Page 394
ਲਾਲ ਜਵੇਹਰ ਭਰੇ ਭੰਡਾਰ ॥
ઉચ્ચ આધ્યાત્મિક જીવનવાળા ગુણ જાણે હીરા ઘરેણાં છે પરમાત્માનું નામ જપી-જપીને મનુષ્યની અંદર આના ખજાના ભરાય જાય છે
ਤੋਟਿ ਨ ਆਵੈ ਜਪਿ ਨਿਰੰਕਾਰ ॥
અને ક્યારેય આનો અભાવ રહેતો નથી.
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸਬਦੁ ਪੀਵੈ ਜਨੁ ਕੋਇ ॥
ગુરુના શબ્દ આધ્યાત્મિક જીવન દેનાર જળ અમૃત છે જે પણ મનુષ્ય આ નામ-જળ પીવે છે
ਨਾਨਕ ਤਾ ਕੀ ਪਰਮ ਗਤਿ ਹੋਇ ॥੨॥੪੧॥੯੨॥
હે નાનક! તેની સૌથી ઉચ્ચ આધ્યાત્મિક સ્થિતિ બની જાય છે ॥૨॥૪૧॥૯૨॥
ਆਸਾ ਘਰੁ ੭ ਮਹਲਾ ੫ ॥
આશા ઘર ૭ મહેલ ૫॥
ਹਰਿ ਕਾ ਨਾਮੁ ਰਿਦੈ ਨਿਤ ਧਿਆਈ ॥
હે ભાઈ! આજુબાજુ વસતા ગુરુની જ કૃપાથી હું પરમાત્માનું નામ હંમેશા પોતાના હૃદયમાં ધારું છું
ਸੰਗੀ ਸਾਥੀ ਸਗਲ ਤਰਾਂਈ ॥੧
આ રીતે હું સંસાર સમુદ્રથી પાર થવા યોગ્ય થઈ રહ્યો છું પોતાના સગા-સાથીઓ જ્ઞાન-ઇન્દ્રિયને પાર કરવાને કાબેલ બની રહ્યો છું ॥૧॥
ਗੁਰੁ ਮੇਰੈ ਸੰਗਿ ਸਦਾ ਹੈ ਨਾਲੇ ॥
હે ભાઈ! મારો ગુરુ હંમેશા મારી સાથે વસે છે મારી આજુબાજુ રહે છે
ਸਿਮਰਿ ਸਿਮਰਿ ਤਿਸੁ ਸਦਾ ਸਮ੍ਹ੍ਹਾਲੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
પ્રભુની કૃપાથી હું તે પરમાત્માને હંમેશા સ્મરણ કરીને હંમેશા પોતાના દિલમાં વસાવી રાખું છું ॥૧॥ વિરામ॥
ਤੇਰਾ ਕੀਆ ਮੀਠਾ ਲਾਗੈ ॥
હે પ્રભુ! આ તારા મળાવેલ ગુરુની કૃપા જ છે કે મને તારું કરેલું દરેક કામ સારું લાગે છે
ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਪਦਾਰਥੁ ਨਾਨਕੁ ਮਾਂਗੈ ॥੨॥੪੨॥੯੩॥
અને તારો દાસ નાનક તારાથી તારી સૌથી કીમતી વસ્તુ તારું નામ માંગી રહ્યો છે ॥૨॥૪૨॥૯૩॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੫ ॥
આશા મહેલ ૫॥
ਸਾਧੂ ਸੰਗਤਿ ਤਰਿਆ ਸੰਸਾਰੁ ॥ ਹਰਿ ਕਾ ਨਾਮੁ ਮਨਹਿ ਆਧਾਰੁ ॥੧॥
હે ભાઈ! જે પણ મનુષ્ય નમ્રતા ધારીને ગુરુની સંગતિ કરે છે ગુરુની સંગતની કૃપાથી તે સંસાર સમુદ્રથી પાર થઈ જાય છે કારણ કે પરમાત્માનું નામ તેના મનનો આશરો બની રહે છે ॥૧॥
ਚਰਨ ਕਮਲ ਗੁਰਦੇਵ ਪਿਆਰੇ ॥ ਪੂਜਹਿ ਸੰਤ ਹਰਿ ਪ੍ਰੀਤਿ ਪਿਆਰੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે ભાઈ! હરિના સંત જન પ્રીતિથી પ્રેમથી ગુરુદેવના સુંદર કોમળ ચરણ પૂજતો રહે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਜਾ ਕੈ ਮਸਤਕਿ ਲਿਖਿਆ ਭਾਗੁ ॥
હે નાનક! જે મનુષ્યના માથા પર આગલા જન્મોના કર્મોના લખાયેલ લેખ જાગી પડે છે
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਤਾ ਕਾ ਥਿਰੁ ਸੋਹਾਗੁ ॥੨॥੪੩॥੯੪॥
તેને મળેલ આ સૌભાગ્ય ગુરુની સંગતિની કૃપાથી હંમેશા કાયમ રહે છે ॥૨॥૪૩॥૯૪॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੫ ॥
આશા મહેલ ૫॥
ਮੀਠੀ ਆਗਿਆ ਪਿਰ ਕੀ ਲਾਗੀ ॥
હે મિત્ર! ગુરુની કૃપાથી જ્યારથી મને પ્રભુ પતિની રજા મીઠી લાગી રહી છે
ਸਉਕਨਿ ਘਰ ਕੀ ਕੰਤਿ ਤਿਆਗੀ ॥
ત્યારથી પ્રભુ-પતિએ મારા હૃદય-ઘરમાં કબજો કરીને બેસેલી મારી સૌતન માયાથી મારો છુટકારો કરાવી દીધો છે.
ਪ੍ਰਿਅ ਸੋਹਾਗਨਿ ਸੀਗਾਰਿ ਕਰੀ ॥
પ્રેમાળે સુહાગણ બનાવીને મને મારા આધ્યાત્મિક જીવનને સુંદર બનાવી દીધું છે
ਮਨ ਮੇਰੇ ਕੀ ਤਪਤਿ ਹਰੀ ॥੧॥
અને મારા મનની તૃષ્ણાની ગરમી દૂર કરી દીધી છે ॥૧॥
ਭਲੋ ਭਇਓ ਪ੍ਰਿਅ ਕਹਿਆ ਮਾਨਿਆ ॥
હે મિત્ર! મારા ભાગ્ય જાગી ગયા છે કે ગુરુની કૃપાથી મેં પ્રેમાળ પ્રભુ પતિની રજા મીઠી કરીને માનવાની પ્રારંભ કરી દીધી છે
ਸੂਖੁ ਸਹਜੁ ਇਸੁ ਘਰ ਕਾ ਜਾਨਿਆ ॥ ਰਹਾਉ ॥
હવે મારા આ હૃદય ઘરમાં વસતા સુખ અને આધ્યાત્મિક સ્થિરતાથી મારી ગાઢ સંધિ બની ગઈ છે ॥૧॥વિરામ॥
ਹਉ ਬੰਦੀ ਪ੍ਰਿਅ ਖਿਜਮਤਦਾਰ ॥
હે મિત્ર! હવે હું પ્રેમાળ પ્રભુ-પતિની દાસી બની ગઈ છું સેવા કરનારી બની ગઈ છું.
ਓਹੁ ਅਬਿਨਾਸੀ ਅਗਮ ਅਪਾਰ ॥
હે મિત્ર! મારો તે પતિ ક્યારેય મરનાર નથી અગમ્ય પહોંચથી ઉપર અને અનંત છે.
ਲੇ ਪਖਾ ਪ੍ਰਿਅ ਝਲਉ ਪਾਏ ॥
હે મિત્ર! ગુરુની કૃપાથી જ્યારથી પંખો હાથમાં પકડીને તેના પગમાં ઉભી થઈને હું તે પ્રેમાળને ડોલતી રહું છું
ਭਾਗਿ ਗਏ ਪੰਚ ਦੂਤ ਲਾਵੇ ॥੨॥
ત્યારથી મારા આધ્યાત્મિક જીવનનું મૂળ કાપનાર કામાદિક પાંચેય વિકાર ભાગી ગયા છે ॥૨॥
ਨਾ ਮੈ ਕੁਲੁ ਨਾ ਸੋਭਾਵੰਤ ॥
હે મિત્ર! મારુ ના કોઈ ઊંચું કુટુંબ છે ના કોઈ ગુણની કૃપાથી હું શોભાની માલિક છું
ਕਿਆ ਜਾਨਾ ਕਿਉ ਭਾਨੀ ਕੰਤ ॥
મને ખબર નથી કે હું કેમ પ્રભુ-પતિને સારી લાગી રહું છું.
ਮੋਹਿ ਅਨਾਥ ਗਰੀਬ ਨਿਮਾਨੀ ॥ ਕੰਤ ਪਕਰਿ ਹਮ ਕੀਨੀ ਰਾਨੀ ॥੩॥
હે મિત્ર! આ ગુરુ પાતશાહની જ કૃપા છે કે મને અનાથને ગરીબને નિમાણીને પતિ પ્રભુએ બાંયથી પકડીને પોતાની રાણી બનાવી લીધી છે ॥૩॥
ਜਬ ਮੁਖਿ ਪ੍ਰੀਤਮੁ ਸਾਜਨੁ ਲਾਗਾ ॥
હે બહેનપણીઓ! જ્યારથી મને મારો સજ્જન પ્રીતમ મળ્યો છે
ਸੂਖ ਸਹਜ ਮੇਰਾ ਧਨੁ ਸੋਹਾਗਾ ॥
મારી અંદર આનંદ બની રહ્યો છે આધ્યાત્મિક સ્થિરતા ઉત્પન્ન થઈ ગઈ છે મારા ભાગ્ય જાગી પડ્યા છે.
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਮੋਰੀ ਪੂਰਨ ਆਸਾ ॥
નાનક કહે છે, હે મિત્રો! પ્રભુ-પતિના મેળાપની મારી આશા પૂર્ણ થઈ ગઈ છે
ਸਤਿਗੁਰ ਮੇਲੀ ਪ੍ਰਭ ਗੁਣਤਾਸਾ ॥੪॥੧॥੯੫॥
સદ્દગુરુએ જ મને ગુણોનાં ખજાના તે પ્રભુથી મળાવ્યો છે ॥૪॥૧॥૯૫॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੫ ॥
આશા મહેલ ૫॥
ਮਾਥੈ ਤ੍ਰਿਕੁਟੀ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਕਰੂਰਿ ॥
હે ભાઈ! તે માયા-સ્ત્રીના માથા પર ત્રિકુટિ પડી રહે છે તેની નજર ગુસ્સાથી ભરેલી રહે છે
ਬੋਲੈ ਕਉੜਾ ਜਿਹਬਾ ਕੀ ਫੂੜਿ ॥
તે હંમેશા કડવું બોલે છે જીભ પણ કડવી છે
ਸਦਾ ਭੂਖੀ ਪਿਰੁ ਜਾਨੈ ਦੂਰਿ ॥੧॥
આખા જગતના આધ્યાત્મિક જીવનનો કબજો કરીને પણ તે ભૂખીની ભૂખી રહે છે જગતમાં આવી રહેલ બધા જીવોને પડાવી લેવા તૈયાર રહે છે તે માયા-સ્ત્રી પ્રભુ-પતિને ક્યાંય દૂર વસતા સમજે છે પ્રભુ-પતિની કાળજી જ કરતી નથી ॥૧॥
ਐਸੀ ਇਸਤ੍ਰੀ ਇਕ ਰਾਮਿ ਉਪਾਈ ॥
હે ભાઈ! પરમાત્માએ માયા એક એવી સ્ત્રી ઉત્પન્ન કરેલી છે
ਉਨਿ ਸਭੁ ਜਗੁ ਖਾਇਆ ਹਮ ਗੁਰਿ ਰਾਖੇ ਮੇਰੇ ਭਾਈ ॥ ਰਹਾਉ ॥
કે તેને આખા જગતને ખાઈ લીધું છે પોતાના કાબુમાં કરેલ છે મને તો ગુરુએ તે માયા સ્ત્રીથી બચાવીને રાખ્યો છે ॥૧॥વિરામ॥
ਪਾਇ ਠਗਉਲੀ ਸਭੁ ਜਗੁ ਜੋਹਿਆ ॥
હે ભાઈ! માયા-સ્ત્રીએ ઠગ-બુટ્ટી ખવડાવીને આખા જગતને પોતાની દૃષ્ટિમાં રાખેલ છે.
ਬ੍ਰਹਮਾ ਬਿਸਨੁ ਮਹਾਦੇਉ ਮੋਹਿਆ ॥
જીવની પણ શું સ્થિતિ? તેને તો બ્રહ્મા, વિષ્ણુ, શિવને પોતાના મોહમાં ફસાવેલ છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਾਮਿ ਲਗੇ ਸੇ ਸੋਹਿਆ ॥੨॥
જે મનુષ્ય ગુરુની શરણ પડીને પરમાત્માના નામમાં જોડાઈ રહે છે તેનાથી બચીને સોહામણા આધ્યાત્મિક જીવનવાળા બની રહે છે ॥૨॥
ਵਰਤ ਨੇਮ ਕਰਿ ਥਾਕੇ ਪੁਨਹਚਰਨਾ ॥
હે ભાઈ! અનેક લોકો વ્રત રાખી-રાખીને ધાર્મિક નિયમ નિભાવી-નિભાવીને અને કરેલા પાપોનો પ્રભાવ ભૂંસવા માટે પસ્તાવા માટે ધાર્મિક રીતો કરી-કરીને થાકી ગયા
ਤਟ ਤੀਰਥ ਭਵੇ ਸਭ ਧਰਨਾ ॥
અનેક તીર્થ પર આખી ધરતી પર ભટકી ચુક્યા પરંતુ આ માયા-સ્ત્રીથી બચી શક્યા નહીં.
ਸੇ ਉਬਰੇ ਜਿ ਸਤਿਗੁਰ ਕੀ ਸਰਨਾ ॥੩॥
હે ભાઈ! ફક્ત તે જ લોકો બચે છે જે ગુરુના શરણ પડે છે ॥૩॥
ਮਾਇਆ ਮੋਹਿ ਸਭੋ ਜਗੁ ਬਾਧਾ ॥
હે ભાઈ! આખું જગત માયાના મોહમાં બંધાયેલું પડ્યું છે.
ਹਉਮੈ ਪਚੈ ਮਨਮੁਖ ਮੂਰਾਖਾ ॥
પોતાના મનની પાછળ ચાલનાર મૂર્ખ મનુષ્ય અહંકારમાં દુઃખી થતો રહે છે.
ਗੁਰ ਨਾਨਕ ਬਾਹ ਪਕਰਿ ਹਮ ਰਾਖਾ ॥੪॥੨॥੯੬॥
નાનક કહે છે, મને તે જ મારી બાંય પકડીને આના પંજાથી બચાવ્યો છે ॥૪॥૨॥૯૬॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੫ ॥
આશા મહેલ ૫॥
ਸਰਬ ਦੂਖ ਜਬ ਬਿਸਰਹਿ ਸੁਆਮੀ ॥
હે માલિક પ્રભુ! જયારે કોઈ જીવના મનમાંથી તું ભુલાય જાય છે તો તેને બધા દુઃખ આવી ઘેરે છે
ਈਹਾ ਊਹਾ ਕਾਮਿ ਨ ਪ੍ਰਾਨੀ ॥੧॥
તે જીવ લોક-પરલોકમાં કોઈ કામ આવતો નથી તેનું જીવન વ્યર્થ થઈ જાય છે ॥૧॥
ਸੰਤ ਤ੍ਰਿਪਤਾਸੇ ਹਰਿ ਹਰਿ ਧ੍ਯ੍ਯਾਇ ॥
હે પ્રભુ! તારી રજામાં ચાલવાથી બધા સુખ પ્રાપ્ત થાય છે.