Page 1284
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩॥
ਬਾਬੀਹਾ ਬੇਨਤੀ ਕਰੇ ਕਰਿ ਕਿਰਪਾ ਦੇਹੁ ਜੀਅ ਦਾਨ ॥
જિજ્ઞાસુ પ્રાર્થના કરે છે કે કૃપા કરીને મને જીવન દાન આપો
ਜਲ ਬਿਨੁ ਪਿਆਸ ਨ ਊਤਰੈ ਛੁਟਕਿ ਜਾਂਹਿ ਮੇਰੇ ਪ੍ਰਾਨ ॥
પ્રભુ-નામ વગર પાણી વગર મારી તરસ દૂર થતી નથી મારા તો પ્રાણ જ છૂટી જાય છે
ਤੂ ਸੁਖਦਾਤਾ ਬੇਅੰਤੁ ਹੈ ਗੁਣਦਾਤਾ ਨੇਧਾਨੁ ॥
હે પરમાત્મા! તું સર્વ સુખ દેવાવાળો છે, અનંત છે, ગુણ આપવાવાળો તેમજ શાંતિનો ભંડાર છે
ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਬਖਸਿ ਲਏ ਅੰਤਿ ਹੋਇ ਭਗਵਾਨੁ ॥੨॥
નાનક વિનંતી કરે હે પરમાત્મા! ગુરુ દ્વારા ક્ષમા કરો અંતિમ સમયે તું જ સહાયતા કરે છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਆਪੇ ਜਗਤੁ ਉਪਾਇ ਕੈ ਗੁਣ ਅਉਗਣ ਕਰੇ ਬੀਚਾਰੁ ॥
જગતને ઉત્પન્ન કરીને પ્રભુ પોતે જ ગુણ-અવગુણનો વિચાર કરે છે
ਤ੍ਰੈ ਗੁਣ ਸਰਬ ਜੰਜਾਲੁ ਹੈ ਨਾਮਿ ਨ ਧਰੇ ਪਿਆਰੁ ॥
માયાના ત્રણ ગુણ જ બધી મુશ્કેલી પરેશાની છે, જેના કારણે જીવ પ્રભુ-નામથી પ્રેમ કરતો નથી
ਗੁਣ ਛੋਡਿ ਅਉਗਣ ਕਮਾਵਦੇ ਦਰਗਹ ਹੋਹਿ ਖੁਆਰੁ ॥
જે લોકો ગુણોને છોડીને અવગુણ અપનાવે છે તે પ્રભુના દરબારમાં દુઃખી જ થાય છે
ਜੂਐ ਜਨਮੁ ਤਿਨੀ ਹਾਰਿਆ ਕਿਤੁ ਆਏ ਸੰਸਾਰਿ ॥
તે પોતાનું જીવન જુગારમાં હારી દે છે પછી શા માટે સંસારમાં આવ્યા હતા
ਸਚੈ ਸਬਦਿ ਮਨੁ ਮਾਰਿਆ ਅਹਿਨਿਸਿ ਨਾਮਿ ਪਿਆਰਿ ॥
સાચા ઉપદેશથી મનને મારી શકાય છે પછી હંમેશા પ્રભુ નામથી પ્રેમ લાગેલો રહે છે
ਜਿਨੀ ਪੁਰਖੀ ਉਰਿ ਧਾਰਿਆ ਸਚਾ ਅਲਖ ਅਪਾਰੁ ॥
જે પુરુષોએ સત્ય સ્વરૂપ અલખ અપાર પ્રભુને હૃદયમાં ધારણ કર્યા છે
ਤੂ ਗੁਣਦਾਤਾ ਨਿਧਾਨੁ ਹਹਿ ਅਸੀ ਅਵਗਣਿਆਰ ॥
તેનું માનવું છે કે તું ગુણોનો દાતા તેમજ સુખોનો ભંડાર છે અમે અવગુણથી ભરેલા છીએ
ਜਿਸੁ ਬਖਸੇ ਸੋ ਪਾਇਸੀ ਗੁਰ ਸਬਦੀ ਵੀਚਾਰੁ ॥੧੩॥
જેના પર કૃપા કરે છે ગુરુના ઉપદેશનું ચિંતન કરીને તે તેને મેળવી લે છે ॥૧૩॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੫ ॥
શ્લોક મહેલ ૫॥
ਰਾਤਿ ਨ ਵਿਹਾਵੀ ਸਾਕਤਾਂ ਜਿਨ੍ਹ੍ਹਾ ਵਿਸਰੈ ਨਾਉ ॥
જેને પરમાત્માનું નામ ભુલાઈ જાય છે આવા અનીશ્વરવાદી લોકોની જીવન રાત કપાતી નથી
ਰਾਤੀ ਦਿਨਸ ਸੁਹੇਲੀਆ ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਂਉ ॥੧॥
હે નાનક! પરમાત્માનું ગુણગાન કરવાવાળા ભક્તોના દિવસ-રાત બંને જ સુખદ હોય છે ॥૧॥
ਮਃ ੫ ॥
મહેલ ૫॥
ਰਤਨ ਜਵੇਹਰ ਮਾਣਕਾ ਹਭੇ ਮਣੀ ਮਥੰਨਿ ॥
અચિંત રત્ન, જવાહર, માણેક વગેરે રત્ન બધા પાસે હોય પરંતુ
ਨਾਨਕ ਜੋ ਪ੍ਰਭਿ ਭਾਣਿਆ ਸਚੈ ਦਰਿ ਸੋਹੰਨਿ ॥੨॥
હે નાનક! જે પ્રભુને સારું લાગે છે સાચા દરબારમાં તે જ સુંદર લાગે છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਸਚਾ ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਿ ਸਚੁ ਸਮ੍ਹ੍ਹਾਲਿਆ ॥
સાચા સદ્દગુરુની સેવામાં તલ્લીન થઈને પરમાત્માની આરાધના કરવી જોઈએ
ਅੰਤਿ ਖਲੋਆ ਆਇ ਜਿ ਸਤਿਗੁਰ ਅਗੈ ਘਾਲਿਆ ॥
સદ્દગુરુની સેવા કરવાથી અંતિમ સમયે તે સેવા ફળ રૂપમાં મદદ કરે છે
ਪੋਹਿ ਨ ਸਕੈ ਜਮਕਾਲੁ ਸਚਾ ਰਖਵਾਲਿਆ ॥
જ્યારે સાચા પ્રભુ રક્ષક બની જાય છે તો યમરાજ પણ પાસે ભટકતા નથી
ਗੁਰ ਸਾਖੀ ਜੋਤਿ ਜਗਾਇ ਦੀਵਾ ਬਾਲਿਆ ॥
ગુરુની શિક્ષાનું આપેલું મનુષ્ય પોતાના અંતર્મનમાં પ્રજ્વલ્લીત કરે છે
ਮਨਮੁਖ ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਕੂੜਿਆਰ ਫਿਰਹਿ ਬੇਤਾਲਿਆ ॥
પ્રભુ નામથી વિહીન સ્વેચ્છાચારી અસત્ય જ સિદ્ધ થાય છે અને પ્રેતોની જેમ ભટકે છે
ਪਸੂ ਮਾਣਸ ਚੰਮਿ ਪਲੇਟੇ ਅੰਦਰਹੁ ਕਾਲਿਆ ॥
મનુષ્યની ચામડીમાં આવા લોકો પશુ જ છે જેનું મન કાળું જ હોય છે
ਸਭੋ ਵਰਤੈ ਸਚੁ ਸਚੈ ਸਬਦਿ ਨਿਹਾਲਿਆ ॥
ગુરુના સાચા ઉપદેશથી બોધ થાય છે કે બધામાં સત્યસ્વરૂપ પ્રભુ જ વ્યાપ્ત છે
ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਨਿਧਾਨੁ ਹੈ ਪੂਰੈ ਗੁਰਿ ਦੇਖਾਲਿਆ ॥੧੪॥
હે નાનક! સંપૂર્ણ ગુરુએ દેખાડી દીધું છે કે પરમાત્માનું નામ જ સુખોનો ભંડાર છે ॥૧૪॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਬਾਬੀਹੈ ਹੁਕਮੁ ਪਛਾਣਿਆ ਗੁਰ ਕੈ ਸਹਜਿ ਸੁਭਾਇ ॥
ગુરુના કોમળ શાંત સ્વભાવથી જીવ રૂપી બપૈયાને પરમાત્માના હુકમની ઓળખાણ થઈ છે
ਮੇਘੁ ਵਰਸੈ ਦਇਆ ਕਰਿ ਗੂੜੀ ਛਹਬਰ ਲਾਇ ॥
પરમાત્માની દયાથી વાદળોએ મુશળધાર વરસાદ કર્યો છે
ਬਾਬੀਹੇ ਕੂਕ ਪੁਕਾਰ ਰਹਿ ਗਈ ਸੁਖੁ ਵਸਿਆ ਮਨਿ ਆਇ ॥
બપૈયાની પુકાર દૂર થઈ ગઈ છે અને મનમાં સુખ વસી ગયું છે
ਨਾਨਕ ਸੋ ਸਾਲਾਹੀਐ ਜਿ ਦੇਂਦਾ ਸਭਨਾਂ ਜੀਆ ਰਿਜਕੁ ਸਮਾਇ ॥੧॥
હે નાનક! તે પરમાત્માની સ્તુતિ કરો જે બધા જીવોને આજીવિકા આપીને પોષણ કરે છે ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩॥
ਚਾਤ੍ਰਿਕ ਤੂ ਨ ਜਾਣਹੀ ਕਿਆ ਤੁਧੁ ਵਿਚਿ ਤਿਖਾ ਹੈ ਕਿਤੁ ਪੀਤੈ ਤਿਖ ਜਾਇ ॥
હે બપૈયા! તું જાણતો નથી કે તને શું તરસ લાગી છે? અને શું પીવાથી તરસ દૂર થઈ શકે છે
ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਭਰੰਮਿਆ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲੁ ਪਲੈ ਨ ਪਾਇ ॥
દ્વૈતભાવમાં ભટકવાથી નામ રૂપી અમૃત જળ પ્રાપ્ત થતું નથી
ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਜੇ ਆਪਣੀ ਤਾਂ ਸਤਿਗੁਰੁ ਮਿਲੈ ਸੁਭਾਇ ॥
જ્યારે પોતાની કૃપા કરે છે ટી આધ્યાત્મિક જ સદ્દગુરુ મળી જાય છે
ਨਾਨਕ ਸਤਿਗੁਰ ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲੁ ਪਾਇਆ ਸਹਜੇ ਰਹਿਆ ਸਮਾਇ ॥੨॥
હે નાનક! સાચા ગુરુથી જ અમૃત જળ પ્રાપ્ત થાય છે અને જીવ આધ્યાત્મિક સુખમાં લીન રહે છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਇਕਿ ਵਣ ਖੰਡਿ ਬੈਸਹਿ ਜਾਇ ਸਦੁ ਨ ਦੇਵਹੀ ॥
ઘણા લોકો જંગલમાં જઈને બેસી જાય છે અને ચૂપ રહીને કોઈની સાથે બોલતા નથી
ਇਕਿ ਪਾਲਾ ਕਕਰੁ ਭੰਨਿ ਸੀਤਲੁ ਜਲੁ ਹੇਂਵਹੀ ॥
ઘણા કઠોર શરદીની ચિંતા ન કરીને ઠંડા પાણીમાં જ રહે છે
ਇਕਿ ਭਸਮ ਚੜ੍ਹ੍ਹਾਵਹਿ ਅੰਗਿ ਮੈਲੁ ਨ ਧੋਵਹੀ ॥
કોઈ પોતાના શરીરના અંગો પર ભસ્મ લગાવી ગંદકી ધોતા નથી
ਇਕਿ ਜਟਾ ਬਿਕਟ ਬਿਕਰਾਲ ਕੁਲੁ ਘਰੁ ਖੋਵਹੀ ॥
ઘણા એવા પણ છે જે મોટી જટાઓ ધારણ કરીને પોતાના વંશ તેમજ ગૃહસ્થીને છોડી દે છે