Page 29
ਲਖ ਚਉਰਾਸੀਹ ਤਰਸਦੇ ਜਿਸੁ ਮੇਲੇ ਸੋ ਮਿਲੈ ਹਰਿ ਆਇ ॥
ચોર્યાસી લાખ યોની ના જીવ પરમાત્મા ને મળવા માટે તરસે છે. પરંતુ તે જ પ્રાણી પરમાત્મા ને મળી શકે છે જેમને તે પોતે પોતાની સાથે મેળવે છે
ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਹਰਿ ਪਾਇਆ ਸਦਾ ਹਰਿ ਨਾਮਿ ਸਮਾਇ ॥੪॥੬॥੩੯॥
હે નાનક! જે માણસ ગુરુના શરણે પડે છે, તે પરમાત્માને શોધી લે છે. તે હંમેશા પરમાત્માના નામમાં લીન રહે છે ।।૪।। ૬।। ૩૯।।
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੩ ॥
શ્રી રાગ મહેલ ૩।।
ਸੁਖ ਸਾਗਰੁ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਹੈ ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਇਆ ਜਾਇ ॥
પરમાત્માનું નામ આનંદનો સમુદ્ર છે, પરંતુ તે ગુરુની આશ્રય દ્વારા મળે છે
ਅਨਦਿਨੁ ਨਾਮੁ ਧਿਆਈਐ ਸਹਜੇ ਨਾਮਿ ਸਮਾਇ ॥
પ્રભુના નામથી આધ્યાત્મિક અટળતામાં લીન રહીને દરેક સમયે પરમાત્મા નું નામ યાદ રાખવું જોઈએ
ਅੰਦਰੁ ਰਚੈ ਹਰਿ ਸਚ ਸਿਉ ਰਸਨਾ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਇ ॥੧॥
જીભથી હરિના ગુણો ગાઈને હ્રદય સનાતન પ્રભુની સાથે એક બને છે।। ૧।।
ਭਾਈ ਰੇ ਜਗੁ ਦੁਖੀਆ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ॥
હે ભાઈ! પરમાત્માને ભૂલાવીને માયા વગેરે પ્રેમમાં પડવાને કારણે દુનિયા દુઃખી થઈ રહી છે
ਗੁਰ ਸਰਣਾਈ ਸੁਖੁ ਲਹਹਿ ਅਨਦਿਨੁ ਨਾਮੁ ਧਿਆਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તમે ગુરુના શરણે પડી ને પરમાત્માનું નામ રોજ યાદ કરો છો; આમ સુખ પ્રાપ્ત થશે।। ૧।। વિરામ।।
ਸਾਚੇ ਮੈਲੁ ਨ ਲਾਗਈ ਮਨੁ ਨਿਰਮਲੁ ਹਰਿ ਧਿਆਇ ॥
સનાતન સ્થિર પરમાત્માને દુર્ગુણોની ગંદકી લાગતી નથી. તે પરમાત્માનું નામ યાદ કરવાથી નામનો જાપ કરવા વાળા મનુષ્યનું મન પણ શુદ્ધ થઈ જાય છે
ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਬਦੁ ਪਛਾਣੀਐ ਹਰਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਮਿ ਸਮਾਇ ॥
ગુરુના શરણે પડીને પરમાત્મા ની મહિમા ની વાણી સાથે ગાઢ સંધિકાળ હોવો જોઈએ, જેણે તેને સંધિકાળ આપ્યો છે તે આધ્યાત્મિક જીવન આપતા હરિ નામ માં સમાઈ જાય છે
ਗੁਰ ਗਿਆਨੁ ਪ੍ਰਚੰਡੁ ਬਲਾਇਆ ਅਗਿਆਨੁ ਅੰਧੇਰਾ ਜਾਇ ॥੨॥
જે મનુષ્યએ પોતાની અંદર ગુરુનું જ જ્ઞાન તેજ કર્યું છે તેની અંદરથી અજ્ઞાનતાનો અંધકાર દૂર થાય છે ।।૨।।
ਮਨਮੁਖ ਮੈਲੇ ਮਲੁ ਭਰੇ ਹਉਮੈ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਵਿਕਾਰੁ ॥
પોતાના મનની પાછળ ચાલવા વાળા લોકોનું મન ગંદુ રહેશે, દુર્ગુણોની મલિનતા ને વળગી રહે છે. અહંકારના લોભ નો રોગ તેમની અંદર રહે છે
ਬਿਨੁ ਸਬਦੈ ਮੈਲੁ ਨ ਉਤਰੈ ਮਰਿ ਜੰਮਹਿ ਹੋਇ ਖੁਆਰੁ ॥
ગુરુના વચન વિના આ ગંદકી ઉતરતી નથી. શબ્દો વિના આધ્યાત્મિક મૃત્યુમાં, તેઓ જન્મ અને મૃત્યુના ચક્ર માં પડેલા રહે છે.
ਧਾਤੁਰ ਬਾਜੀ ਪਲਚਿ ਰਹੇ ਨਾ ਉਰਵਾਰੁ ਨ ਪਾਰੁ ॥੩॥
આ ભયંકર વિશ્વ ની રમતમાં ફસાયેલા રહે છે. આમાંથી, તેમને ન તો આ પાર મળે છે અને ન તો બીજી પાર ।।૩।।
ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਪ ਤਪ ਸੰਜਮੀ ਹਰਿ ਕੈ ਨਾਮਿ ਪਿਆਰੁ ॥
જે માણસ ગુરુની સાથે રહે છે, તે યાદ કરે છે, તે સેવા કરે છે, તે દુર્ગુણોથી પોતાને બચાવી રાખે છે. તે પરમાત્મા ના નામમાં પ્રેમ પ્રાપ્ત કરે છે
ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਦਾ ਧਿਆਈਐ ਏਕੁ ਨਾਮੁ ਕਰਤਾਰੁ ॥
હે ભાઈ! હંમેશા ગુરુનો આશ્રય લઈને કર્તારનું નામ યાદ કરવું જોઈએ
ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਧਿਆਈਐ ਸਭਨਾ ਜੀਆ ਕਾ ਆਧਾਰੁ ॥੪॥੭॥੪੦॥
હે નાનક! પરમાત્માનું નામ યાદ કરવું જોઈએ પરમાત્માનું નામ એ બધા જીવોની જિંદગીનો આશ્રય છે ।।૪।। ૭।। ૪૦।।
ਸ੍ਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੩ ॥
શ્રી રાગ મહેલ ૩।।
ਮਨਮੁਖੁ ਮੋਹਿ ਵਿਆਪਿਆ ਬੈਰਾਗੁ ਉਦਾਸੀ ਨ ਹੋਇ ॥
પોતાના મનની પાછળ ચાલવા વાળા લોકો માયાના મોહમાં ફસાઈ રહે છે. તેનામાં ન તો પરમાત્મા ની આતુરતા જન્મે છે ન માયાની બાજુથી સર્વોપરિતા
ਸਬਦੁ ਨ ਚੀਨੈ ਸਦਾ ਦੁਖੁ ਹਰਿ ਦਰਗਹਿ ਪਤਿ ਖੋਇ ॥
તે માણસ ગુરુના શબ્દોને ધ્યાનમાં લેતો નથી, તે કારણોસર હંમેશા તેને દુઃખ ઘેરી લે છે. પરમાત્માના દરબારમાં પણ તે પોતાનું માન ગુમાવે છે
ਹਉਮੈ ਗੁਰਮੁਖਿ ਖੋਈਐ ਨਾਮਿ ਰਤੇ ਸੁਖੁ ਹੋਇ ॥੧॥
પણ, ગુરુના માર્ગે ચાલવાથી અહંકાર દૂર થઈ જાય છે, નામમાં રંગાઇ જાય છે અને સુખ પ્રાપ્ત થાય છે ।।૧।।
ਮੇਰੇ ਮਨ ਅਹਿਨਿਸਿ ਪੂਰਿ ਰਹੀ ਨਿਤ ਆਸਾ ॥
હે મન! તમારામાં દિવસ રાત હંમેશા માયાની આસ્થાથી ભરેલા છે
ਸਤਗੁਰੁ ਸੇਵਿ ਮੋਹੁ ਪਰਜਲੈ ਘਰ ਹੀ ਮਾਹਿ ਉਦਾਸਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે મન! સદગુરુ એ બતાવેલ સેવા કરવાથી માયાનો મોહ સારી રીતે બળી શકે છે.ત્યારે ગૃહસ્થમાં રહેતા હોય તે માયાથી ઉપર થઈ શકે છે ।। ૧।। વિરામ।।
ਗੁਰਮੁਖਿ ਕਰਮ ਕਮਾਵੈ ਬਿਗਸੈ ਹਰਿ ਬੈਰਾਗੁ ਅਨੰਦੁ ॥
ગુરુની સાથે રહેવાવાળો મનુષ્ય ગુરુ દ્વારા બતાવેલા કાર્યો કરે છે અને અંદરથી આનંદ કરે છે. કેમ કે તેનામાં પરમાત્માનો પ્રેમ અને આધ્યાત્મિક સુખ છે
ਅਹਿਨਿਸਿ ਭਗਤਿ ਕਰੇ ਦਿਨੁ ਰਾਤੀ ਹਉਮੈ ਮਾਰਿ ਨਿਚੰਦੁ ॥
તે દિવસ રાત પરમાત્માની ભક્તિ કરે છે. પોતાના અંદરથી અહંકારને દૂર કરીને તે ચિંતા વિનાનું રહે છે
ਵਡੈ ਭਾਗਿ ਸਤਸੰਗਤਿ ਪਾਈ ਹਰਿ ਪਾਇਆ ਸਹਜਿ ਅਨੰਦੁ ॥੨॥
ખૂબ નસીબ સાથે, તે સંતોની સંગાથમાં આવે છે, જ્યાં તેનો પરમાત્મા સાથે મેળાપ થઈ જાય છે અને તે આધ્યાત્મિક અટળતામાં ટકીને સુખ ભોગવે છે ।। ૨।।
ਸੋ ਸਾਧੂ ਬੈਰਾਗੀ ਸੋਈ ਹਿਰਦੈ ਨਾਮੁ ਵਸਾਏ ॥
તે માણસ એક વાસ્તવિક સાધુ છે, તે વૈરાગી છે જે પોતાના હૃદયમાં પરમાત્માનું નામ સ્થાપિત કરે છે
ਅੰਤਰਿ ਲਾਗਿ ਨ ਤਾਮਸੁ ਮੂਲੇ ਵਿਚਹੁ ਆਪੁ ਗਵਾਏ ॥
તેનામાં રહેલા દુર્ગુણો નો પ્રભાવ ક્યારેય અસર કરતો નથી, તે પોતાનામાંથી અહંકારની ભાવના દૂર રાખે છે
ਨਾਮੁ ਨਿਧਾਨੁ ਸਤਗੁਰੂ ਦਿਖਾਲਿਆ ਹਰਿ ਰਸੁ ਪੀਆ ਅਘਾਏ ॥੩॥
સદગુરુએ તેને પરમાત્માના નામનો ખજાનો તેની અંદર બતાવ્યો છે અને તે નામ-રસ પરિપૂર્ણતા સાથે પીવે છે ।। ૩।।
ਜਿਨਿ ਕਿਨੈ ਪਾਇਆ ਸਾਧਸੰਗਤੀ ਪੂਰੈ ਭਾਗਿ ਬੈਰਾਗਿ ॥
પરમાત્માને જેણે શોધી લીધો છે તેને સાધુની સંગત માં જ જબરી કિસ્મતથી પ્રભુ-પ્રેમમાં જોડાઈને શોધ્યો છે
ਮਨਮੁਖ ਫਿਰਹਿ ਨ ਜਾਣਹਿ ਸਤਗੁਰੁ ਹਉਮੈ ਅੰਦਰਿ ਲਾਗਿ ॥
પરંતુ પોતાના મનની પાછળ ચાલવા વાળા લોકો બહાર જંગલમાં વગેરે ભટકતા હોય છે. તેઓ સદગુરુ ની વિશિષ્ટતા સમજી શકતા નથી, તેમનામાં અહંકારની ગંદકી લાગેલી રહે છે
ਨਾਨਕ ਸਬਦਿ ਰਤੇ ਹਰਿ ਨਾਮਿ ਰੰਗਾਏ ਬਿਨੁ ਭੈ ਕੇਹੀ ਲਾਗਿ ॥੪॥੮॥੪੧॥
હે નાનક! જે લોકો ગુરુના શબ્દમાં રંગાયેલા છે તે પરમાત્મા ના નામ-રંગમાં રંગાયેલા છે પરંતુ, પાય કર્યા વિના રંગ ચડતો નથી, અને નામ-રંગમાં રંગાવા માટે પ્રભુના ભય, આદર વિના પાય મળી શકતી નથી ।।૪।। ૮।। ૪૧।।
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੩ ॥
શ્રી રાગ મહેલ।। ૩।।
ਘਰ ਹੀ ਸਉਦਾ ਪਾਈਐ ਅੰਤਰਿ ਸਭ ਵਥੁ ਹੋਇ ॥
પરમાત્માનું નામ સ્વરૂપ સંપૂર્ણ સારો પદાર્થ માનવ હૃદયમાં છે. ગુરુનો આશરો લઈને આ સોદો હૃદયમાંથી જ મળે છે
ਖਿਨੁ ਖਿਨੁ ਨਾਮੁ ਸਮਾਲੀਐ ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਵੈ ਕੋਇ ॥
ગુરુના શરણે પડીને શ્વાસે શ્વાસે પરમાત્મા નામ યાદ રાખવું જોઈએ. જેને નામ મળે છે, તે ગુરુ દ્વારા જ મળે છે
ਨਾਮੁ ਨਿਧਾਨੁ ਅਖੁਟੁ ਹੈ ਵਡਭਾਗਿ ਪਰਾਪਤਿ ਹੋਇ ॥੧॥
જેને મહાન નસીબ સાથે આ ખજાનો મળે છે તેનાથી ક્યારેય સમાપ્ત થતો નથી કારણ કે નામનો ખજાનો ક્યારેય સમાપ્ત થવાનો નથી ।। ૧।।
ਮੇਰੇ ਮਨ ਤਜਿ ਨਿੰਦਾ ਹਉਮੈ ਅਹੰਕਾਰੁ ॥
હે મન! નિંદા કરવાનું બંધ કર, પોતાની અંદરથી અહંકારને દૂર કર