Page 511
ਕਾਇਆ ਮਿਟੀ ਅੰਧੁ ਹੈ ਪਉਣੈ ਪੁਛਹੁ ਜਾਇ ॥
આ શરીર તો માટી છે આંધળું અને જ્ઞાનહીન છે
ਹਉ ਤਾ ਮਾਇਆ ਮੋਹਿਆ ਫਿਰਿ ਫਿਰਿ ਆਵਾ ਜਾਇ ॥
જો જીવાત્માને પૂછવામાં આવે તો જીવાત્મા કહે છે કે મને તો મોહ-માયાએ આકર્ષિત કરેલી છે એટલે હું વારંવાર સંસારમાં આવતી-જતી રહું છું
ਨਾਨਕ ਹੁਕਮੁ ਨ ਜਾਤੋ ਖਸਮ ਕਾ ਜਿ ਰਹਾ ਸਚਿ ਸਮਾਇ ॥੧॥
હે નાનક! જીવાત્મા સંબોધન કરે છે કે હું પોતાના પતિ-પ્રભુના હુકમને જાણતી નથી જેનાથી હું સત્યમાં સમાઈ જાઉં છું ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩ ॥
ਏਕੋ ਨਿਹਚਲ ਨਾਮ ਧਨੁ ਹੋਰੁ ਧਨੁ ਆਵੈ ਜਾਇ ॥
એક પ્રભુનું નામ-ધન જ શાશ્વત છે બીજું સાંસારિક ધન તો આવતું જતું રહે છે
ਇਸੁ ਧਨ ਕਉ ਤਸਕਰੁ ਜੋਹਿ ਨ ਸਕਈ ਨਾ ਓਚਕਾ ਲੈ ਜਾਇ ॥
આ નામ-ધન પર ચોર કુદ્રષ્ટિ રાખી શકતા નથી ન તો કોઈ ઉંચકીને લઈ જઈ શકે છે
ਇਹੁ ਹਰਿ ਧਨੁ ਜੀਐ ਸੇਤੀ ਰਵਿ ਰਹਿਆ ਜੀਐ ਨਾਲੇ ਜਾਇ ॥
હરિનું નામ રૂપી આ ધન આત્માની સાથે જ વસે છે અને આત્માની સાથે જ પરલોકમાં જાય છે
ਪੂਰੇ ਗੁਰ ਤੇ ਪਾਈਐ ਮਨਮੁਖਿ ਪਲੈ ਨ ਪਾਇ ॥
પરંતુ આ અમૂલ્ય નામ ધન સંપૂર્ણ ગુરુથી જ પ્રાપ્ત થાય છે તથા સ્વેચ્છાચારી લોકોને આ ધન
ਧਨੁ ਵਾਪਾਰੀ ਨਾਨਕਾ ਜਿਨ੍ਹ੍ਹਾ ਨਾਮ ਧਨੁ ਖਟਿਆ ਆਇ ॥੨॥
હે નાનક! તે વ્યાપારી ધન્ય છે જેમણે સંસારમાં આવીને હરિના નામધનને કમાયું છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું ॥
ਮੇਰਾ ਸਾਹਿਬੁ ਅਤਿ ਵਡਾ ਸਚੁ ਗਹਿਰ ਗੰਭੀਰਾ ॥
મારો પરમેશ્વર ઘણો મહાન છે તે હંમેશા સત્ય અને ગહન-ગંભીર છે
ਸਭੁ ਜਗੁ ਤਿਸ ਕੈ ਵਸਿ ਹੈ ਸਭੁ ਤਿਸ ਕਾ ਚੀਰਾ ॥
આખું જગત તેના વશમાં છે અને આખી શક્તિ તેની જ છે
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਪਾਈਐ ਨਿਹਚਲੁ ਧਨੁ ਧੀਰਾ ॥
ગુરુની કૃપાથી અટળ અને ધૈર્યવાન હરિનું નામ-ધન પ્રાપ્ત થાય છે
ਕਿਰਪਾ ਤੇ ਹਰਿ ਮਨਿ ਵਸੈ ਭੇਟੈ ਗੁਰੁ ਸੂਰਾ ॥
જો શૂરવીર ગુરુથી મળી જાય તો તેની કૃપાથી હરિ પ્રાણીના મનમાં નિવાસ કરી જાય છે
ਗੁਣਵੰਤੀ ਸਾਲਾਹਿਆ ਸਦਾ ਥਿਰੁ ਨਿਹਚਲੁ ਹਰਿ ਪੂਰਾ ॥੭॥
ગુણવાન લોકો જ હંમેશા અટળ અને સંપૂર્ણ હરિની આરાધના કરે છે ॥૭॥
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩ ॥
ਧ੍ਰਿਗੁ ਤਿਨ੍ਹ੍ਹਾ ਦਾ ਜੀਵਿਆ ਜੋ ਹਰਿ ਸੁਖੁ ਪਰਹਰਿ ਤਿਆਗਦੇ ਦੁਖੁ ਹਉਮੈ ਪਾਪ ਕਮਾਇ ॥
તે મનુષ્યના જીવનને ધિક્કાર છે જે હરિ-નામ સ્મરણના સુખને ત્યાગી દે છે અને અભિમાનમાં પાપ કરીને દુઃખ ભોગવે છે
ਮਨਮੁਖ ਅਗਿਆਨੀ ਮਾਇਆ ਮੋਹਿ ਵਿਆਪੇ ਤਿਨ੍ਹ੍ਹ ਬੂਝ ਨ ਕਾਈ ਪਾਇ ॥
અજ્ઞાની-મનમુખ માયાના મોહમાં ફસાઈ રહે છે અને તેને કોઈ સમજ આવતી નથી
ਹਲਤਿ ਪਲਤਿ ਓਇ ਸੁਖੁ ਨ ਪਾਵਹਿ ਅੰਤਿ ਗਏ ਪਛੁਤਾਇ ॥
આ લોક તેમજ પરલોકમાં તેને સુખ પ્રાપ્ત થતું નથી અને અંતે પસ્તાતો ચાલ્યો જાય છે
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਕੋ ਨਾਮੁ ਧਿਆਏ ਤਿਸੁ ਹਉਮੈ ਵਿਚਹੁ ਜਾਇ ॥
ગુરુની કૃપાથી કોઈ દુર્લભ મનુષ્ય જ નામની આરાધના કરે છે અને તેના અંતરમનમાં અહ્મતત્વ દૂર થઈ જાય છે
ਨਾਨਕ ਜਿਸੁ ਪੂਰਬਿ ਹੋਵੈ ਲਿਖਿਆ ਸੋ ਗੁਰ ਚਰਣੀ ਆਇ ਪਾਇ ॥੧॥
હે નાનક! જેના ભાગ્ય શરૂઆતથી લખેલું હોય છે તે ગુરુના ચરણોમાં આવી જાય છે ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩ ॥
ਮਨਮੁਖੁ ਊਧਾ ਕਉਲੁ ਹੈ ਨਾ ਤਿਸੁ ਭਗਤਿ ਨ ਨਾਉ ॥
મન્મુખ મનુષ્ય ઊંધું પડેલું કમળ છે તેની પાસે ના તો ભક્તિ છે અને ના તો પ્રભુનું નામ
ਸਕਤੀ ਅੰਦਰਿ ਵਰਤਦਾ ਕੂੜੁ ਤਿਸ ਕਾ ਹੈ ਉਪਾਉ ॥
તે માયામાં જ ક્રિયાશીલ રહે છે અને અસત્ય જ તેનું જીવન-મનોરથ હોય છે
ਤਿਸ ਕਾ ਅੰਦਰੁ ਚਿਤੁ ਨ ਭਿਜਈ ਮੁਖਿ ਫੀਕਾ ਆਲਾਉ ॥
તે મન્મુખનું અંતર્મન પણ સ્નેહથી પલળતું નથી, તેના મોં થી નીકળેલા વચન પણ નિરર્થક જ હોય છે
ਓਇ ਧਰਮਿ ਰਲਾਏ ਨਾ ਰਲਨ੍ਹ੍ਹਿ ਓਨਾ ਅੰਦਰਿ ਕੂੜੁ ਸੁਆਉ ॥
આવા લોકો ધર્મમાં મેળવવાથી પણ ધર્મથી દૂર રહે છે અને તેની અંદર અસત્ય અને મક્કારી વિદ્યમાન હોય છે
ਨਾਨਕ ਕਰਤੈ ਬਣਤ ਬਣਾਈ ਮਨਮੁਖ ਕੂੜੁ ਬੋਲਿ ਬੋਲਿ ਡੁਬੇ ਗੁਰਮੁਖਿ ਤਰੇ ਜਪਿ ਹਰਿ ਨਾਉ ॥੨॥
હે નાનક! વિશ્વ રચયિતા પ્રભુએ એવી રચના કરેલી છે કે મન્મુખ અસત્ય બોલી બોલીને ડૂબી ગયા છે અને ગુરુમુખ હરિનામ જપીને સંસાર સાગરથી પાર થઈ ગયા છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું ॥
ਬਿਨੁ ਬੂਝੇ ਵਡਾ ਫੇਰੁ ਪਇਆ ਫਿਰਿ ਆਵੈ ਜਾਈ ॥
સત્યને સમજ્યા વગર આવવા-જવાનું લાંબુ ચક્ર લગાવવું પડે છે મનુષ્ય ફરી-ફરી યોનીઓના ચક્રમાં સંસારમાં આવતા-જતા રહે છે
ਸਤਿਗੁਰ ਕੀ ਸੇਵਾ ਨ ਕੀਤੀਆ ਅੰਤਿ ਗਇਆ ਪਛੁਤਾਈ ॥
તે ગુરુની સેવામાં લીન થતા નથી જેના ફળ સ્વરૂપ અંતમાં પસ્તાતા જગતથી ચાલ્યા જાય છે
ਆਪਣੀ ਕਿਰਪਾ ਕਰੇ ਗੁਰੁ ਪਾਈਐ ਵਿਚਹੁ ਆਪੁ ਗਵਾਈ ॥
જ્યારે પરમાત્મા પોતાની કૃપા દ્રષ્ટિ કરે છે તો ગુરુથી મિલન થઈ જાય છે અને પ્રાણીનું અહ્મતત્વ દૂર થઈ જાય છે
ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਭੁਖ ਵਿਚਹੁ ਉਤਰੈ ਸੁਖੁ ਵਸੈ ਮਨਿ ਆਈ ॥
ત્યારે સાંસારિક મોહની તૃષ્ણાની ભૂખ દૂર થઈ જાય છે અને મનમાં આધ્યાત્મિક સુખનો નિવાસ થઈ જાય છે
ਸਦਾ ਸਦਾ ਸਾਲਾਹੀਐ ਹਿਰਦੈ ਲਿਵ ਲਾਈ ॥੮॥
પોતાના હૃદયમાં પ્રભુથી લગન લગાવીને હંમેશા જ તેની સ્તુતિ કરવી જોઈએ ॥૮॥
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩ ॥
ਜਿ ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵੇ ਆਪਣਾ ਤਿਸ ਨੋ ਪੂਜੇ ਸਭੁ ਕੋਇ ॥
જે વ્યક્તિ પોતાના સદ્દગુરુની શ્રદ્ધાથી સેવા કરે છે બધા તેની પૂજા કરે છે
ਸਭਨਾ ਉਪਾਵਾ ਸਿਰਿ ਉਪਾਉ ਹੈ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਪਰਾਪਤਿ ਹੋਇ ॥
બધા ઉપાયોમાં શ્રેષ્ઠ ઉપાય તે છે કે હરિના નામની પ્રાપ્તિ થઈ જાય
ਅੰਤਰਿ ਸੀਤਲ ਸਾਤਿ ਵਸੈ ਜਪਿ ਹਿਰਦੈ ਸਦਾ ਸੁਖੁ ਹੋਇ ॥
નામનું જાપ કરવાથી અંતરમનમાં શીતળતા અને શાંતિ નો નિવાસ થાય છે અને હૃદય હંમેશા સુખી રહે છે
ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਖਾਣਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੈਨਣਾ ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਵਡਾਈ ਹੋਇ ॥੧॥
હે નાનક! નામઅમૃત જ તેનું ભોજન અને તેનો પહેરવેશ બની જાય છે નામથી જ તેને જગતમાં કીર્તિ પ્રાપ્ત થાય છે ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩ ॥
ਏ ਮਨ ਗੁਰ ਕੀ ਸਿਖ ਸੁਣਿ ਹਰਿ ਪਾਵਹਿ ਗੁਣੀ ਨਿਧਾਨੁ ॥
હે મન! સાચા ગુરુની શિક્ષા સાંભળ તને ગુણોનો ભંડાર પ્રભુ પ્રાપ્ત થઈ જશ