂહ જ ખાઈ જાય છે
ਕਾਚੀ ਗਾਗਰਿ ਨੀਰੁ ਪਰਤੁ ਹੈ ਇਆ ਤਨ ਕੀ ਇਹੈ ਬਡਾਈ ॥੧॥
જેમ માટીની કાચી ગાગર પાણી નાખવાથી તૂટી જાય છે તેમ જ આ કોમળ તનની મહાનતા છે જેટલું ગાગરનું મહત્વ છે ॥૧॥
ਕਾਹੇ ਭਈਆ ਫਿਰਤੌ ਫੂਲਿਆ ਫੂਲਿਆ ॥
હે ભાઈ! તું શા માટે ઘમંડમાં અકળાયેલો ફરી રહ્યો છે?
ਜਬ ਦਸ ਮਾਸ ਉਰਧ ਮੁਖ ਰਹਤਾ ਸੋ ਦਿਨੁ ਕੈਸੇ ਭੂਲਿਆ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તે દિવસ તને કેવી રીતે ભુલાય ગયા છે જયારે તું દસ મહિના માતાના ગર્ભમાં ઊંધા માથે લટકેલો હતો ॥૧॥વિરામ॥
ਜਿਉ ਮਧੁ ਮਾਖੀ ਤਿਉ ਸਠੋਰਿ ਰਸੁ ਜੋਰਿ ਜੋਰਿ ਧਨੁ ਕੀਆ ॥
જેમ મધમાખી મધ એકત્રિત કરે છે તેમ જ મૂર્ખ મનુષ્ય આખું જીવન ધન-દોલત જ એકત્રિત કરતો રહે છે
ਮਰਤੀ ਬਾਰ ਲੇਹੁ ਲੇਹੁ ਕਰੀਐ ਭੂਤੁ ਰਹਨ ਕਿਉ ਦੀਆ ॥੨॥
જયારે મનુષ્ય પ્રાણ ત્યાગી દે છે તો બધા કહે છે કે આ મૃત શરીરને સ્મશાન લઈ જાઓ અને આ ભૂતને શા માટે અહીં રાખેલું છે ॥૨॥
ਦੇਹੁਰੀ ਲਉ ਬਰੀ ਨਾਰਿ ਸੰਗਿ ਭਈ ਆਗੈ ਸਜਨ ਸੁਹੇਲਾ ॥
તે મૃતકની પત્ની ઘરના ઉંબરા સુધી તેની સાથે જાય છે અને આગળ તેના બધા સજ્જન અને સંબંધી જાય છે
ਮਰਘਟ ਲਉ ਸਭੁ ਲੋਗੁ ਕੁਟੰਬੁ ਭਇਓ ਆਗੈ ਹੰਸੁ ਅਕੇਲਾ ॥੩॥
આખું પરિવાર અને બધા લોકો સ્મશાન જાય છે અને તે ઉપરાંત આત્મા એકલી જ રહી જાય છે ॥૩॥
ਕਹਤੁ ਕਬੀਰ ਸੁਨਹੁ ਰੇ ਪ੍ਰਾਨੀ ਪਰੇ ਕਾਲ ਗ੍ਰਸ ਕੂਆ ॥
કબીરજી કહે છે કે હે પ્રાણી! થોડું ધ્યાનપૂર્વક સાંભળો તને મૃત્યુએ ભોજન બનાવ્યું છે અને આંધળા કુવામાં પડેલા છે
ਝੂਠੀ ਮਾਇਆ ਆਪੁ ਬੰਧਾਇਆ ਜਿਉ ਨਲਨੀ ਭ੍ਰਮਿ ਸੂਆ ॥੪॥੨॥
જેમ પોપટ ભ્રમમાં નળી સાથે ફસાયેલો રહે છે તેમ જ મનુષ્યએ પોતાને ખોટી માયાના બંધનમાં ફસાવેલા છે ॥૪॥૨॥
ਬੇਦ ਪੁਰਾਨ ਸਭੈ ਮਤ ਸੁਨਿ ਕੈ ਕਰੀ ਕਰਮ ਕੀ ਆਸਾ ॥
વેદો અને પુરાણોના બધા મત સાંભળીને અમને પણ કર્મ કરવાની આશા ઉત્પન્ન થઈ છે પરંતુ
ਕਾਲ ਗ੍ਰਸਤ ਸਭ ਲੋਗ ਸਿਆਨੇ ਉਠਿ ਪੰਡਿਤ ਪੈ ਚਲੇ ਨਿਰਾਸਾ ॥੧॥
બધા ચતુર લોકો મૃત્યુ આવતી જોઈને પંડિતોથી નિરાશ થઈને આવી ગયા છે ॥૧॥
ਮਨ ਰੇ ਸਰਿਓ ਨ ਏਕੈ ਕਾਜਾ ॥
હે મન! તારું તો એક પણ કાર્ય સંપન્ન થઈ શક્યું નથી
ਭਜਿਓ ਨ ਰਘੁਪਤਿ ਰਾਜਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
કારણ કે તે રામનું ભજન જ કર્યું નથી ॥૧॥વિરામ॥
ਬਨ ਖੰਡ ਜਾਇ ਜੋਗੁ ਤਪੁ ਕੀਨੋ ਕੰਦ ਮੂਲੁ ਚੁਨਿ ਖਾਇਆ ॥
ઘણા લોકો જંગલમાં જઈને યોગ સાધના અને તપસ્યા કરે છે અને કંદમૂળ વીણીને ખાય છે
ਨਾਦੀ ਬੇਦੀ ਸਬਦੀ ਮੋਨੀ ਜਮ ਕੇ ਪਟੈ ਲਿਖਾਇਆ ॥੨॥
શીંગીનો નાદ વગાડનાર યોગી, વેદોમાં કહેલા કર્મકાંડ કરવાવાળા વેદી, અલખ-અલખ બોલનાર સાધુ તેમજ મૌની મૃત્યુના નોંધણી પત્રકમાં નોંધાયેલા છે ॥૨॥
ਭਗਤਿ ਨਾਰਦੀ ਰਿਦੈ ਨ ਆਈ ਕਾਛਿ ਕੂਛਿ ਤਨੁ ਦੀਨਾ ॥
પ્રેમ-ભક્તિ તો મનુષ્યના હૃદયમાં પ્રવેશ થઈ નથી અમે તેને પોતાના શરીરને શણગારીને મૃત્યુને સોંપી દીધું છે
ਰਾਗ ਰਾਗਨੀ ਡਿੰਭ ਹੋਇ ਬੈਠਾ ਉਨਿ ਹਰਿ ਪਹਿ ਕਿਆ ਲੀਨਾ ॥੩॥
તે તો માત્ર રાગ-રાગિણીઓને ધારણ કરનાર ઢોંગી જ બનીને બેસે છે પરંતુ તેનાથી તેને પ્રભુ પાસેથી શું મળી શકે છે? ॥૩॥
ਪਰਿਓ ਕਾਲੁ ਸਭੈ ਜਗ ਊਪਰ ਮਾਹਿ ਲਿਖੇ ਭ੍ਰਮ ਗਿਆਨੀ ॥
મૃત્યુનો ભય આખા જગત પર ફરી રહ્યો છે અને ભ્રમમાં પડેલા જ્ઞાની પણ મૃત્યુના નોંધણી પત્રકમાં લખાયેલ છે