Page 651
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਜਨਮ ਜਨਮ ਕੀ ਇਸੁ ਮਨ ਕਉ ਮਲੁ ਲਾਗੀ ਕਾਲਾ ਹੋਆ ਸਿਆਹੁ ॥
આ મનને તો જન્મ-જન્માંતરની ગંદકી લાગેલી છે અને આ તો સાવ ગંદુ થઈ ગયું છે
ਖੰਨਲੀ ਧੋਤੀ ਉਜਲੀ ਨ ਹੋਵਈ ਜੇ ਸਉ ਧੋਵਣਿ ਪਾਹੁ ॥
કોઈ ઘાંચીની ધોતી ધોવાથી ચોખ્ખી થતી નથી ભલે તેને સો વખત જ કેમ ન ધોવાય ?
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਜੀਵਤੁ ਮਰੈ ਉਲਟੀ ਹੋਵੈ ਮਤਿ ਬਦਲਾਹੁ ॥
ગુરુની કૃપાથી મનુષ્ય જીવિત જ મોહ-માયાથી અલગ રહે છે તેનો સ્વભાવ બદલીને સાંસારિક પદાર્થોની તરફથી દૂર થઈ જાય છે
ਨਾਨਕ ਮੈਲੁ ਨ ਲਗਈ ਨਾ ਫਿਰਿ ਜੋਨੀ ਪਾਹੁ ॥੧॥
હે નાનક! ત્યારથી કોઈ પ્રકારની ગંદકી લગતી નથી અને તે પાછો યોનીઓના ચક્રમાં પડતો નથી ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩ ॥
ਚਹੁ ਜੁਗੀ ਕਲਿ ਕਾਲੀ ਕਾਂਢੀ ਇਕ ਉਤਮ ਪਦਵੀ ਇਸੁ ਜੁਗ ਮਾਹਿ ॥
ચાર યુગો- સતયુગ, ત્રેતાયુગ, દ્વાપરયુગ, કળયુગમાં એક કળયુગ જ બધાથી કાળો યુગ કહેવાય છે પરંતુ આ યુગમાં પણ એક ઉત્તમ પદવી મળી શકે છે
ਗੁਰਮੁਖਿ ਹਰਿ ਕੀਰਤਿ ਫਲੁ ਪਾਈਐ ਜਿਨ ਕਉ ਹਰਿ ਲਿਖਿ ਪਾਹਿ ॥
જેનું વિધાતા એ એવું નસીબ લખી દીધું છે તે ગુરુના સાનિધ્યમાં રહીને આ યુગમાં પ્રભુ કીર્તિનું ફળ પ્રાપ્ત કરી લે છે
ਨਾਨਕ ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਅਨਦਿਨੁ ਭਗਤਿ ਹਰਿ ਉਚਰਹਿ ਹਰਿ ਭਗਤੀ ਮਾਹਿ ਸਮਾਹਿ ॥੨॥
હે નાનક! આવા ભક્તજન ગુરુની કૃપાથી રાત-દિવસ હરિની ભક્તિનું ઉચ્ચારણ કરે છે અને ભક્તિમાં લીન થઈ જાય છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું ॥
ਹਰਿ ਹਰਿ ਮੇਲਿ ਸਾਧ ਜਨ ਸੰਗਤਿ ਮੁਖਿ ਬੋਲੀ ਹਰਿ ਹਰਿ ਭਲੀ ਬਾਣਿ ॥
હે હરિ! મને સાધુઓની સભામાં મેળવી દો તેથી તેની સભામાં સામેલ થઈને હું પોતાના મોંથી તારી હરિ-નામ રૂપી સુંદર વાણી બોલું
ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਵਾ ਹਰਿ ਨਿਤ ਚਵਾ ਗੁਰਮਤੀ ਹਰਿ ਰੰਗੁ ਸਦਾ ਮਾਣਿ ॥
હું તો હંમેશા હરિના ગુણગાન કરું છું અને તેનું જ ભજન કરું છું તથા ગુરુના ઉપદેશ અનુસાર હંમેશા હરિના રંગનો આનંદ પ્રાપ્ત કરું છું
ਹਰਿ ਜਪਿ ਜਪਿ ਅਉਖਧ ਖਾਧਿਆ ਸਭਿ ਰੋਗ ਗਵਾਤੇ ਦੁਖਾ ਘਾਣਿ ॥
પ્રભુનું જાપ કરીને જપ રૂપી ઔષધિને ખાવાથી મારા બધા રોગ અને દુ:ખનો અંત આવ્યો.
ਜਿਨਾ ਸਾਸਿ ਗਿਰਾਸਿ ਨ ਵਿਸਰੈ ਸੇ ਹਰਿ ਜਨ ਪੂਰੇ ਸਹੀ ਜਾਣਿ ॥
જે શ્વાસ લેતા અને ખાતા સમયે પણ પરમાત્માને ભૂલતા નથી તે ભક્તજનોને સંપૂર્ણ સાચા પુરુષ સમજો
ਜੋ ਗੁਰਮੁਖਿ ਹਰਿ ਆਰਾਧਦੇ ਤਿਨ ਚੂਕੀ ਜਮ ਕੀ ਜਗਤ ਕਾਣਿ ॥੨੨॥
જે ગુરુમુખ બનીને હરિની આરાધના કરે છે તેનો દુનિયાનો ભય અને દુનિયાની તાબેદારી મટી જાય છે ॥૨૨॥
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩ ॥
ਰੇ ਜਨ ਉਥਾਰੈ ਦਬਿਓਹੁ ਸੁਤਿਆ ਗਈ ਵਿਹਾਇ ॥
હે મનુષ્ય! ભયાનક સ્વપ્નના દબાવની નીચે તારું આખું જીવન નિંદ્રામાં સુતા જ પસાર થાય છે
ਸਤਿਗੁਰ ਕਾ ਸਬਦੁ ਸੁਣਿ ਨ ਜਾਗਿਓ ਅੰਤਰਿ ਨ ਉਪਜਿਓ ਚਾਉ ॥
તું તો ગુરુનો શબ્દ સાંભળીને પણ જાગતો નથી અને ન તો તારા મનમાં લાગણી ઉત્પન્ન થાય છે
ਸਰੀਰੁ ਜਲਉ ਗੁਣ ਬਾਹਰਾ ਜੋ ਗੁਰ ਕਾਰ ਨ ਕਮਾਇ ॥
તે શરીર જે ગુણોથી ખાલી છે અને જે ગુરુની સેવા પણ કરતું નથી તેને સળગી જવું જ જોઈએ
ਜਗਤੁ ਜਲੰਦਾ ਡਿਠੁ ਮੈ ਹਉਮੈ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ॥
હું તો આ દુનિયાને આત્મ અભિમાન અને દ્વૈતભાવમાં જ સળગતી જોઈ છે
ਨਾਨਕ ਗੁਰ ਸਰਣਾਈ ਉਬਰੇ ਸਚੁ ਮਨਿ ਸਬਦਿ ਧਿਆਇ ॥੧॥
હે નાનક! જેમણે ગુરુની શરણમાં આવીને સાચા મનથી શબ્દનું ચિંતન કર્યું છે તેનું કલ્યાણ થઈ ગયું છે ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩ ॥
ਸਬਦਿ ਰਤੇ ਹਉਮੈ ਗਈ ਸੋਭਾਵੰਤੀ ਨਾਰਿ ॥
શબ્દમાં લીન થઈને જીવ-સ્ત્રીનો અહંકાર નષ્ટ થઈ ગયો છે અને હવે તે શોભાવાન થઈ ગઈ છે
ਪਿਰ ਕੈ ਭਾਣੈ ਸਦਾ ਚਲੈ ਤਾ ਬਨਿਆ ਸੀਗਾਰੁ ॥
જો જીવ-સ્ત્રી હંમેશા પોતાના પ્રભુની આજ્ઞાનું પાલન કરે તો જ તેનો શૃંગાર ઉત્તમ છે
ਸੇਜ ਸੁਹਾਵੀ ਸਦਾ ਪਿਰੁ ਰਾਵੈ ਹਰਿ ਵਰੁ ਪਾਇਆ ਨਾਰਿ ॥
તે સ્ત્રીની પથારી સોહામણી થઈ જાય છે તે પરમાત્માને જ પોતાના વરના રૂપમાં પ્રાપ્ત કરી લે છે અને હંમેશા જ પોતાના પતિ પ્રભુ સાથે આનંદ કરે છે
ਨਾ ਹਰਿ ਮਰੈ ਨ ਕਦੇ ਦੁਖੁ ਲਾਗੈ ਸਦਾ ਸੁਹਾਗਣਿ ਨਾਰਿ ॥
પરમેશ્વર તો અનશ્વર છે જેના કારણે જીવ સ્ત્રીને ક્યારેય દુઃખ સ્પર્શ કરતું નથી અને તે તો હંમેશા સુહાગન જ રહે છે
ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਪ੍ਰਭ ਮੇਲਿ ਲਈ ਗੁਰ ਕੈ ਹੇਤਿ ਪਿਆਰਿ ॥੨॥
હે નાનક! ગુરુના સ્નેહ અને પ્રેમના કારણે પ્રભુ તેને પોતાની સાથે મેળવી લે છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું ॥
ਜਿਨਾ ਗੁਰੁ ਗੋਪਿਆ ਆਪਣਾ ਤੇ ਨਰ ਬੁਰਿਆਰੀ ॥
જેમણે પોતાના ગુરુનો તિરસ્કાર કર્યો છે તે પુરુષ ખૂબ ખરાબ છે
ਹਰਿ ਜੀਉ ਤਿਨ ਕਾ ਦਰਸਨੁ ਨਾ ਕਰਹੁ ਪਾਪਿਸਟ ਹਤਿਆਰੀ ॥
હે પ્રભુ! અમને તો તેના દર્શન ન કરાવીશ કારણ કે તે તો મહાપાપી અને હત્યારા છે
ਓਹਿ ਘਰਿ ਘਰਿ ਫਿਰਹਿ ਕੁਸੁਧ ਮਨਿ ਜਿਉ ਧਰਕਟ ਨਾਰੀ ॥
તે અસત્ય મનવાળી દુરાચારી સ્ત્રીની જેમ ઘરે ઘરે ફરે છે
ਵਡਭਾਗੀ ਸੰਗਤਿ ਮਿਲੇ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਵਾਰੀ ॥
પરંતુ સારા ભાગ્યથી જ તે સતસંગતિમાં સામેલ થાય છે અને ગુરુના સાનિધ્યમાં તેનું જીવન સુધરી જાય છે
ਹਰਿ ਮੇਲਹੁ ਸਤਿਗੁਰ ਦਇਆ ਕਰਿ ਗੁਰ ਕਉ ਬਲਿਹਾਰੀ ॥੨੩॥
હે પરમેશ્વર! પોતાની દયા કરીને ગુરુથી મેળવી દો જો કે હું તો ગુરુ પર જ બલિહાર જાઉં છું ॥૨૩॥
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩ ॥
ਗੁਰ ਸੇਵਾ ਤੇ ਸੁਖੁ ਊਪਜੈ ਫਿਰਿ ਦੁਖੁ ਨ ਲਗੈ ਆਇ ॥
ગુરુની સેવા કરીને જ સુખ ઉત્પન્ન થાય છે અને પછી કોઈ દુઃખ-ક્લેશ આવીને લાગતું નથી
ਜੰਮਣੁ ਮਰਣਾ ਮਿਟਿ ਗਇਆ ਕਾਲੈ ਕਾ ਕਿਛੁ ਨ ਬਸਾਇ ॥
ગુરુની સેવાના ફળસ્વરૂપ મનુષ્યનું જન્મ-મરણ મટી જાય છે અને તેની ઉપર મૃત્યુનું કઈ પણ વશ ચાલતું નથી
ਹਰਿ ਸੇਤੀ ਮਨੁ ਰਵਿ ਰਹਿਆ ਸਚੇ ਰਹਿਆ ਸਮਾਇ ॥
પછી તેનું મન હરિની સાથે જ લાગેલું રહે છે અને અંતે સત્યમાં જ તે સમાયેલ રહે છે
ਨਾਨਕ ਹਉ ਬਲਿਹਾਰੀ ਤਿੰਨ ਕਉ ਜੋ ਚਲਨਿ ਸਤਿਗੁਰ ਭਾਇ ॥੧॥
હે નાનક! હું તો તેની પર બલિહાર જાઉં છું જે સદ્દગુરુની આજ્ઞા અનુસાર ચાલે છે ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩ ॥
ਬਿਨੁ ਸਬਦੈ ਸੁਧੁ ਨ ਹੋਵਈ ਜੇ ਅਨੇਕ ਕਰੈ ਸੀਗਾਰ ॥
જો જીવ સ્ત્રી અનેક શ્રુંગાર કરે છે પરંતુ તો પણ તે શબ્દ વગર શુદ્ધ થતી નથી