Page 1028
ਸਤਿਗੁਰੁ ਦਾਤਾ ਮੁਕਤਿ ਕਰਾਏ ॥
સદ્દગુરુ જ દાતા છે, તે જ જીવની મુક્તિ કરાવે છે.
ਸਭਿ ਰੋਗ ਗਵਾਏ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਰਸੁ ਪਾਏ ॥
તે મુખમાં નામ અમૃત નાખીને બધા રોગ દૂર કરી દે છે.
ਜਮੁ ਜਾਗਾਤਿ ਨਾਹੀ ਕਰੁ ਲਾਗੈ ਜਿਸੁ ਅਗਨਿ ਬੁਝੀ ਠਰੁ ਸੀਨਾ ਹੇ ॥੫॥
જેની તૃષ્ણાગ્નિ ઠરી ગઈ છે, છાતી ઠંડી થઈ ગઈ છે, યમરૂપી અધિકારી તેના પર કોઈ કર વેરો લગાવતો નથી ॥૫॥
ਕਾਇਆ ਹੰਸ ਪ੍ਰੀਤਿ ਬਹੁ ਧਾਰੀ ॥
આત્મારૂપી હંસ શરીરથી ખુબ પ્રેમ લગાવી લે છે.
ਓਹੁ ਜੋਗੀ ਪੁਰਖੁ ਓਹ ਸੁੰਦਰਿ ਨਾਰੀ ॥
આત્મા એક યોગી પુરુષ સમાન છે અને આ શરીર એક સુંદર નારી સમાન છે.
ਅਹਿਨਿਸਿ ਭੋਗੈ ਚੋਜ ਬਿਨੋਦੀ ਉਠਿ ਚਲਤੈ ਮਤਾ ਨ ਕੀਨਾ ਹੇ ॥੬॥
આત્મારૂપી યોગી શરીરરૂપી નારીને દિવસ-રાત ભોગતો રહે છે, તેનાથી ખુબ આનંદ-વિનોદ કરે છે પરંતુ સંસારથી જતા સમયે તેનાથી કોઈ સલાહ કરતું નથી ॥૬॥
ਸ੍ਰਿਸਟਿ ਉਪਾਇ ਰਹੇ ਪ੍ਰਭ ਛਾਜੈ ॥
સૃષ્ટિ ઉત્પન્ન કરીને પ્રભુ આમ વ્યાપ્ત થઈ રહ્યો છે અને
ਪਉਣ ਪਾਣੀ ਬੈਸੰਤਰੁ ਗਾਜੈ ॥
તે પવન, પાણી તેમજ આગના રૂપમાં પ્રગટ થઈ રહ્યું છે.
ਮਨੂਆ ਡੋਲੈ ਦੂਤ ਸੰਗਤਿ ਮਿਲਿ ਸੋ ਪਾਏ ਜੋ ਕਿਛੁ ਕੀਨਾ ਹੇ ॥੭॥
પરંતુ કામાદિત દુતોની સંગતમાં મળીને મનુષ્યનું મન ડોલતું રહે છે અને પોતાના કરેલ કર્મોનું જ ફળ પ્રાપ્ત કરે છે ॥૭॥
ਨਾਮੁ ਵਿਸਾਰਿ ਦੋਖ ਦੁਖ ਸਹੀਐ ॥
તે પરમાત્માના નામને ભુલાવીને કરેલ દોષનું દુઃખ સહન કરતો રહે છે.
ਹੁਕਮੁ ਭਇਆ ਚਲਣਾ ਕਿਉ ਰਹੀਐ ॥
જયારે પ્રભુનો હુકમ થઈ ગયો તો પછી જીવ અહીં ચાલવાથી કેમ રહી શકે છે.
ਨਰਕ ਕੂਪ ਮਹਿ ਗੋਤੇ ਖਾਵੈ ਜਿਉ ਜਲ ਤੇ ਬਾਹਰਿ ਮੀਨਾ ਹੇ ॥੮॥
જેમ જળથી વિહીન માછલી તડપે છે, તેમ જ જીવ યમપુરીમાં જઈને નર્ક-કુંડમાં ગોથાં ખાય છે ॥૮॥
ਚਉਰਾਸੀਹ ਨਰਕ ਸਾਕਤੁ ਭੋਗਾਈਐ ॥
શાકત મનુષ્ય ચોર્યાસી લાખ યોની-ચક્રનું નર્ક ભોગવે છે.
ਜੈਸਾ ਕੀਚੈ ਤੈਸੋ ਪਾਈਐ ॥
તે જેવું કર્મ કરે છે, તેવું જ ફળ પ્રાપ્ત કરે છે.
ਸਤਿਗੁਰ ਬਾਝਹੁ ਮੁਕਤਿ ਨ ਹੋਈ ਕਿਰਤਿ ਬਾਧਾ ਗ੍ਰਸਿ ਦੀਨਾ ਹੇ ॥੯॥
ગુરુ વગર તેની મુક્તિ થતી નથી, કર્મોમાં બંધાઈ હોવાને કારણે યમ તેને જકડી લે છે ॥૯॥
ਖੰਡੇ ਧਾਰ ਗਲੀ ਅਤਿ ਭੀੜੀ ॥
યમના રસ્તામાં તેને આવી ગલીમાંથી પસાર થવું પડે છે જે તલવારની ધારની જેમ ખૂબ જ હેરાન તેમજ સંકુચિત છે.
ਲੇਖਾ ਲੀਜੈ ਤਿਲ ਜਿਉ ਪੀੜੀ ॥
જેમ તલોને તેલ મિલમાં પીસવામાં આવે છે, તેવી જ રીતે કર્મોનો હિસાબ કરવામાં આવે છે.
ਮਾਤ ਪਿਤਾ ਕਲਤ੍ਰ ਸੁਤ ਬੇਲੀ ਨਾਹੀ ਬਿਨੁ ਹਰਿ ਰਸ ਮੁਕਤਿ ਨ ਕੀਨਾ ਹੇ ॥੧੦॥
ત્યાં માતા-પિતા, પત્ની-પુત્ર, મિત્ર કોઈ પણ સાથે હોતું નથી, હરિ-નામરૂપી રસ પીધા વગર મુક્તિ મળતી નથી ॥૧૦॥
ਮੀਤ ਸਖੇ ਕੇਤੇ ਜਗ ਮਾਹੀ ॥
જગતમાં ભલે કેટલાય તેમજ મિત્ર હોય પરંતુ
ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਪਰਮੇਸਰ ਕੋਈ ਨਾਹੀ ॥
ગુરુ-પરમેશ્વર વગર અંતકાળ કોઈ પણ મદદગાર થતું નથી.
ਗੁਰ ਕੀ ਸੇਵਾ ਮੁਕਤਿ ਪਰਾਇਣਿ ਅਨਦਿਨੁ ਕੀਰਤਨੁ ਕੀਨਾ ਹੇ ॥੧੧॥
ગુરુની સેવા જ મુક્તિનું સાધન છે અને સાથે જ જેને રાત-દિવસ પરમાત્માનું સંકીર્તન કર્યું છે ॥૧૧॥
ਕੂੜੁ ਛੋਡਿ ਸਾਚੇ ਕਉ ਧਾਵਹੁ ॥
અસત્યને છોડીને સત્યને મેળવવાનો પ્રયત્ન કરો અને
ਜੋ ਇਛਹੁ ਸੋਈ ਫਲੁ ਪਾਵਹੁ ॥
આ રીતે મનવાંછિત ફળ મેળવી લે.
ਸਾਚ ਵਖਰ ਕੇ ਵਾਪਾਰੀ ਵਿਰਲੇ ਲੈ ਲਾਹਾ ਸਉਦਾ ਕੀਨਾ ਹੇ ॥੧੨॥
જગતમાં સત્ય-નામરૂપી સૌદાનો વ્યાપારી દુર્લભ જ છે, જેને નામરૂપી નફો પ્રાપ્ત કરીને આ સૌદો કર્યો છે ॥૧૨॥
ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਵਖਰੁ ਲੈ ਚਲਹੁ ॥
હરિ-નામરૂપી સૌદો સાથે લઈને જા અને
ਦਰਸਨੁ ਪਾਵਹੁ ਸਹਜਿ ਮਹਲਹੁ ॥
સરળ જ સત્યના ધામ પર પહોંચીને પ્રભુના દર્શન પ્રાપ્ત કરી લે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਖੋਜਿ ਲਹਹਿ ਜਨ ਪੂਰੇ ਇਉ ਸਮਦਰਸੀ ਚੀਨਾ ਹੇ ॥੧੩॥
ગુરુમુખ સંપૂર્ણ પુરુષોએ પરમ-સત્યને શોધી લીધું છે અને તે નિરંકારને સમદર્શીના રૂપમાં ઓળખી લીધો છે ॥૧૩॥
ਪ੍ਰਭ ਬੇਅੰਤ ਗੁਰਮਤਿ ਕੋ ਪਾਵਹਿ ॥
કોઈ દુર્લભ જ ગુરુ મત પ્રમાણે અનંત પ્રભુને પ્રાપ્ત કરે છે,
ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਮਨ ਕਉ ਸਮਝਾਵਹਿ ॥
તે ગુરુના શબ્દ દ્વારા મનને સમજે છે.
ਸਤਿਗੁਰ ਕੀ ਬਾਣੀ ਸਤਿ ਸਤਿ ਕਰਿ ਮਾਨਹੁ ਇਉ ਆਤਮ ਰਾਮੈ ਲੀਨਾ ਹੇ ॥੧੪॥
સદ્દગુરૂની વાણીને સત્ય માનો, આ રીતે પ્રભુમાં લીન થઈ શકાય છે ॥૧૪॥
ਨਾਰਦ ਸਾਰਦ ਸੇਵਕ ਤੇਰੇ ॥
હે પ્રભુ! દેવર્ષિ નારદ તેમજ વિદ્યાની દેવી સરસ્વતી તારા જ ઉપાસક છે,
ਤ੍ਰਿਭਵਣਿ ਸੇਵਕ ਵਡਹੁ ਵਡੇਰੇ ॥
આકાશ, પાતાળ તેમજ પૃથ્વી આ ત્રણેય લોકમાં મોટા-મોટા સંત મહાત્મા, દેવી-દેવતા વગેરે તારી પૂજામાં લીન છે.
ਸਭ ਤੇਰੀ ਕੁਦਰਤਿ ਤੂ ਸਿਰਿ ਸਿਰਿ ਦਾਤਾ ਸਭੁ ਤੇਰੋ ਕਾਰਣੁ ਕੀਨਾ ਹੇ ॥੧੫॥
આ આખી કુદરત તારી જ રચના છે, તું બધાનો દાતા છે અને બધું તારી મરજીથી થઈ રહ્યું છે ॥૧૫॥
ਇਕਿ ਦਰਿ ਸੇਵਹਿ ਦਰਦੁ ਵਞਾਏ ॥
કેટલાય જીવ તારા ઓટલા પર તારી સ્તુતિ કરતા પોતાનું દુઃખ-ઇજા દૂર કરી રહ્યા છે.
ਓਇ ਦਰਗਹ ਪੈਧੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਛਡਾਏ ॥
સદ્દગુરુ તેને બંધનોથી મુક્ત કરાવે છે અને તે સત્યના દરબારમાં નમ્ર થાય છે.
ਹਉਮੈ ਬੰਧਨ ਸਤਿਗੁਰਿ ਤੋੜੇ ਚਿਤੁ ਚੰਚਲੁ ਚਲਣਿ ਨ ਦੀਨਾ ਹੇ ॥੧੬॥
સદ્દગુરુ તેના અહમનાં બંધનોને તોડી દે છે અને તેનું ચંચળ મન અહીં-તહીં ભટકતું નથી ॥૧૬॥
ਸਤਿਗੁਰ ਮਿਲਹੁ ਚੀਨਹੁ ਬਿਧਿ ਸਾਈ ॥
સદ્દગુરુથી મળ અને તેનાથી આવી વિધિ ઓળખી લે,
ਜਿਤੁ ਪ੍ਰਭੁ ਪਾਵਹੁ ਗਣਤ ਨ ਕਾਈ ॥
જેનાથી પ્રભુ પ્રાપ્ત થઈ જાય અને કર્મોનો હિસાબ-કિતાબ મટી જાય.
ਹਉਮੈ ਮਾਰਿ ਕਰਹੁ ਗੁਰ ਸੇਵਾ ਜਨ ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਰੰਗਿ ਭੀਨਾ ਹੇ ॥੧੭॥੨॥੮॥
પોતાના અહંને મટાડીને ગુરુની સેવા કર; નાનક તો પરમાત્માના પ્રેમ-રંગમાં પલળી ગયો છે ॥૧૭॥૨॥૮॥
ਮਾਰੂ ਮਹਲਾ ੧ ॥
મારુ મહેલ ૧॥
ਅਸੁਰ ਸਘਾਰਣ ਰਾਮੁ ਹਮਾਰਾ ॥
પ્રભુ પાપરૂપી અસુરોનો સંહાર કરનાર છે;
ਘਟਿ ਘਟਿ ਰਮਈਆ ਰਾਮੁ ਪਿਆਰਾ ॥
તે પ્રેમાળ પ્રભુ બધા જીવોમાં સમાયેલ છે.
ਨਾਲੇ ਅਲਖੁ ਨ ਲਖੀਐ ਮੂਲੇ ਗੁਰਮੁਖਿ ਲਿਖੁ ਵੀਚਾਰਾ ਹੇ ॥੧॥
તે અદ્રશ્ય રૂપમાં સાથે જ છે, પરંતુ તેના દર્શન તેમજ સમજ જરા પણ થતી નથી અને ગુરુની નજીકમાં ચિંતનથી જ પ્રાપ્તિ થાય છે ॥૧॥
ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਾਧੂ ਸਰਣਿ ਤੁਮਾਰੀ ॥
જે સાધુ ગુરુમુખ તારી શરણમાં આવ્યો છે,