Page 446
ਕਲਿਜੁਗੁ ਹਰਿ ਕੀਆ ਪਗ ਤ੍ਰੈ ਖਿਸਕੀਆ ਪਗੁ ਚਉਥਾ ਟਿਕੈ ਟਿਕਾਇ ਜੀਉ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્યની અંદરથી ધર્મ-આખલાના ત્રણ પગ લપસી ગયા જે મનુષ્યની અંદર ધર્મ-આખલો ફક્ત ચોથો પગ જ રહી જાય છે જેની અંદર ફક્ત નામ-માત્રનો જ ધર્મ રહી જાય છે તેના માટે પરમાત્માએ જાણે કળિયુગ બનાવી દીધું.
ਗੁਰ ਸਬਦੁ ਕਮਾਇਆ ਅਉਖਧੁ ਹਰਿ ਪਾਇਆ ਹਰਿ ਕੀਰਤਿ ਹਰਿ ਸਾਂਤਿ ਪਾਇ ਜੀਉ ॥
જે મનુષ્ય ગુરુના શબ્દને કમાય છે શબ્દ પ્રમાણે પોતાનું જીવન ઢાળે છે તે હરિ-નામની દવા પ્રાપ્ત કરી લે છે તે પરમાત્માની મહિમા કરે છે પરમાત્મા તેની અંદર શાંતિ ઉત્પન્ન કરી દે છે.
ਹਰਿ ਕੀਰਤਿ ਰੁਤਿ ਆਈ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਵਡਾਈ ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਖੇਤੁ ਜਮਾਇਆ ॥
તે મનુષ્યને સમજ આવી જાય છે કે આ મનુષ્ય જન્મની ઋતુ પરમાત્માની મહિમા માટે મળી છે પરમાત્માનું નામ જ લોક-પરલોકમાં આદર-માન દે છે તે મનુષ્ય પોતાની અંદર પરમાત્માના નામનો પાક વાવે છે.
ਕਲਿਜੁਗਿ ਬੀਜੁ ਬੀਜੇ ਬਿਨੁ ਨਾਵੈ ਸਭੁ ਲਾਹਾ ਮੂਲੁ ਗਵਾਇਆ ॥
પરંતુ જે મનુષ્ય પરમાત્માનું નામ છોડીને કર્મકાંડ વગેરે કોઈ બીજા બીજ વાવે છે તે જાણે કળિયુગના પ્રભાવમાં છે તે પુંજી પણ ગુમાવી લે છે અને લાભ પણ કોઈ કમાતો નથી.
ਜਨ ਨਾਨਕਿ ਗੁਰੁ ਪੂਰਾ ਪਾਇਆ ਮਨਿ ਹਿਰਦੈ ਨਾਮੁ ਲਖਾਇ ਜੀਉ ॥
હે ભાઈ! પરમાત્માની કૃપાથી દાસ નાનકે સંપૂર્ણ ગુરુ શોધી લીધો છે ગુરુએ નાનકના મનમાં હૃદયમાં પ્રભુનું નામ પ્રગટ કરી દીધું છે.
ਕਲਜੁਗੁ ਹਰਿ ਕੀਆ ਪਗ ਤ੍ਰੈ ਖਿਸਕੀਆ ਪਗੁ ਚਉਥਾ ਟਿਕੈ ਟਿਕਾਇ ਜੀਉ ॥੪॥੪॥੧੧॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્યની અંદરથી ધર્મ-આખલાના ત્રણ પગ લપસી ગયા જે મનુષ્યની અંદર ધર્મ-આખલો ફક્ત ચોથો પગ ટકાવી રાખે છે જેની અંદર ફક્ત નામ-માત્ર ધર્મ રહી જાય છે તેના માટે પરમાત્માએ જાણે કળિયુગ બનાવી દીધું છે ॥૪॥૪॥૧૧॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੪ ॥
આશા મહેલ ૪॥
ਹਰਿ ਕੀਰਤਿ ਮਨਿ ਭਾਈ ਪਰਮ ਗਤਿ ਪਾਈ ਹਰਿ ਮਨਿ ਤਨਿ ਮੀਠ ਲਗਾਨ ਜੀਉ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્યના મનને પરમાત્માની મહિમા પ્રેમાળ લાગી ગઈ તેને સૌથી ઊંચી આધ્યાત્મિક સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરી લીધી તેના મનમાં હૃદયમાં પ્રભુ પ્રેમાળ લાગવા લાગ્યો.
ਹਰਿ ਹਰਿ ਰਸੁ ਪਾਇਆ ਗੁਰਮਤਿ ਹਰਿ ਧਿਆਇਆ ਧੁਰਿ ਮਸਤਕਿ ਭਾਗ ਪੁਰਾਨ ਜੀਉ ॥
જે મનુષ્યએ ગુરુની મતિ લઈને પરમાત્માનું સ્મરણ કર્યું પરમાત્માના નામનો સ્વાદ ચાખ્યો તેના માથા પર ધૂર દરબારથી લખાયેલ પાછલા ભાગ્ય જાગી ઉઠ્યા.
ਧੁਰਿ ਮਸਤਕਿ ਭਾਗੁ ਹਰਿ ਨਾਮਿ ਸੁਹਾਗੁ ਹਰਿ ਨਾਮੈ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਇਆ ॥
તેના માથા પર ધૂર દરબારથી લખાયેલ લેખ અંકુરિત થઈ ગયા હરિ-નામમાં જોડાઈને તેને પતિ-પ્રભુને મેળવી લીધો તે હંમેશા હરિ-નામમાં જોડાઈ રહે છે તે હંમેશા જ હરિના ગુણ ગાતો રહે છે.
ਮਸਤਕਿ ਮਣੀ ਪ੍ਰੀਤਿ ਬਹੁ ਪ੍ਰਗਟੀ ਹਰਿ ਨਾਮੈ ਹਰਿ ਸੋਹਾਇਆ ॥
તેના માથા પર પ્રભુના ચરણોની પ્રીતિની મણિ ચમકી ઉઠે છે.
ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਮਿਲੀ ਪ੍ਰਭੁ ਪਾਇਆ ਮਿਲਿ ਸਤਿਗੁਰ ਮਨੂਆ ਮਾਨ ਜੀਉ ॥
તેનું ધ્યાન પ્રભુના પ્રકાશમાં મળી જાય છે તે પ્રભુને મળી પડે છે ગુરુને મળીને તેનું મન પરમાત્માની યાદમાં લીન થઈ જાય છે.
ਹਰਿ ਕੀਰਤਿ ਮਨਿ ਭਾਈ ਪਰਮ ਗਤਿ ਪਾਈ ਹਰਿ ਮਨਿ ਤਨਿ ਮੀਠ ਲਗਾਨ ਜੀਉ ॥੧॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્યના મનને પરમાત્માની મહિમા સારી લાગવા લાગે છે તેને સૌથી ઉચ્ચ આધ્યાત્મિક સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરી લીધી તેના મનમાં તેના હૃદયમાં પ્રભુ પ્રેમાળ લાગવા લાગી જાય છે ॥૧॥
ਹਰਿ ਹਰਿ ਜਸੁ ਗਾਇਆ ਪਰਮ ਪਦੁ ਪਾਇਆ ਤੇ ਊਤਮ ਜਨ ਪਰਧਾਨ ਜੀਉ ॥
હે ભાઈ! જે લોકો પરમાત્માની મહિમાનાં ગીત ગાય છે તે સૌથી ઊંચો આધ્યાત્મિક દરજ્જો પ્રાપ્ત કરી લે છે તે મનુષ્ય જગતમાં શ્રેષ્ઠ ગણાય છે ઈજ્જતવાળા સમજવામાં આવે છે.
ਤਿਨ੍ਹ੍ਹ ਹਮ ਚਰਣ ਸਰੇਵਹ ਖਿਨੁ ਖਿਨੁ ਪਗ ਧੋਵਹ ਜਿਨ ਹਰਿ ਮੀਠ ਲਗਾਨ ਜੀਉ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્યોને પરમાત્મા પ્રેમાળ લાગે છે અમે તેના ચરણોની સેવા કરીએ છીએ અમે તેના દરેક સમયે પગ ધોઈએ છીએ.
ਹਰਿ ਮੀਠਾ ਲਾਇਆ ਪਰਮ ਸੁਖ ਪਾਇਆ ਮੁਖਿ ਭਾਗਾ ਰਤੀ ਚਾਰੇ ॥
હે ભાઈ! જેને પરમાત્મા પ્રેમાળ લાગ્યો તેને સૌથી ઉચ્ચ આનંદ મેળવ્યો તેના મુખ પર સારા ભાગ્યોની સુંદર મણિ ચમકી ઉઠી.
ਗੁਰਮਤਿ ਹਰਿ ਗਾਇਆ ਹਰਿ ਹਾਰੁ ਉਰਿ ਪਾਇਆ ਹਰਿ ਨਾਮਾ ਕੰਠਿ ਧਾਰੇ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્ય ગુરુની બુદ્ધિ લઈને પરમાત્માની મહિમા કરે છે પરમાત્માના ગુણોને પરમાત્માના હારને પોતાના હૃદયમાં સંભાળે છે પોતાના ગળામાં નાખે છે
ਸਭ ਏਕ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਸਮਤੁ ਕਰਿ ਦੇਖੈ ਸਭੁ ਆਤਮ ਰਾਮੁ ਪਛਾਨ ਜੀਉ ॥
તે આખી દુનિયાને એક પ્રેમ-ભરેલી નજરથી એક જેવો જ સમજીને જોવે છે તે દરેક જગ્યાએ સર્વ-વ્યાપક પરમાત્માને જ વસતો ઓળખે છે.
ਹਰਿ ਹਰਿ ਜਸੁ ਗਾਇਆ ਪਰਮ ਪਦੁ ਪਾਇਆ ਤੇ ਊਤਮ ਜਨ ਪਰਧਾਨ ਜੀਉ ॥੨॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્ય પરમાત્માની મહિમાનાં ગીત ગાય છે તે સૌથી ઉંચો આધ્યાત્મિક દરજ્જો પ્રાપ્ત કરી લે છે તે મનુષ્ય જગતમાં શ્રેષ્ઠ ગણવામાં આવે છે ઈજ્જતવાળો સમજવામાં આવે છે ॥૨॥
ਸਤਸੰਗਤਿ ਮਨਿ ਭਾਈ ਹਰਿ ਰਸਨ ਰਸਾਈ ਵਿਚਿ ਸੰਗਤਿ ਹਰਿ ਰਸੁ ਹੋਇ ਜੀਉ ॥
હે ભાઈ! હરિ નામના રસથી રસેલી સાધુ-સંગતિ જે મનુષ્યને પોતાના મનમાં પ્રેમાળ લાગે છે તેને સંગતિમાં હરિ નામનો સ્વાદ પ્રાપ્ત થાય છે.
ਹਰਿ ਹਰਿ ਆਰਾਧਿਆ ਗੁਰ ਸਬਦਿ ਵਿਗਾਸਿਆ ਬੀਜਾ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ ਜੀਉ ॥
તે મનુષ્ય જેમ-જેમ પરમાત્માનું નામ પૂજે છે ગુરુના શબ્દની કૃપાથી તેનું હૃદય ખીલી ઉઠે છે તેને ક્યાંય પણ એક પરમાત્મા સિવાય બીજું કોઈ દેખાતું નથી
ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ ਹਰਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਸੋਇ ਜਿਨਿ ਪੀਆ ਸੋ ਬਿਧਿ ਜਾਣੈ ॥
તે હંમેશા આધ્યાત્મિક જીવન દેનાર હરિનામનું જળ પીતો રહે છે.જે મનુષ્ય આ નામ-અમૃત પીવે છે તે જ પોતાની આધ્યાત્મિક સ્થિતિને જાણે છે વ્યક્ત કરી શકાતી નથી.
ਧਨੁ ਧੰਨੁ ਗੁਰੂ ਪੂਰਾ ਪ੍ਰਭੁ ਪਾਇਆ ਲਗਿ ਸੰਗਤਿ ਨਾਮੁ ਪਛਾਣੈ ॥
તે મનુષ્ય દરેક સમયે સંપૂર્ણ ગુરુને આભાર કરે છે કારણ કે ગુરુ દ્વારા જ તે પરમાત્માને મળી શક્યો છે. ગુરુના શરણ પડીને તે પરમાત્માની સાથે ગાઢ સંધિ નાખી લે છે.
ਨਾਮੋ ਸੇਵਿ ਨਾਮੋ ਆਰਾਧੈ ਬਿਨੁ ਨਾਮੈ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ ਜੀਉ ॥
તે મનુષ્ય હંમેશા હરિ-નામ જ સ્મરણ કરે છે હરિ-નામ જ પૂજે છે. પરમાત્માના નામ વગર તેને કોઈ બીજી વસ્તુ પ્રેમાળ લાગતી નથી.
ਸਤਸੰਗਤਿ ਮਨਿ ਭਾਈ ਹਰਿ ਰਸਨ ਰਸਾਈ ਵਿਚਿ ਸੰਗਤਿ ਹਰਿ ਰਸੁ ਹੋਇ ਜੀਉ ॥੩॥
હે ભાઈ! હરિ-નામના રસથી રસેલી સાધુ-સંગતિ જે મનુષ્યને પોતાના મનમાં પ્રેમાળ લાગે છે તેને સંગતિમાં હરિ-નામનો સ્વાદ પ્રાપ્ત થાય છે ॥૩॥
ਹਰਿ ਦਇਆ ਪ੍ਰਭ ਧਾਰਹੁ ਪਾਖਣ ਹਮ ਤਾਰਹੁ ਕਢਿ ਲੇਵਹੁ ਸਬਦਿ ਸੁਭਾਇ ਜੀਉ ॥
હે હરિ! હે પ્રભુ! કૃપા કર અમને પથ્થર-દિલોને સંસાર-સમુદ્રથી પાર ઉતારી લે ગુરુના શબ્દમાં જોડાઈને પોતાના પ્રેમમાં જોડાઈને અમને મોહના કાદવમાંથી કાઢી લે.
ਮੋਹ ਚੀਕੜਿ ਫਾਥੇ ਨਿਘਰਤ ਹਮ ਜਾਤੇ ਹਰਿ ਬਾਂਹ ਪ੍ਰਭੂ ਪਕਰਾਇ ਜੀਉ ॥
હે હરિ! અમે માયાના મોહના કાદવમાં ફસાયેલ છીએ અમારું આધ્યાત્મિક જીવન ડુબતું જઈ રહ્યું છે. હે પ્રભુ! અમને પોતાની હાથ પકડાવ.
ਪ੍ਰਭਿ ਬਾਂਹ ਪਕਰਾਈ ਊਤਮ ਮਤਿ ਪਾਈ ਗੁਰ ਚਰਣੀ ਜਨੁ ਲਾਗਾ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્યને પ્રભુએ પોતાની બાંય પકડાવી દીધી તેને શ્રેષ્ઠ મતિ મેળવી લીધી તે મનુષ્ય ગુરુના શરણ જઈ પડ્યો