Page 414
ਕੰਚਨ ਕਾਇਆ ਜੋਤਿ ਅਨੂਪੁ ॥
જે પરમાત્મા શુદ્ધ સોના જેવી પવિત્ર હસ્તીવાળો છે જે ફક્ત પ્રકાશ જ પ્રકાશ છે જેના જેવું બીજું કોઈ નથી
ਤ੍ਰਿਭਵਣ ਦੇਵਾ ਸਗਲ ਸਰੂਪੁ ॥
જે ત્રણ ભવનોનો માલિક છે એ બધો આકાર જેનું સરગુણ સ્વરૂપ છે
ਮੈ ਸੋ ਧਨੁ ਪਲੈ ਸਾਚੁ ਅਖੂਟੁ ॥੪॥
તે પરમાત્માનું હંમેશા-સ્થિર અને ક્યારેય ના સમાપ્ત થનાર નામ-ધન મને ગુરુ-સરાફથી પ્રાપ્ત થાય છે ॥૪॥
ਪੰਚ ਤੀਨਿ ਨਵ ਚਾਰਿ ਸਮਾਵੈ ॥
જે પરમાત્મા પાંચેય તત્વોમાં માયાના ત્રણેય ગુણોમાં નવ ખંડોમાં અને ચારેય દિશામાં વ્યાપક છે
ਧਰਣਿ ਗਗਨੁ ਕਲ ਧਾਰਿ ਰਹਾਵੈ ॥
જે ધરતી અને આકાશની પોતાની સતાને આશરે પોતાની જગ્યા પર ટકાવી રાખે છે.
ਬਾਹਰਿ ਜਾਤਉ ਉਲਟਿ ਪਰਾਵੈ ॥੫॥
ગુરુ સરાફ મનુષ્યની બહાર દેખાય દેતા આકાર તરફ દોડતા મનને તે પરમાત્મા તરફ પલટીને લાવે છે ॥૫॥
ਮੂਰਖੁ ਹੋਇ ਨ ਆਖੀ ਸੂਝੈ ॥
ગુરુ-સરાફ કહે છે કે પરમાત્મા આખી સૃષ્ટિમાં રમેલ છે પરંતુ તે મનુષ્ય મૂર્ખ છે જેને આંખોથી પ્રભુ દેખાઈ દેતો નથી
ਜਿਹਵਾ ਰਸੁ ਨਹੀ ਕਹਿਆ ਬੂਝੈ ॥
જેની જીભમાં પ્રભુનો નામ-રસ આવ્યો નથી જે ગુરુના બતાવેલ ઉપદેશને સમજતો નથી.
ਬਿਖੁ ਕਾ ਮਾਤਾ ਜਗ ਸਿਉ ਲੂਝੈ ॥੬॥
તે મનુષ્ય ઝેરીલી માયામાં મસ્ત થઈને જગતથી ઝઘડે છે ॥૬॥
ਊਤਮ ਸੰਗਤਿ ਊਤਮੁ ਹੋਵੈ ॥
ગુરુની શ્રેષ્ઠ સંગતિની કૃપાથી મનુષ્ય શ્રેષ્ઠ જીવનવાળો બની જાય છે
ਗੁਣ ਕਉ ਧਾਵੈ ਅਵਗਣ ਧੋਵੈ ॥
આધ્યાત્મિક ગુણોની પ્રાપ્તિ માટે દોડ-ભાગ કરે છે અને પોતાની અંદરથી નામ-અમૃતની મદદથી અવગુણોને ધોઈ લે છે.
ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਸੇਵੇ ਸਹਜੁ ਨ ਹੋਵੈ ॥੭॥
આ વાત અલબત્ત છે કે ગુરુ દ્વારા બતાવેલી સેવા કર્યા વગર અવગુણોથી છુટકારો મળતો નથી અને સ્થિર આધ્યાત્મિક સ્થિતિ મળતી નથી ॥૭॥
ਹੀਰਾ ਨਾਮੁ ਜਵੇਹਰ ਲਾਲੁ ॥
પરમાત્માનું નામ હીરા-જવાહર અને લાલ
ਮਨੁ ਮੋਤੀ ਹੈ ਤਿਸ ਕਾ ਮਾਲੁ ॥
મોતી જેવું સાચું-સ્વચ્છ મન તે મનુષ્યની રાશિ-પુંજી બની જાય છે
ਨਾਨਕ ਪਰਖੈ ਨਦਰਿ ਨਿਹਾਲੁ ॥੮॥੫॥
હે નાનક! ગુરુ-સરાફ જે મનુષ્યને કૃપાની નજરથી જોવે છે તે નિહાળ થઈ જાય છે ॥૮॥૫॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੧ ॥
આશા મહેલ ૧॥
ਗੁਰਮੁਖਿ ਗਿਆਨੁ ਧਿਆਨੁ ਮਨਿ ਮਾਨੁ ॥
હે ભાઈ! તું ગુરુની સન્મુખ થઈને પોતાના મનમાં પરમાત્માની સાથે ગાઢ સંધિ અને પરમાત્મામાં જોડાયેલ ધ્યાનનો આનંદ લે
ਗੁਰਮੁਖਿ ਮਹਲੀ ਮਹਲੁ ਪਛਾਨੁ ॥
ગુરુની શરણ પડીને તું પોતાની અંદર પ્રભુનું ઠેકાણું ઓળખ.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੁਰਤਿ ਸਬਦੁ ਨੀਸਾਨੁ ॥੧॥
ગુરુની સન્મુખ રહીને તું ગુરુના શબ્દને પોતાના વિચાર-મંડળમાં ટકાવ આ તારા જીવન-યાત્રા માટે રાહદારી છે ॥૧॥
ਐਸੇ ਪ੍ਰੇਮ ਭਗਤਿ ਵੀਚਾਰੀ ॥
આ રીતે પ્રભુ ચરણોથી પ્રેમ અને પરમાત્માની ભક્તિ કરીને તે ઊંચા વિકારોનો માલિક બની જાય છે
ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਾਚਾ ਨਾਮੁ ਮੁਰਾਰੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ગુરુની સન્મુખ રહેનાર મનુષ્યને પરમાત્માનું હંમેશા સ્થિર નામ પ્રાપ્ત થઈ જાય છે. ॥૧॥વિરામ॥
ਅਹਿਨਿਸਿ ਨਿਰਮਲੁ ਥਾਨਿ ਸੁਥਾਨੁ ॥
જે મનુષ્ય ગુરુની સન્મુખ રહે છે તે દિવસ-રાત પોતાના હૃદય-સ્થળમાં પરમાત્માનો પવિત્ર શ્રેષ્ઠ ડેરો બનાવી રાખે છે
ਤੀਨ ਭਵਨ ਨਿਹਕੇਵਲ ਗਿਆਨੁ ॥
ત્રણેય ભવનોમાં વ્યાપક અને વાસના-રહિત પ્રભુની સાથે તેની ગાઢ સંધિ પડી જાય છે.
ਸਾਚੇ ਗੁਰ ਤੇ ਹੁਕਮੁ ਪਛਾਨੁ ॥੨॥
હે ભાઈ! તું પણ અચૂક ગુરુથી પરમાત્માની રજાને સમજ ॥૨॥
ਸਾਚਾ ਹਰਖੁ ਨਾਹੀ ਤਿਸੁ ਸੋਗੁ ॥
જે મનુષ્ય ગુરુની શરણ પડે છે તેની અંદર સ્થિર આનંદ બની રહે છે તેને ક્યારેય કોઈ ચિંતા સ્પર્શતી નથી.
ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਗਿਆਨੁ ਮਹਾ ਰਸੁ ਭੋਗੁ ॥
પરમાત્માનું આધ્યાત્મિક જીવન દેનાર શ્રેષ્ઠ રસનું નામ અને પરમાત્માની સાથે ગાઢ સંધિ તે મનુષ્યનું આધ્યાત્મિક ભોજન બની જાય છે.
ਪੰਚ ਸਮਾਈ ਸੁਖੀ ਸਭੁ ਲੋਗੁ ॥੩॥
જો ગુરુની શરણ પડીને જગત કામાદિક પાંચેયને સમાપ્ત કરી દે તો આખું જગત જ સુખી થઈ જાય ॥૩॥
ਸਗਲੀ ਜੋਤਿ ਤੇਰਾ ਸਭੁ ਕੋਈ ॥
ગુરુની સન્મુખ રહેનાર મનુષ્ય આ પ્રકારે પ્રાર્થના કરે છે, હે પ્રભુ! આખી સૃષ્ટિમાં તારો જ પ્રકાશ થઈ રહ્યો છે દરેક જીવ તારો જ ઉત્પન્ન કરેલ છે.
ਆਪੇ ਜੋੜਿ ਵਿਛੋੜੇ ਸੋਈ ॥
ગુરુમુખીને આ પાક્કો નિશ્ચય હોય છે કે પરમાત્મા પોતે જ જીવોના સંજોગ બનાવે છે અને પોતે જ પછી અલગ કરી નાખે છે.
ਆਪੇ ਕਰਤਾ ਕਰੇ ਸੁ ਹੋਈ ॥੪॥
જે કાંઈ કર્તાર પોતે જ કરે છે તે જ થાય છે ॥૪॥
ਢਾਹਿ ਉਸਾਰੇ ਹੁਕਮਿ ਸਮਾਵੈ ॥
ગુરુમુખીને વિશ્વાસ થઈ જાય છે કે પરમાત્મા પોતે જ આખી સૃષ્ટિને પાડીને પોતે જ બીજી વાર તેનું સર્જન કરે છે તેના હુકમ પ્રમાણે જ જગત બીજી વાર તેમાં લીન થઈ જાય છે.
ਹੁਕਮੋ ਵਰਤੈ ਜੋ ਤਿਸੁ ਭਾਵੈ ॥
જે તેને સારું લાગે છે તેના પ્રમાણે તેનો હુકમ ચાલે છે.
ਗੁਰ ਬਿਨੁ ਪੂਰਾ ਕੋਇ ਨ ਪਾਵੈ ॥੫॥
ગુરુની શરણ આવ્યા વગર કોઈ પણ જીવ પૂર્ણ પરમાત્માને પ્રાપ્ત કરી શકતો નથી ॥૫॥
ਬਾਲਕ ਬਿਰਧਿ ਨ ਸੁਰਤਿ ਪਰਾਨਿ ॥
જે પ્રાણીઓનું ધ્યાન ના બાળ સ્થિતિમાં ના વૃધ્ધ સ્થિતિમાં અને ના જવાનીના સમયે ક્યારેય પણ પરમાત્મામાં જોડાતું નથી.
ਭਰਿ ਜੋਬਨਿ ਬੂਡੈ ਅਭਿਮਾਨਿ ॥
ઉલટાનું ભરેલ-જવાનીમાં તે જવાનીના અહંકારમાં ડૂબ્યો રહે છે
ਬਿਨੁ ਨਾਵੈ ਕਿਆ ਲਹਸਿ ਨਿਦਾਨਿ ॥੬॥
તે પરમાત્માના નામથી તૂટીને અંતે અહીંથી શું કમાશે? ॥૬॥
ਜਿਸ ਕਾ ਅਨੁ ਧਨੁ ਸਹਜਿ ਨ ਜਾਨਾ ॥
જે પરમાત્માનું દીધેલું અન્ન અને ધન જીવ ઉપયોગ કરતો રહે છે જો સ્થિર સ્થિતિમાં ટકીને તેનાથી ક્યારેય પણ સંધિ પણ નાખતો નથી
ਭਰਮਿ ਭੁਲਾਨਾ ਫਿਰਿ ਪਛੁਤਾਨਾ ॥
અને માયાની ભટકણમાં વાસ્તવિક જીવન-રસ્તો ભટકતો રહે છે તો અંતે પસ્તાય છે.
ਗਲਿ ਫਾਹੀ ਬਉਰਾ ਬਉਰਾਨਾ ॥੭॥
તેના ગળામાં મોહની ફાંસી લાગેલી રહે છે મોહમાં જ તે હંમેશા પાગલ થયેલ ફરે છે ॥૭॥
ਬੂਡਤ ਜਗੁ ਦੇਖਿਆ ਤਉ ਡਰਿ ਭਾਗੇ ॥
તે જગતને મોહમાં ડુબતું જોઈને મોહથી ડરીને ભાગી જાય છે.
ਸਤਿਗੁਰਿ ਰਾਖੇ ਸੇ ਵਡਭਾਗੇ ॥ ਨਾਨਕ ਗੁਰ ਕੀ ਚਰਣੀ ਲਾਗੇ ॥੮॥੬॥
હે નાનક! જે મનુષ્ય ગુરૂના ચરણોમાં લાગે છે તે ખુબ ભાગ્યશાળી છે સદ્દગુરુએ તેને મોહની કેદથી બચાવી લીધો છે ॥૮॥૬॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੧ ॥
આશા મહેલ ૧॥
ਗਾਵਹਿ ਗੀਤੇ ਚੀਤਿ ਅਨੀਤੇ ॥
જે મનુષ્ય બીજાને સંભળાવવા માટે જ ભક્તિના ગીત ગાય છે પરંતુ તેના મનમાં ખરાબ વિચાર હાજર છે
ਰਾਗ ਸੁਣਾਇ ਕਹਾਵਹਿ ਬੀਤੇ ॥
જે બીજા લોકોને રાગ દ્વેષથી બચવાની વાતો સંભળાવીને કહેવડાવે છે કે અમે રાગ-દ્વેષથી બચેલા છીએ
ਬਿਨੁ ਨਾਵੈ ਮਨਿ ਝੂਠੁ ਅਨੀਤੇ ॥੧॥
પરમાત્માના નામ સ્મરણ વગર તેના મનમાં અસત્ય વસે છે તેના મનમાં કુકર્મ ટકેલા છે ॥૧॥
ਕਹਾ ਚਲਹੁ ਮਨ ਰਹਹੁ ਘਰੇ ॥
બીજા લોકોને સમજ દેનાર હે મન! તું કુકર્મોમાં શા માટે ભટકી રહ્યો છે? પોતાની અંદર જ ટકી રહે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਰਾਮ ਨਾਮਿ ਤ੍ਰਿਪਤਾਸੇ ਖੋਜਤ ਪਾਵਹੁ ਸਹਜਿ ਹਰੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જે મનુષ્ય ગુરુની સન્મુખ હોય છે તે પરમાત્માના નામમાં જોડાઈને વિકારો તરફથી હટી જાય છે. હે મન! તું પણ ગુરુ દ્વારા શોધ કરીને સહજ સ્થિતિમાં ટકીને પરમાત્માને મેળવી લઈશ ॥૧॥વિરામ॥
ਕਾਮੁ ਕ੍ਰੋਧੁ ਮਨਿ ਮੋਹੁ ਸਰੀਰਾ ॥
જે મનુષ્યના મનમાં શરીરમાં કામ છે ક્રોધ છે મોહ છે
ਲਬੁ ਲੋਭੁ ਅਹੰਕਾਰੁ ਸੁ ਪੀਰਾ ॥
જેની અંદર લબ લાલચ છે લોભ છે અહંકાર છે જેની અંદર આ વિકારોનું કષ્ટ છે
ਰਾਮ ਨਾਮ ਬਿਨੁ ਕਿਉ ਮਨੁ ਧੀਰਾ ॥੨॥
પરમાત્માના નામ સ્મરણ વગર તેનું મન આની સ્પર્ધા કરવાની કેવી રીતે હિંમત કરી શકે છે? ॥૨॥
ਅੰਤਰਿ ਨਾਵਣੁ ਸਾਚੁ ਪਛਾਣੈ ॥
જે મનુષ્ય ગુરુની શરણ પડીને પોતાની આંતરિક આધ્યાત્મિક સ્થિતિને સમજી લે છે
ਅੰਤਰ ਕੀ ਗਤਿ ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਾਣੈ ॥
જે મનુષ્ય પોતાની અંદર હંમેશા સ્થિર પ્રભુની સાથે સંધિ મેળવી લે છે તે પોતાની આત્મામાં તીર્થ-સ્નાન કરી રહ્યો છે.
ਸਾਚ ਸਬਦ ਬਿਨੁ ਮਹਲੁ ਨ ਪਛਾਣੈ ॥੩॥
પરંતુ ગુરુના સાચા શબ્દ વગર પરમાત્માનું ઠેકાણું કોઈ મનુષ્ય ઓળખી શકતો નથી ॥૩॥
ਨਿਰੰਕਾਰ ਮਹਿ ਆਕਾਰੁ ਸਮਾਵੈ ॥
જે મનુષ્ય દેખાઈ દેતા સંસારને અદ્રશ્ય પ્રભુમાં લીન કરી લે છે
ਅਕਲ ਕਲਾ ਸਚੁ ਸਾਚਿ ਟਿਕਾਵੈ ॥
જે પ્રભુની સતા ગણતરીથી ઉપર છે તે હંમેશા સ્થિર પ્રભુને જે મનુષ્ય સ્મરણ દ્વારા પોતાના હૃદયમાં ટકાવે છે
ਸੋ ਨਰੁ ਗਰਭ ਜੋਨਿ ਨਹੀ ਆਵੈ ॥੪॥
તે મનુષ્ય જન્મ-મરણના ચક્કરમાં આવતો નથી ॥૪॥
ਜਹਾਂ ਨਾਮੁ ਮਿਲੈ ਤਹ ਜਾਉ ॥
આ માટે હું પ્રાર્થના કરું છું કે ગુરુની સંગતમાં મને પરમાત્માનુ નામ મળે.