Page 1038
ਸਾਮ ਵੇਦੁ ਰਿਗੁ ਜੁਜਰੁ ਅਥਰਬਣੁ ॥
ઋગ્વેદ, સામવેદ, યજુર્વેદ તેમજ અથર્વવેદ -
ਬ੍ਰਹਮੇ ਮੁਖਿ ਮਾਇਆ ਹੈ ਤ੍ਰੈ ਗੁਣ ॥
બ્રહ્માના મુખથી નીકળેલ ત્રિગુણાત્મક માયારૂપી જ છે.
ਤਾ ਕੀ ਕੀਮਤਿ ਕਹਿ ਨ ਸਕੈ ਕੋ ਤਿਉ ਬੋਲੇ ਜਿਉ ਬੋਲਾਇਦਾ ॥੯॥
પ્રભુ મહિમાની સાચી કિંમત કોઈ આંકી શકતું નથી, જીવ તેમ જ બોલે છે, જેમ તે બોલાવે છે ॥૯॥
ਸੁੰਨਹੁ ਸਪਤ ਪਾਤਾਲ ਉਪਾਏ ॥
શૂન્યથી જ સાત પાતાળ ઉત્પન્ન કર્યા,
ਸੁੰਨਹੁ ਭਵਣ ਰਖੇ ਲਿਵ ਲਾਏ ॥
શૂન્યમાં જ વિશ્વને ઉત્પન્ન કર્યું અને બધા પ્રભુમાં જ ધ્યાન લગાવે છે.
ਆਪੇ ਕਾਰਣੁ ਕੀਆ ਅਪਰੰਪਰਿ ਸਭੁ ਤੇਰੋ ਕੀਆ ਕਮਾਇਦਾ ॥੧੦॥
હે પરમાત્મા! તે પોતે આ જગત-ફેલાવ કર્યો છે અને બધા જીવ તે જ કરે છે, જે તું કરાવે છે ॥૧૦॥
ਰਜ ਤਮ ਸਤ ਕਲ ਤੇਰੀ ਛਾਇਆ ॥
રજોગુણ, તમોગુણ તેમજ સતોગુણની શક્તિ તારો જ છાંયો છે.
ਜਨਮ ਮਰਣ ਹਉਮੈ ਦੁਖੁ ਪਾਇਆ ॥
તે જીવમાં અભિમાનનું દુઃખ નાખેલું છે જે જન્મ-મરણનું કારણ છે.
ਜਿਸ ਨੋ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰੇ ਹਰਿ ਗੁਰਮੁਖਿ ਗੁਣਿ ਚਉਥੈ ਮੁਕਤਿ ਕਰਾਇਦਾ ॥੧੧॥
જેના પર પરમાત્મા કૃપા કરે છે, તે ગુરુની નજીકમાં ચોથા ગુણને ગ્રહણ કરીને મુક્તિ મેળવી લે છે ॥૧૧॥
ਸੁੰਨਹੁ ਉਪਜੇ ਦਸ ਅਵਤਾਰਾ ॥
શૂન્યથી દસ અવતાર ઉત્પન્ન થયા,
ਸ੍ਰਿਸਟਿ ਉਪਾਇ ਕੀਆ ਪਾਸਾਰਾ ॥
સૃષ્ટિ ઉત્પન્ન કરીને સર્વત્ર ફેલાવો કર્યો.
ਦੇਵ ਦਾਨਵ ਗਣ ਗੰਧਰਬ ਸਾਜੇ ਸਭਿ ਲਿਖਿਆ ਕਰਮ ਕਮਾਇਦਾ ॥੧੨॥
તેને દેવ, દાનવ, ગણ તેમજ ગંધર્વની રચના કરી અને બધા જીવ નસીબ પ્રમાણે જ કર્મ કરે છે ॥૧૨॥
ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਮਝੈ ਰੋਗੁ ਨ ਹੋਈ ॥
ગુરુની નજીકમાં જે આ સત્યને સમજી લે છે, તેને કોઈ રોગ લાગતો નથી.
ਇਹ ਗੁਰ ਕੀ ਪਉੜੀ ਜਾਣੈ ਜਨੁ ਕੋਈ ॥
કોઈ દુર્લભ જ ગુરુના રસ્તાને જાણે છે.
ਜੁਗਹ ਜੁਗੰਤਰਿ ਮੁਕਤਿ ਪਰਾਇਣ ਸੋ ਮੁਕਤਿ ਭਇਆ ਪਤਿ ਪਾਇਦਾ ॥੧੩॥
આ રસ્તો યુગ-યુગાંતરોથી મુક્તિ મેળવવાનું સાધન છે, જે બંધનોથી મુક્તિ પ્રાપ્ત કરી ગયો છે, તેને પ્રભુના દરવાજા પર શોભા મળી છે ॥૧૩॥
ਪੰਚ ਤਤੁ ਸੁੰਨਹੁ ਪਰਗਾਸਾ ॥
શૂન્યથી જ પંચ તત્વોનો પ્રકાશ થયો અને
ਦੇਹ ਸੰਜੋਗੀ ਕਰਮ ਅਭਿਆਸਾ ॥
આ તત્વોના સંયોગથી શરીર બનીને કર્મોનો અભ્યાસ કરે છે.
ਬੁਰਾ ਭਲਾ ਦੁਇ ਮਸਤਕਿ ਲੀਖੇ ਪਾਪੁ ਪੁੰਨੁ ਬੀਜਾਇਦਾ ॥੧੪॥
ખરાબ સારું બંને પ્રકારના કર્મ માથા પર લખેલ છે અને જીવ પાપ-પુણ્ય વાવે છે ॥૧૪॥
ਊਤਮ ਸਤਿਗੁਰ ਪੁਰਖ ਨਿਰਾਲੇ ॥
સદ્દગુરુ ઉત્તમ પુરુષ તેમજ નિરાળો છે,
ਸਬਦਿ ਰਤੇ ਹਰਿ ਰਸਿ ਮਤਵਾਲੇ ॥
જે શબ્દોમાં લીન રહીને હરિ-રસમાં પાગલ બની રહે છે.
ਰਿਧਿ ਬੁਧਿ ਸਿਧਿ ਗਿਆਨੁ ਗੁਰੂ ਤੇ ਪਾਈਐ ਪੂਰੈ ਭਾਗਿ ਮਿਲਾਇਦਾ ॥੧੫॥
રિદ્ધિઓ, સિદ્ધિઓ, બુદ્ધિ તેમજ જ્ઞાન ગુરુથી જ પ્રાપ્ત થાય છે અને પૂર્ણ નસીબથી જ ગુરૂથી મેળાપ થાય છે ॥૧૫॥
ਇਸੁ ਮਨ ਮਾਇਆ ਕਉ ਨੇਹੁ ਘਨੇਰਾ ॥
આ મન માયાને ખૂબ પ્રેમ કરે છે.
ਕੋਈ ਬੂਝਹੁ ਗਿਆਨੀ ਕਰਹੁ ਨਿਬੇਰਾ ॥
ભલે જ્ઞાની પુરુષોથી સમજીને આ સત્યનો કોઈ નિર્ણય કરી લે.
ਆਸਾ ਮਨਸਾ ਹਉਮੈ ਸਹਸਾ ਨਰੁ ਲੋਭੀ ਕੂੜੁ ਕਮਾਇਦਾ ॥੧੬॥
લોભી મનુષ્ય અસત્યમાં જ લુપ્ત રહે છે અને તેને આશા, તૃષ્ણા, અભિમાન તેમજ શંકાનો રોગ લાગી રહે છે ॥૧૬॥
ਸਤਿਗੁਰ ਤੇ ਪਾਏ ਵੀਚਾਰਾ ॥
જે મનુષ્ય સદ્દગુરુથી જ્ઞાન મેળવી લે છે,
ਸੁੰਨ ਸਮਾਧਿ ਸਚੇ ਘਰ ਬਾਰਾ ॥
તે શુન્ય સમાધિ દ્વારા સાચા પ્રભુમાં નિવાસ મેળવી લે છે.
ਨਾਨਕ ਨਿਰਮਲ ਨਾਦੁ ਸਬਦ ਧੁਨਿ ਸਚੁ ਰਾਮੈ ਨਾਮਿ ਸਮਾਇਦਾ ॥੧੭॥੫॥੧੭॥
હે નાનક! પછી મનમાં શબ્દની ધ્વનિથી નિર્મળ નાદ સંભળાય દે છે અને તે સાચા રામ નામમાં સમાઈ જાય છે ॥૧૭॥૫॥૧૭॥
ਮਾਰੂ ਮਹਲਾ ੧ ॥
મારુ મહેલ ૧॥
ਜਹ ਦੇਖਾ ਤਹ ਦੀਨ ਦਇਆਲਾ ॥
જ્યાં જોવ છું, ત્યાં દીનદયાળુ છે.
ਆਇ ਨ ਜਾਈ ਪ੍ਰਭੁ ਕਿਰਪਾਲਾ ॥
તે કૃપાળુ પ્રભુ ન આવે છે, ન જાય છે.
ਜੀਆ ਅੰਦਰਿ ਜੁਗਤਿ ਸਮਾਈ ਰਹਿਓ ਨਿਰਾਲਮੁ ਰਾਇਆ ॥੧॥
જીવોમાં જીવવાનો વિચાર સમાયેલ છે, પરંતુ પરમાત્મા નિર્લિપ્ત રહે છે ॥૧॥
ਜਗੁ ਤਿਸ ਕੀ ਛਾਇਆ ਜਿਸੁ ਬਾਪੁ ਨ ਮਾਇਆ ॥
આ જગત સ્વયંભૂ પ્રભુનો છાંયો છે, જેનો કોઈ બાપ તેમજ મા નથી,
ਨਾ ਤਿਸੁ ਭੈਣ ਨ ਭਰਾਉ ਕਮਾਇਆ ॥
ન તેની કોઈ બહેન છે અને ન તો તેને કોઈ ભાઈ બનાવ્યો.
ਨਾ ਤਿਸੁ ਓਪਤਿ ਖਪਤਿ ਕੁਲ ਜਾਤੀ ਓਹੁ ਅਜਰਾਵਰੁ ਮਨਿ ਭਾਇਆ ॥੨॥
ન તેનો જન્મ થાય છે, ન તો તે મૃત્યુને પ્રાપ્ત થાય છે, તેનું કોઈ કુળ-જાતિ પણ નથી, તેથી તે અજર-અમર પ્રભુ જ મનને ગમ્યો છે ॥૨॥
ਤੂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਨਾਹੀ ਸਿਰਿ ਕਾਲਾ ॥
હે પરમાત્મા! તું કાલાતીત છે, તારા માથા પર કાળનો કોઈ ભય નથી.
ਤੂ ਪੁਰਖੁ ਅਲੇਖ ਅਗੰਮ ਨਿਰਾਲਾ ॥
તું પરમપુરુષ છે, કર્મોના લેખથી રહિત છો, જીવોની પહોંચથી ઉપર તેમજ જગતથી નિરાળા છો.
ਸਤ ਸੰਤੋਖਿ ਸਬਦਿ ਅਤਿ ਸੀਤਲੁ ਸਹਜ ਭਾਇ ਲਿਵ ਲਾਇਆ ॥੩॥
જેને શ્રદ્ધા-ભાવનાથી ધ્યાન લગાવ્યું છે, શબ્દ દ્વારા તેના મનમાં સત્ય, સંતોષ તેમજ શાંતિ ઉત્પન્ન થઈ ગઈ છે ॥૩॥
ਤ੍ਰੈ ਵਰਤਾਇ ਚਉਥੈ ਘਰਿ ਵਾਸਾ ॥
સંસારમાં ત્રિગુણોનો ફેલાવ કરીને તું તરુણાવસ્થામાં રહે છે,
ਕਾਲ ਬਿਕਾਲ ਕੀਏ ਇਕ ਗ੍ਰਾਸਾ ॥
તે વિકરાળ કાળને ખોરાક બનાવી લીધો.
ਨਿਰਮਲ ਜੋਤਿ ਸਰਬ ਜਗਜੀਵਨੁ ਗੁਰਿ ਅਨਹਦ ਸਬਦਿ ਦਿਖਾਇਆ ॥੪॥
હે સંસારના જીવનદાતા! તારો નિર્મળ પ્રકાશ બધામાં વ્યાપ્ત છે અને ગુરુએ અનહદ શબ્દ દ્વારા તારા દર્શન કરાવી દીધા છે ॥૪॥
ਊਤਮ ਜਨ ਸੰਤ ਭਲੇ ਹਰਿ ਪਿਆਰੇ ॥
હે પ્રેમાળ પ્રભુ! તારા સંતજન સારા તેમજ ઉત્તમ છે,
ਹਰਿ ਰਸ ਮਾਤੇ ਪਾਰਿ ਉਤਾਰੇ ॥
તે હરિ રસમાં મસ્ત થઈને પાર થઈ ગયા છે.
ਨਾਨਕ ਰੇਣ ਸੰਤ ਜਨ ਸੰਗਤਿ ਹਰਿ ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਪਾਇਆ ॥੫॥
નાનક તો તે સંતજનોની ચરણરજ બની ચૂક્યો છે અને ગુરુની કૃપાથી તેની સંગતિમાં પ્રભુને મેળવ્યો છે ॥૫॥
ਤੂ ਅੰਤਰਜਾਮੀ ਜੀਅ ਸਭਿ ਤੇਰੇ ॥
તું અંતરયામી છે, બધા જીવ તારી રચના છે.