Page 403
ਜੈਸੇ ਮੀਠੈ ਸਾਦਿ ਲੋਭਾਏ ਝੂਠ ਧੰਧਿ ਦੁਰਗਾਧੇ ॥੨॥
જેમ મીઠાના સ્વાદમાં માખી ફસાઈ જાય છે તેમ જ દુર્ભાગ્યશાળી મનુષ્ય અસત્ય ધંધાની ગંધમાં ફસાયેલ રહે છે ॥૨॥
ਕਾਮ ਕ੍ਰੋਧ ਅਰੁ ਲੋਭ ਮੋਹ ਇਹ ਇੰਦ੍ਰੀ ਰਸਿ ਲਪਟਾਧੇ ॥
કામ, ક્રોધ, લોભ, મોહ વગેરે વિકારોમાં ઇન્દ્રિઓના રસમાં મનુષ્ય લડખડાયેલ રહે છે.
ਦੀਈ ਭਵਾਰੀ ਪੁਰਖਿ ਬਿਧਾਤੈ ਬਹੁਰਿ ਬਹੁਰਿ ਜਨਮਾਧੇ ॥੩॥
આ કુકર્મોને કારણે જયારે વિધાતા અકાળ-પુરખે આ ચોર્યાસી લાખ યોનિઓવાળું ચક્કર દઈ દીધું તો આ વારંવાર યોનિઓમાં ભટકતો ફરે છે ॥૩॥
ਜਉ ਭਇਓ ਕ੍ਰਿਪਾਲੁ ਦੀਨ ਦੁਖ ਭੰਜਨੁ ਤਉ ਗੁਰ ਮਿਲਿ ਸਭ ਸੁਖ ਲਾਧੇ ॥
જયારે ગરીબોના દુઃખ નાશ કરનાર પરમાત્મા આના પર દયાવાન થાય છે ત્યારે ગુરુને મળીને આ બધા સુખ પ્રાપ્ત કરી લે છે.
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਦਿਨੁ ਰੈਨਿ ਧਿਆਵਉ ਮਾਰਿ ਕਾਢੀ ਸਗਲ ਉਪਾਧੇ ॥੪॥
નાનક કહે છે, પરમાત્માની કૃપાથી ગુરુને મળીને હું દિવસ-રાત દરેક સમય પરમાત્માનું ધ્યાન ધરું છું તેને મારી અંદરથી બધા વિકાર સમાપ્ત કરી દીધા છે ॥૪
ਇਉ ਜਪਿਓ ਭਾਈ ਪੁਰਖੁ ਬਿਧਾਤੇ ॥
હે ભાઈ! આ રીતે જ પરમાત્માની કૃપાથી ગુરુને મળીને જ મનુષ્ય વિધાતા પ્રભનું નામ જપી શકે છે.
ਭਇਓ ਕ੍ਰਿਪਾਲੁ ਦੀਨ ਦੁਖ ਭੰਜਨੁ ਜਨਮ ਮਰਣ ਦੁਖ ਲਾਥੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ਦੂਜਾ ॥੪॥੪॥੧੨੬॥
મનુષ્ય પર ગરીબોનું દુઃખ દૂર કરનાર પરમાત્મા દયાવાન થાય છે તેના જન્મ-મરણના ચક્કરનાં દુઃખ ઉતરી જાય છે ॥૧॥વિરામ બીજો॥૪॥૪॥૧૨૬॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੫ ॥
આશા મહેલ ૫॥
ਨਿਮਖ ਕਾਮ ਸੁਆਦ ਕਾਰਣਿ ਕੋਟਿ ਦਿਨਸ ਦੁਖੁ ਪਾਵਹਿ ॥
હે અંધ જીવ! થોડા જેટલા સમયની કામ-વાસનાના સ્વાદ માટે પછી તું કરોડોય દિવસ દુઃખ જ સહે છે.
ਘਰੀ ਮੁਹਤ ਰੰਗ ਮਾਣਹਿ ਫਿਰਿ ਬਹੁਰਿ ਬਹੁਰਿ ਪਛੁਤਾਵਹਿ ॥੧॥
તું ઘડી બે ઘડી મોજ લે છે તેના પછી વારંવાર પસ્તાય છે ॥૧॥
ਅੰਧੇ ਚੇਤਿ ਹਰਿ ਹਰਿ ਰਾਇਆ ॥
હે કામ-વાસનામાં અંધ થયેલ જીવ! આ વિકારોવાળો રસ્તો છોડ અને પ્રભુ-પાતશાહનું સ્મરણ કર.
ਤੇਰਾ ਸੋ ਦਿਨੁ ਨੇੜੈ ਆਇਆ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તારો તે દિવસ નજીક આવી રહ્યો છે જયારે તારે અહીંથી રવાના થઈ જવાનું છે ॥૧॥ વિરામ॥
ਪਲਕ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਦੇਖਿ ਭੂਲੋ ਆਕ ਨੀਮ ਕੋ ਤੂੰਮਰੁ ॥
હે અંધ મૂર્ખ! આંકડા-લીમડા જેવા કડવા પદાર્થને જે જોવામાં સુંદર હોય છે થોડા એવા સમય માટે જોઈને જ તું ભૂલી જાય છે.
ਜੈਸਾ ਸੰਗੁ ਬਿਸੀਅਰ ਸਿਉ ਹੈ ਰੇ ਤੈਸੋ ਹੀ ਇਹੁ ਪਰ ਗ੍ਰਿਹੁ ॥੨॥
હે અંધ! પારકી સ્ત્રીનો સંગ આવો જ છે જાણે ઝેરીલા સાપનો સાથ ॥૨॥
ਬੈਰੀ ਕਾਰਣਿ ਪਾਪ ਕਰਤਾ ਬਸਤੁ ਰਹੀ ਅਮਾਨਾ ॥
હે અંધ! અંત દુશ્મન માયા માટે તું અનેક પાપ કરતો રહે છે વાસ્તવિક વસ્તુ જે તારી સાથે નભનારી છે અલગ જ પડી રહી જાય છે.
ਛੋਡਿ ਜਾਹਿ ਤਿਨ ਹੀ ਸਿਉ ਸੰਗੀ ਸਾਜਨ ਸਿਉ ਬੈਰਾਨਾ ॥੩॥
તે તે વસ્તુઓથી સાથ બનાવેલ છે જેને તું અંતે છોડી જઈશ આ રીતે તે હે મિત્ર! પ્રભુથી શત્રુતા કરેલી છે ॥૩॥
ਸਗਲ ਸੰਸਾਰੁ ਇਹੈ ਬਿਧਿ ਬਿਆਪਿਓ ਸੋ ਉਬਰਿਓ ਜਿਸੁ ਗੁਰੁ ਪੂਰਾ ॥
નાનક કહે છે, આખું સંસાર આ રીતે માયા જાળમાં ફસાયેલ છે આથી તે જ બચીને નીકળે છે જેનો રક્ષક સંપૂર્ણ ગુરુ બને છે
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਭਵ ਸਾਗਰੁ ਤਰਿਓ ਭਏ ਪੁਨੀਤ ਸਰੀਰਾ ॥੪॥੫॥੧੨੭॥
તે મનુષ્ય સંસાર સમુદ્રથી પાર થઈ જાય છે તેનું શરીર પવિત્ર થઈ જાય છે. વિકારોના મારથી બચી જાય છે ॥૪॥૫॥૧૨૭॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੫ ਦੁਪਦੇ ॥
આશા મહેલ ૫ બે પદ॥
ਲੂਕਿ ਕਮਾਨੋ ਸੋਈ ਤੁਮ੍ਹ੍ਹ ਪੇਖਿਓ ਮੂੜ ਮੁਗਧ ਮੁਕਰਾਨੀ ॥
હે પ્રભુ! જે જે ખરાબ કામ મનુષ્ય છુપાઈને પણ કરે છે તું જોઈ લે છે પરંતુ મૂર્ખ બેસમજ મનુષ્ય તો પણ જાય છે.
ਆਪ ਕਮਾਨੇ ਕਉ ਲੇ ਬਾਂਧੇ ਫਿਰਿ ਪਾਛੈ ਪਛੁਤਾਨੀ ॥੧॥
પોતાના કરેલ ખરાબ કર્મોને કારણે પકડાઈ જાય છે તારી હાજરીમાં તે વિકાર સામે આવવા પર પછી પાછળથી પસ્તાય છે ॥૧॥
ਪ੍ਰਭ ਮੇਰੇ ਸਭ ਬਿਧਿ ਆਗੈ ਜਾਨੀ ॥
હે મૂર્ખ મનુષ્ય! તું આ ભુલેખામાં રહે છે કે તારી કાળી ક્રિયાઓને પરમાત્મા જાણતો નથી પરંતુ મારો માલિક પ્રભુ તો તારી દરેક ક્રિયાઓને સૌથી પહેલા જાણી લે છે.
ਭ੍ਰਮ ਕੇ ਮੂਸੇ ਤੂੰ ਰਾਖਤ ਪਰਦਾ ਪਾਛੈ ਜੀਅ ਕੀ ਮਾਨੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે ભુલેખામાં આધ્યાત્મિક જીવન લુંટાવી રહેલ જીવ! તું પરમાત્માથી પડદો કરે છે અને છૂપાઇને મનસ્વિતા કરે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਜਿਤੁ ਜਿਤੁ ਲਾਏ ਤਿਤੁ ਤਿਤੁ ਲਾਗੇ ਕਿਆ ਕੋ ਕਰੈ ਪਰਾਨੀ ॥
પરંતુ જીવોનું પણ શું વશ? જે જે તરફ જીવોને પરમાત્મા લગાવે છે ત્યાં-ત્યાં તે બિચારાઓ લાગી પડે છે. કોઈ જીવ પરમાત્માની પ્રેરણાની આગળ કોઈ તર્ક વિતર્ક કરી શકતું નથી.
ਬਖਸਿ ਲੈਹੁ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਸੁਆਮੀ ਨਾਨਕ ਸਦ ਕੁਰਬਾਨੀ ॥੨॥੬॥੧੨੮॥
નાનક કહે છે, હે પરમાત્મા! હે જીવોનાં ખસમ! તું પોતે જીવો પર બક્ષીશ કર હું તારા પરથી હંમેશા બલિહાર જાવ છું ॥૨॥૬॥૧૨૮॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੫ ॥
આશા મહેલ ૫॥
ਅਪੁਨੇ ਸੇਵਕ ਕੀ ਆਪੇ ਰਾਖੈ ਆਪੇ ਨਾਮੁ ਜਪਾਵੈ ॥
હે ભાઈ! પરમાત્મા પોતાના સેવકની પોતે જ દરેક જગ્યાએ ઈજ્જત રાખે છે પોતે જ તેનાથી પોતાના નામનું સ્મરણ કરાવે છે.
ਜਹ ਜਹ ਕਾਜ ਕਿਰਤਿ ਸੇਵਕ ਕੀ ਤਹਾ ਤਹਾ ਉਠਿ ਧਾਵੈ ॥੧॥
સેવકને જ્યાં-જ્યાં કોઈ કામ-કાજ પડે ત્યાં-ત્યાં પરમાત્મા તેનું કામ સંવારવા માટે તે જ સમયે જઈ પહોંચે છે ॥૧॥
ਸੇਵਕ ਕਉ ਨਿਕਟੀ ਹੋਇ ਦਿਖਾਵੈ ॥
હે ભાઈ! પરમાત્મા પોતાના સેવકને તેની નજીક થઈને દેખાડી દે છે પરમાત્મા પોતાના સેવકને દેખાડી દે છે કે હું દરેક સમયે તારી આજુ-બાજુ રહું છું
ਜੋ ਜੋ ਕਹੈ ਠਾਕੁਰ ਪਹਿ ਸੇਵਕੁ ਤਤਕਾਲ ਹੋਇ ਆਵੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
કારણ કે જે કાંઈ સેવક પરમાત્માથી માંગે છે તે માંગ તે જ સમયે પૂર્ણ થઈ જાય છે ॥૧॥વિરામ॥
ਤਿਸੁ ਸੇਵਕ ਕੈ ਹਉ ਬਲਿਹਾਰੀ ਜੋ ਅਪਨੇ ਪ੍ਰਭ ਭਾਵੈ ॥
જે સેવક પોતાના પરમાત્માને પ્રેમાળ લાગે છે હું તેનાથી બલિહાર જાવ છું.
ਤਿਸ ਕੀ ਸੋਇ ਸੁਣੀ ਮਨੁ ਹਰਿਆ ਤਿਸੁ ਨਾਨਕ ਪਰਸਣਿ ਆਵੈ ॥੨॥੭॥੧੨੯॥
નાનક કહે છે, તે સેવકની શોભા સાંભળીને સાંભળનારનું મન ખીલી ઉઠે છે આધ્યાત્મિક જીવનથી પુષ્કળ થઈ જાય છે અને તે તે સેવકનાં ચરણ સ્પર્શવા માટે આવે છે ॥૨॥૭॥૧૨૯॥
ਆਸਾ ਘਰੁ ੧੧ ਮਹਲਾ ੫
આશા ઘર ૧૧ મહેલ ૫
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે॥
ਨਟੂਆ ਭੇਖ ਦਿਖਾਵੈ ਬਹੁ ਬਿਧਿ ਜੈਸਾ ਹੈ ਓਹੁ ਤੈਸਾ ਰੇ ॥
હે ભાઈ! ઢોંગી કેટલાય પ્રકારના નાટક બનાવીને લોકોને દેખાડે છે પરંતુ પોતાની અંદરથી તે જેવો છે તેવો જ રહે છે જો તે રાજા-રાણીઓ જેવું નાટક પણ કરીને દેખાડે તો પણ તે કંગાળનો કંગાળ જ રહે છે.
ਅਨਿਕ ਜੋਨਿ ਭ੍ਰਮਿਓ ਭ੍ਰਮ ਭੀਤਰਿ ਸੁਖਹਿ ਨਾਹੀ ਪਰਵੇਸਾ ਰੇ ॥੧॥
આ રીતે જીવ માયાની ભટકણમાં ફસાઈને અનેક યોનિઓમાં ભટકતો ફરે છે અંતરાત્મામાં હંમેશા દુ:ખી જ રહે છે સુખમાં તેનો પ્રવેશ થતો નથી ॥૧॥