Page 418
ਥਾਨ ਮੁਕਾਮ ਜਲੇ ਬਿਜ ਮੰਦਰ ਮੁਛਿ ਮੁਛਿ ਕੁਇਰ ਰੁਲਾਇਆ ॥
પરંતુ તેના આક્રમણ કર્યા પછી પણ તેના જાદુ-ટોણાની શક્તિ પ્રદર્શન છતાં પણ કોઈ તફાવત પડ્યો નહિ ઉલટાનું મુઘલો દ્વારા લગાવેલી આગથી પાક્કા જગ્યા-મકાન પાક્કા મહેલ પણ સળગીને રાખ થઈ ગયા.
ਕੋਈ ਮੁਗਲੁ ਨ ਹੋਆ ਅੰਧਾ ਕਿਨੈ ਨ ਪਰਚਾ ਲਾਇਆ ॥੪॥
તેને મુઘલોને પઠાણોના રાજકુમારોને ટુકડા-ટુકડા કરી-કરીને માટીમાં મળાવી દીધા પીરોના જાદુ-ટોણાથી કોઈ એક પણ મુઘલ અંધ થયો નહી કોઈ પણ પીરથી કોઈ હુન્નર ના થઈ શક્યું ॥૪॥
ਮੁਗਲ ਪਠਾਣਾ ਭਈ ਲੜਾਈ ਰਣ ਮਹਿ ਤੇਗ ਵਗਾਈ ॥
જયારે મુઘલો અને પઠાણોની લડત થઈ લડતના મેદાનમાં બંને પક્ષોએ તલવાર ચલાવી.
ਓਨ੍ਹ੍ਹੀ ਤੁਪਕ ਤਾਣਿ ਚਲਾਈ ਓਨ੍ਹ੍ਹੀ ਹਸਤਿ ਚਿੜਾਈ ॥
તે મુઘલોએ બંદૂકોના નિશાને સાધુ-સાધુને ગોળીઓ ચલાવી પરંતુ પઠાણોના હાથોમાં જ આક્રમણ કરી ગઈ.
ਜਿਨ੍ਹ੍ਹ ਕੀ ਚੀਰੀ ਦਰਗਹ ਪਾਟੀ ਤਿਨ੍ਹ੍ਹਾ ਮਰਣਾ ਭਾਈ ॥੫॥
પરંતુ હે ભાઈ! ધૂરથી જ તેની ઉંમરની ચિઠ્ઠી ફાટી જાય છે તેને તો મરવાનું જ થયું ॥૫॥
ਇਕ ਹਿੰਦਵਾਣੀ ਅਵਰ ਤੁਰਕਾਣੀ ਭਟਿਆਣੀ ਠਕੁਰਾਣੀ ॥
પીડિતોમાં હિન્દુ મહિલાઓ, કેટલીક મુસ્લિમ રાણીઓ, રાજપૂતો, ભટ્ટો અને ઠાકુરોની પત્નીઓ હતી.
ਇਕਨ੍ਹ੍ਹਾ ਪੇਰਣ ਸਿਰ ਖੁਰ ਪਾਟੇ ਇਕਨ੍ਹ੍ਹਾ ਵਾਸੁ ਮਸਾਣੀ ॥
કેટલાયના બુરખા માથાથી લઈને પગ સુધી લીરો-લીર થઈ ગયા અને કેટલાયનો મરીને સ્મશાન જઈ વાસ થયો.
ਜਿਨ੍ਹ੍ਹ ਕੇ ਬੰਕੇ ਘਰੀ ਨ ਆਇਆ ਤਿਨ੍ਹ੍ਹ ਕਿਉ ਰੈਣਿ ਵਿਹਾਣੀ ॥੬॥
જે બચી રહી તે પણ બિચારી શું બચી? જેના સોહામણા પતિ ઘરે પાછા જ ન આવ્યા તેને તે મુશ્કેલીવાળી રાત કેવી રીતે કાપી હશે? ॥૬॥
ਆਪੇ ਕਰੇ ਕਰਾਏ ਕਰਤਾ ਕਿਸ ਨੋ ਆਖਿ ਸੁਣਾਈਐ ॥
પરંતુ આ પીડા ભરેલી વાર્તા કોને કહીને સંભળાવવામાં આવે? ઈશ્વર પોતે જ બધું જ કરે છે અને જીવોથી કરાવે છે.
ਦੁਖੁ ਸੁਖੁ ਤੇਰੈ ਭਾਣੈ ਹੋਵੈ ਕਿਸ ਥੈ ਜਾਇ ਰੂਆਈਐ ॥
હે કર્તાર! દુઃખ હોય ભલે સુખ હોય તારી રજામાં જ ઘટે છે. તારા વગર બીજા કોની પાસે જઈને દુઃખ કહીએ?
ਹੁਕਮੀ ਹੁਕਮਿ ਚਲਾਏ ਵਿਗਸੈ ਨਾਨਕ ਲਿਖਿਆ ਪਾਈਐ ॥੭॥੧੨॥
હે નાનક! રજાનો માલિક પ્રભુ પોતાની રજામાં જ જગતનું કાર્ય ચલાવી રહ્યો છે અને જોઈ જોઈને સંતુષ્ટ થઈ રહ્યો છે. પોત-પોતાના કરેલા કર્મો પ્રમાણે લખેલ લેખ ભોગવે છે ॥૭॥૧૨॥
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે॥
ਆਸਾ ਕਾਫੀ ਮਹਲਾ ੧ ਘਰੁ ੮ ਅਸਟਪਦੀਆ ॥
આશા કાફી મહેલ ૧ ઘર ૮ અષ્ટપદીઆ॥
ਜੈਸੇ ਗੋਇਲਿ ਗੋਇਲੀ ਤੈਸੇ ਸੰਸਾਰਾ ॥
જેમ કોઈ ગોવાળો પારકી ચરાવવાની જગ્યામાં પોતાના માલ-પશુ ચરાવવા માટે લઈ જાય છે તેમ જ આ જગતનું કામ છે.
ਕੂੜੁ ਕਮਾਵਹਿ ਆਦਮੀ ਬਾਂਧਹਿ ਘਰ ਬਾਰਾ ॥੧॥
જે મનુષ્ય મૃત્યુને ભૂલીને પાક્કા ઘર મકાન બનાવે છે તે વ્યર્થ પ્રયત્ન કરે છે ॥૧॥
ਜਾਗਹੁ ਜਾਗਹੁ ਸੂਤਿਹੋ ਚਲਿਆ ਵਣਜਾਰਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
માયાના મોહની ઊંઘમાં સુતેલા જીવો! સભાન બનો. તમારી સામે તમારો મિત્ર જીવ-વણઝારો દુનિયાથી હંમેશા માટે જઈ રહ્યો છે આ રીતે તારો વખત પણ આવશે. પરમાત્માને યાદ રાખો. ॥૧॥વિરામ॥
ਨੀਤ ਨੀਤ ਘਰ ਬਾਂਧੀਅਹਿ ਜੇ ਰਹਣਾ ਹੋਈ ॥
હંમેશા ટકી રહેનાર ઘર ત્યારે જ બનાવવામાં આવે છે જો અહીં હંમેશા ટકી રહેવાનું હોય.
ਪਿੰਡੁ ਪਵੈ ਜੀਉ ਚਲਸੀ ਜੇ ਜਾਣੈ ਕੋਈ ॥੨॥
પરંતુ જો કોઈ મનુષ્ય વિચાર કરે તો વાસ્તવિકતા એ છે કે જયારે જીવાત્મા અહીંથી ચાલી પડે છે તો શરીર પણ પડી જાય છે ન શરીર રહે છે ન જીવાત્મા ॥૨॥
ਓਹੀ ਓਹੀ ਕਿਆ ਕਰਹੁ ਹੈ ਹੋਸੀ ਸੋਈ ॥
હે ભાઈ! તું કોઈ સંબંધીના મરવા પર શા માટે બેકારમાં 'હાય! હાય!' કરે છે. હંમેશા-સ્થિર તો પરમાત્મા જ છે જે હજી પણ હાજર છે અને હંમેશા હાજર રહેશે.
ਤੁਮ ਰੋਵਹੁਗੇ ਓਸ ਨੋ ਤੁਮ੍ਹ੍ ਕਉ ਕਉਣੁ ਰੋਈ ॥੩॥
જો તું પોતાના તે મરનારના મરવા પર રોવે છે તો મરવાનું તો તારે પણ છે તે પણ કોઈ રોઈશે ॥૩॥
ਧੰਧਾ ਪਿਟਿਹੁ ਭਾਈਹੋ ਤੁਮ੍ਹ੍ਹ ਕੂੜੁ ਕਮਾਵਹੁ ॥
હે ભાઈ! તું કોઈના મરવા પર રોવાની વ્યર્થ રાડા-રાડી નાખે છે વ્યર્થ કામ કરે છે.
ਓਹੁ ਨ ਸੁਣਈ ਕਤ ਹੀ ਤੁਮ੍ਹ੍ਹ ਲੋਕ ਸੁਣਾਵਹੁ ॥੪॥
જે મરી ગયું છે તે તો તારું રોવાનું જરાય પણ સાંભળતું નથી. તું લોકચારી ફક્ત લોકોને સંભળાવી રહ્યો છે ॥૪॥
ਜਿਸ ਤੇ ਸੁਤਾ ਨਾਨਕਾ ਜਾਗਾਏ ਸੋਈ ॥
જીવનું પણ શું વશ? હે નાનક! જે પરમાત્માના હુકમથી જીવ માયાના મોહમાં સુઈ રહ્યો છે તે જ આને જગાડે છે.
ਜੇ ਘਰੁ ਬੂਝੈ ਆਪਣਾ ਤਾਂ ਨੀਦ ਨ ਹੋਈ ॥੫॥
પ્રભુની કૃપાથી જો જીવ આ સમજી લે કે મારુ વાસ્તવિક ઘર ક્યુ છે તો તેને માયાના મોહની ઊંઘ વ્યાપ્તિ નથી ॥૫॥
ਜੇ ਚਲਦਾ ਲੈ ਚਲਿਆ ਕਿਛੁ ਸੰਪੈ ਨਾਲੇ ॥
હે ભાઈ! જો કોઈ મરનાર મનુષ્ય મરવાના સમયે પોતાની સાથે કંઈક ધન લઈને જાય છે
ਤਾ ਧਨੁ ਸੰਚਹੁ ਦੇਖਿ ਕੈ ਬੂਝਹੁ ਬੀਚਾਰੇ ॥੬॥
તો તું પણ ધન અલબત્ત જોડીને ચાલ જોઈને વિચારીને સમજ.॥૬॥
ਵਣਜੁ ਕਰਹੁ ਮਖਸੂਦੁ ਲੈਹੁ ਮਤ ਪਛੋਤਾਵਹੁ ॥
હે ભાઈ! નામ સ્મરણનો એવો વણજ-વ્યાપાર કર જેનાથી જીવન હેતુનો લાભ કમાવી શકે નહિતર તો પસ્તાવુ જ પડશે.
ਅਉਗਣ ਛੋਡਹੁ ਗੁਣ ਕਰਹੁ ਐਸੇ ਤਤੁ ਪਰਾਵਹੁ ॥੭॥
ખરાબ કામ છોડ ગુણ ગ્રહણ કર. આ રીતે વાસ્તવિક કમાણી કમા ॥૭॥
ਧਰਮੁ ਭੂਮਿ ਸਤੁ ਬੀਜੁ ਕਰਿ ਐਸੀ ਕਿਰਸ ਕਮਾਵਹੁ ॥
હે ભાઈ! ધર્મને ધરતી બનાવ તેમાં સ્વચ્છ આચરણના બીજ વાવ.બસ! આ રીતની જ આધ્યાત્મિક જીવનને ખુશ કરનારી ખેતી કર.
ਤਾਂ ਵਾਪਾਰੀ ਜਾਣੀਅਹੁ ਲਾਹਾ ਲੈ ਜਾਵਹੁ ॥੮॥
જો તું અહીંથી ઊંચા આધ્યાત્મિક જીવનનો લાભ કમાવીને લઈને જઈશ તો સમજદાર વ્યાપારી સમજાઇશ ॥૮॥
ਕਰਮੁ ਹੋਵੈ ਸਤਿਗੁਰੁ ਮਿਲੈ ਬੂਝੈ ਬੀਚਾਰਾ ॥
જે મનુષ્ય પર પરમાત્માની બક્ષીશ હોય તેને ગુરુ મળે છે અને તે આ વિચારને સમજે છે.
ਨਾਮੁ ਵਖਾਣੈ ਸੁਣੇ ਨਾਮੁ ਨਾਮੇ ਬਿਉਹਾਰਾ ॥੯॥
તે પરમાત્માનું નામ ઉચ્ચારે છે નામ સાંભળે છે અને નામમાં જ વ્યાપાર કરે છે ॥૯॥
ਜਿਉ ਲਾਹਾ ਤੋਟਾ ਤਿਵੈ ਵਾਟ ਚਲਦੀ ਆਈ ॥
સંસારની આ જ રીતિ હંમેશાથી ચાલી આવી છે કોઈ નામમાં જોડાઈને આધ્યાત્મિક લાભ કમાય છે તો કોઈ માયાના મોહમાં ફસાઈને આધ્યાત્મિક જીવનમાં નુકસાન ખાય છે.
ਜੋ ਤਿਸੁ ਭਾਵੈ ਨਾਨਕਾ ਸਾਈ ਵਡਿਆਈ ॥੧੦॥੧੩॥
હે નાનક! પરમાત્માને જે સારું લાગે છે તે જ થાય છે આ જ તેની ઉમર લાયક છે ॥૧૦॥૧૩॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੧ ॥
આશા મહેલ ૧॥
ਚਾਰੇ ਕੁੰਡਾ ਢੂਢੀਆ ਕੋ ਨੀਮ੍ਹ੍ਹੀ ਮੈਡਾ ॥
મેં આખી સૃષ્ટિ શોધીને જોઈ લીધી છે મને કોઈ પણ પોતાનો સાચો દર્દી મળ્યો નથી.
ਜੇ ਤੁਧੁ ਭਾਵੈ ਸਾਹਿਬਾ ਤੂ ਮੈ ਹਉ ਤੈਡਾ ॥੧॥
હે સાહેબ! જો તને મારી વિનંતી પસંદ આવે તો કૃપા કર તું મારો રક્ષક બન હું તારો સેવક બની રહું ॥૧॥
ਦਰੁ ਬੀਭਾ ਮੈ ਨੀਮ੍ਹ੍ ਕੋ ਕੈ ਕਰੀ ਸਲਾਮੁ ॥
મને તારા ઓટલા વગર કોઈ બીજો ઓટલો મળતો નથી. અને કોની આગળ હું સલામ કરું? અને કોનાથી હું માંગુ?
ਹਿਕੋ ਮੈਡਾ ਤੂ ਧਣੀ ਸਾਚਾ ਮੁਖਿ ਨਾਮੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ફક્ત એક તું જ મારો માલિક છે હું તારાથી જ આ દાન માંગુ છું કે તારું હંમેશા સ્થિર રહેનાર નામ મારા મુખમાં ટકી રહે ॥૧॥વિરામ॥
ਸਿਧਾ ਸੇਵਨਿ ਸਿਧ ਪੀਰ ਮਾਗਹਿ ਰਿਧਿ ਸਿਧਿ ॥
લોકો સિદ્ધિ અને પીર બનવા માટે પહોચેલ જોગીઓની સેવા કરે છે અને તેનાથી રિદ્ધિ-સિદ્ધિઓની તાકાત માંગે છે.
ਮੈ ਇਕੁ ਨਾਮੁ ਨ ਵੀਸਰੈ ਸਾਚੇ ਗੁਰ ਬੁਧਿ ॥੨॥
મારી એક તારી આગળ જ આ પ્રાર્થના છે કે અચૂક ગુરુની બક્ષેલી બુદ્ધિ પ્રમાણે મને તારું નામ ક્યારેય ન ભુલાય ॥૨॥