Page 2
ਗਾਵੈ ਕੋ ਵੇਖੈ ਹਾਦਰਾ ਹਦੂਰਿ ॥
कतिले उहाँलाई उहाँका रूपले चिनेर उहाँको महिमा गाउँछन्।
ਕਥਨਾ ਕਥੀ ਨ ਆਵੈ ਤੋਟਿ ॥
अनेकौंले उनको किर्तीको बारेमा भनेका छन् तर पनि भनेर सकिएको छैन।
ਕਥਿ ਕਥਿ ਕਥੀ ਕੋਟੀ ਕੋਟਿ ਕੋਟਿ ॥
करोडौं जीवहरूले उनका गुणहरूका विषयमा बताएका छन्, तर पनि उनको वास्तविक रूप पत्ता लगाउन सकिएको छैन।
ਦੇਦਾ ਦੇ ਲੈਦੇ ਥਕਿ ਪਾਹਿ ॥
अकाल-पुरख दाता बनेर, उनले जीवलाई भौतिक पदार्थहरू (निरन्तर) दिइरहन्छन्, (तर) जीवले यो लिँदा थकित हुन्छ।
ਜੁਗਾ ਜੁਗੰਤਰਿ ਖਾਹੀ ਖਾਹਿ ॥
सम्पूर्ण जीवले युगौं-युगदेखि यी पदार्थहरूको भोग गर्दैआएका छन्।
ਹੁਕਮੀ ਹੁਕਮੁ ਚਲਾਏ ਰਾਹੁ ॥
आदेशक गर्ने निरंकारको इच्छाद्वारा नै (सम्पूर्ण सृष्टिको) मार्गमा हिँडिरहेका छन्।
ਨਾਨਕ ਵਿਗਸੈ ਵੇਪਰਵਾਹੁ ॥੩॥
श्री गुरु नानक देवजी सृष्टिका प्राणीहरूलाई चेतावनी दिँदै भन्नुहुन्छ कि उहाँ (यस संसारका प्राणीहरूमा) चिन्तारहित भएर (वाहेगुरु) सधैं प्रसन्न रहनुहुन्छ।
ਸਾਚਾ ਸਾਹਿਬੁ ਸਾਚੁ ਨਾਇ ਭਾਖਿਆ ਭਾਉ ਅਪਾਰੁ ॥
ती अकाल पुरख (निरंकार) आफ्ना सत्य नाउँका साथै आफु पनि सत्य हुन्, उनलाई (सत्य र सत्य) प्रेम गर्नेहरूलाई नै अनन्त भनिन्छ।
ਆਖਹਿ ਮੰਗਹਿ ਦੇਹਿ ਦੇਹਿ ਦਾਤਿ ਕਰੇ ਦਾਤਾਰੁ ॥
(समस्त देव, दैत्य, मनुष्य तथा पशु इत्यादि) जीव भनिरहन्छन्, मागिरहन्छन्(भौतिक पदार्थ) देऊ देऊ गर्दछन्, उनी दाता(परमात्मा) सबैलाई दिइरहन्छन्।
ਫੇਰਿ ਕਿ ਅਗੈ ਰਖੀਐ ਜਿਤੁ ਦਿਸੈ ਦਰਬਾਰੁ ॥
अब प्रश्न उत्पन्न हुँदछ कि( जसरी अन्य राजा-महाराजाहरूका समक्ष केही कोसेली लिएर जान्छन् त्यस्तै नै) उहाँ परिपूर्ण परमात्माका समक्ष के कोसेली लिएर जाने जसले गर्दा उनको द्वार सजिलै देख्न सकिन्छ?
ਮੁਹੌ ਕਿ ਬੋਲਣੁ ਬੋਲੀਐ ਜਿਤੁ ਸੁਣਿ ਧਰੇ ਪਿਆਰੁ ॥
हामी कस्तो प्रकारले आफ्नो जिब्रोले उहाँको प्रशंसा गर्न सक्छौं जसले गर्दा त्यो प्रशंसा सुनेपछि, ती अनन्त शक्ति (ईश्वर) ले हामीलाई प्रेम र भेटीहरू गरुन्?
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲਾ ਸਚੁ ਨਾਉ ਵਡਿਆਈ ਵੀਚਾਰੁ ॥
यसको उत्तर गुरु महाराजले स्पष्टसँग दिएका छन् कि प्रातःकाल (अमृत वेला)मा (जुन समयमा मानिसको मन सामान्यतया सांसारिक भ्रमबाट अलग हुन्छ), त्यो सत्य नामवाला अकाल पुरखको नाम-स्मरण गर्नुहोस् अनि उहाँको महिमा गाउनुहोस्, तब मात्र हामीले उनको प्रेम प्राप्त गर्न सक्छौं।
ਕਰਮੀ ਆਵੈ ਕਪੜਾ ਨਦਰੀ ਮੋਖੁ ਦੁਆਰੁ ॥
(यसमा यदि उनको कृपा भयो भने) गुरुजी भन्नुहुन्छ कि कर्मले मात्र प्राणीलाई यो शरीर रूपी बस्त्र अर्थात् मानव जीवन प्राप्त हुन्छ, यसबाट मुक्ति पाइन्न, मोक्ष प्राप्त गर्नका लागि उनको कृपामयी दृष्टि चाहिन्छ।
ਨਾਨਕ ਏਵੈ ਜਾਣੀਐ ਸਭੁ ਆਪੇ ਸਚਿਆਰੁ ॥੪॥
हे नानक! सत्य स्वरूप निरंकार नै सर्वस्व हुन् भन्ने अनुभूतिलाई स्वीकार गर्नुहोस्, यसले मानिसका सबै सन्देहहरू हटाउनेछ।
ਥਾਪਿਆ ਨ ਜਾਇ ਕੀਤਾ ਨ ਹੋਇ ॥
ईश्वरलाई कसैले पनि मूर्त रूपमा स्थापित गर्न सक्दैन, न त उनलाई बनाउन नै सकिन्छ।
ਆਪੇ ਆਪਿ ਨਿਰੰਜਨੁ ਸੋਇ ॥
उनी मायातित भई स्वयम् नै प्रकाशमान छन्।
ਜਿਨਿ ਸੇਵਿਆ ਤਿਨਿ ਪਾਇਆ ਮਾਨੁ ॥
जुन मानवले ती ईस्वरको नाम-स्मरण गरेको छ, उसैले उनको दरबारमा सम्मान प्राप्त गरेको छ।
ਨਾਨਕ ਗਾਵੀਐ ਗੁਣੀ ਨਿਧਾਨੁ ॥
श्री गुरु नानक देवजीको भनाइ छ कि ती गुणहरूको भण्डार निरंकारको आराधना गर्न पर्दछ।
ਗਾਵੀਐ ਸੁਣੀਐ ਮਨਿ ਰਖੀਐ ਭਾਉ ॥
उनको गुणगान गर्दै, प्रशंसा सुन्दै आफ्नो हृदयमा उनीप्रति श्रद्धा धारण गरौं।
ਦੁਖੁ ਪਰਹਰਿ ਸੁਖੁ ਘਰਿ ਲੈ ਜਾਇ ॥
यसो गर्नाले दुःखहरू नाश भएर घरमा सुखको बास हुँदछ।
ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਾਦੰ ਗੁਰਮੁਖਿ ਵੇਦੰ ਗੁਰਮੁਖਿ ਰਹਿਆ ਸਮਾਈ ॥
गुरूको मुखबाट निस्केको शब्द नै वेदहरूको ज्ञान हो, त्यही उपदेशरूपी ज्ञान सबै ठाउँमा विद्यमान छ।
ਗੁਰੁ ਈਸਰੁ ਗੁਰੁ ਗੋਰਖੁ ਬਰਮਾ ਗੁਰੁ ਪਾਰਬਤੀ ਮਾਈ ॥
गुरु नै शिव, विष्णु, ब्रह्मा अनि माता पार्वती हुन्, किनभने गुरु परम शक्ति हुन्।
ਜੇ ਹਉ ਜਾਣਾ ਆਖਾ ਨਾਹੀ ਕਹਣਾ ਕਥਨੁ ਨ ਜਾਈ ॥
यदि म ती सर्वगुण स्वरूप परमात्माको बारेमा जान्दछु भने पनि बताउन सक्तिन किन कि उनको बारेमा भन्न नै सकिन्न।श्री गुरुनानक देवजीको भनाइ छ कि ती सर्वगुण स्वरूप परम पिता परमेश्वरलाई आफ्नो वाणीद्वारा व्यक्त गर्न सकिन्न किन कि उनको महिमा अपरम्पार छ उनको वर्णन हाम्रो सुक्ष्म बुद्धिद्वारा गर्न सकिन्न।
ਗੁਰਾ ਇਕ ਦੇਹਿ ਬੁਝਾਈ ॥
हे साँचो गुरु! मलाई केवल यही बुद्धि दिनुहोस् कि
ਸਭਨਾ ਜੀਆ ਕਾ ਇਕੁ ਦਾਤਾ ਸੋ ਮੈ ਵਿਸਰਿ ਨ ਜਾਈ ॥੫॥
समस्त प्राणीहरूको जो एक मात्र दाता हुनुहुन्छ, म कहिले पनि उनलाई नभुलूँ।।५।।
ਤੀਰਥਿ ਨਾਵਾ ਜੇ ਤਿਸੁ ਭਾਵਾ ਵਿਣੁ ਭਾਣੇ ਕਿ ਨਾਇ ਕਰੀ ॥
तीर्थ-स्नान पनि तब मात्र गर्न सकिन्छ यदि यो गर्न उनलाई स्वीकार्य हुन्छ, ती अकाल पुरखको इच्छा बिना मैले तीर्थ-स्नान गरेर पनि के गर्नु, किन भने यी सब अर्थहिन नै त हुन्छन्।
ਜੇਤੀ ਸਿਰਠਿ ਉਪਾਈ ਵੇਖਾ ਵਿਣੁ ਕਰਮਾ ਕਿ ਮਿਲੈ ਲਈ ॥
म ती रचयिताले सृष्टि गरेका जति पनि सृष्टि देख्दछु, तीमध्ये कर्म बिना न कुनै जीवले केही प्राप्त गर्न सक्दछ न त उसलाई केही प्राप्त हुँदछ।
ਮਤਿ ਵਿਚਿ ਰਤਨ ਜਵਾਹਰ ਮਾਣਿਕ ਜੇ ਇਕ ਗੁਰ ਕੀ ਸਿਖ ਸੁਣੀ ॥
यदि साँचो गुरूका एक मात्र ज्ञान ग्रहण गरियो भने मानव जीवन बुद्धि रत्न, जवाहर वा मणिक्यजस्ता पदार्थहरूले परिपूर्ण हुनेछ।यदि हामीले गुरुद्वारा प्राप्त ज्ञानलाई आफ्नो जीवनमा धारण गऱ्यौँ भने हाम्रो बुद्धि हिरा-मोतीजस्ता पदार्थले परिपूर्ण हुन्छ भाव हिरा मणिक्यजस्ता शोभनीय पदार्थजस्ता हाम्रो जीवन पनि शोभायमान हुनेछ।
ਗੁਰਾ ਇਕ ਦੇਹਿ ਬੁਝਾਈ ॥
हे गुरू जी! मलाई यहि ज्ञान दिनुहोस् कि
ਸਭਨਾ ਜੀਆ ਕਾ ਇਕੁ ਦਾਤਾ ਸੋ ਮੈ ਵਿਸਰਿ ਨ ਜਾਈ ॥੬॥
सृष्टिका समस्त प्राणिहरूको दाता निरंकार मदेखि हराएर नजाउन्।।६।।
ਜੇ ਜੁਗ ਚਾਰੇ ਆਰਜਾ ਹੋਰ ਦਸੂਣੀ ਹੋਇ ॥
यदि कुनै मानिस अथवा योगीले योग-साधना गरेर चार युग दस गुणा अधिक, अर्थात् चालीस युगको आयु पाए।
ਨਵਾ ਖੰਡਾ ਵਿਚਿ ਜਾਣੀਐ ਨਾਲਿ ਚਲੈ ਸਭੁ ਕੋਇ ॥
नौ खण्डहरू (पौराणिक धर्म-ग्रन्थहरूमा वर्णित इलावर्त, किंपुरुष, भद्र, भरत, केतुमाल, हरि, हिरण्य, रम्यक अनि कुरु) मा उनको कीर्ति होस्, सबै उनको सम्मानमा एकसाथ चलुन्।
ਚੰਗਾ ਨਾਉ ਰਖਾਇ ਕੈ ਜਸੁ ਕੀਰਤਿ ਜਗਿ ਲੇਇ ॥
संसारमा प्रख्यात पुरुष बनेर आफ्नो रुपको गान गराइरहनु।
ਜੇ ਤਿਸੁ ਨਦਰਿ ਨ ਆਵਈ ਤ ਵਾਤ ਨ ਪੁਛੈ ਕੇ ॥
यदि अकाल पुरखको कृपादृष्टिमा त्यो मनुष्य आएन भने कसैले पनि उसको क्षमा माग्नु हुँदैन।
ਕੀਟਾ ਅੰਦਰਿ ਕੀਟੁ ਕਰਿ ਦੋਸੀ ਦੋਸੁ ਧਰੇ ॥
यति वैभव तथा मान-सम्मान भएर पनि यस्ता मानिस परमात्माका समक्ष किटानुहरूमा सानो किट अर्थात् अत्यन्त अधम मानिन्छ, दोषयुक्त मानिस पनि उसलाई दोषी सम्झन्छ।
ਨਾਨਕ ਨਿਰਗੁਣਿ ਗੁਣੁ ਕਰੇ ਗੁਣਵੰਤਿਆ ਗੁਣੁ ਦੇ ॥
गुरुनानकजीको भानाइ छ कि त्यो असीम-शक्ति निरंकारले गुणहीन मानिसलाई गुण प्रदान गर्दछन् अनि गुणी मानिसहरूलाई अतिरिक्त गुणवान बनाउँदछन्।
ਤੇਹਾ ਕੋਇ ਨ ਸੁਝਈ ਜਿ ਤਿਸੁ ਗੁਣੁ ਕੋਇ ਕਰੇ ॥੭॥
तर यस्तो कोही पनि अरू देखिँदैन, जो ती गुणहरूले परिपूर्ण परमात्मालाई कुनै गुण प्रदान गर्न सकोस्।।७।।
ਸੁਣਿਐ ਸਿਧ ਪੀਰ ਸੁਰਿ ਨਾਥ ॥
परमात्माको नाम सुन्नु, अर्थात् उनको कीर्तिमा अफ्नो हृदय लगाउनका कारण नै सिद्ध, पीर, देव तथा नाथ इत्यादि परम-पद प्राप्त गरिएको हो।
ਸੁਣਿਐ ਧਰਤਿ ਧਵਲ ਆਕਾਸ ॥
नाम सुन्दा पृथ्वीको ज्ञान प्राप्त हुन्छ, यसलाई धारण गर्ने वृष (पौराणिक शास्त्रअनुसार जसले धौला साँढे आफ्नो सिङमा अडाएको हुन्छ) र आकाशको स्थिरताको शक्ति प्राप्त हुन्छ ।
ਸੁਣਿਐ ਦੀਪ ਲੋਅ ਪਾਤਾਲ ॥
नाम सुन्नाले शाल्मलि, क्रौन्च, जम्बू, पालक आदि सप्त द्वीप, भूः भवः स्वः आदि चौध लोक तथा अतल, वितल, सुतल आदि सात पातालहरूको व्यापकता प्राप्त हुन्छ।
ਸੁਣਿਐ ਪੋਹਿ ਨ ਸਕੈ ਕਾਲੁ ॥
नाम सुन्नेलाई कालले स्पर्स पनि गर्न सक्दैन।
ਨਾਨਕ ਭਗਤਾ ਸਦਾ ਵਿਗਾਸੁ ॥
हे नानक! प्रभुको भक्तमा सदैव आनन्दको प्रकाश रहन्छ।
ਸੁਣਿਐ ਦੂਖ ਪਾਪ ਕਾ ਨਾਸੁ ॥੮॥
परमात्माको नाम सुनेपछि समस्त दुःख वा दुष्कर्महरूको नाश हुन्छ।
ਸੁਣਿਐ ਈਸਰੁ ਬਰਮਾ ਇੰਦੁ ॥
परमात्माको नाम सुन्दा नै शिव, ब्रहमा तथा इन्द्र आदि पदवी प्राप्त गर्न सकिन्छ।
ਸੁਣਿਐ ਮੁਖਿ ਸਾਲਾਹਣ ਮੰਦੁ ॥
निम्न स्तरका मानिसहरू अर्थात् नराम्रो कर्म गर्नेहरू पनि नाम सुन्दा मात्रै प्रशंसाको योग्य बन्छन्।
ਸੁਣਿਐ ਜੋਗ ਜੁਗਤਿ ਤਨਿ ਭੇਦ ॥
नामको साथ सङ्गत गर्नाले योगादि तथा शरीरको विशुद्ध छ चक्र, रत्नपुरक, मूलाधार आदिको रहस्य बोध हुन्छ ।
ਸੁਣਿਐ ਸਾਸਤ ਸਿਮ੍ਰਿਤਿ ਵੇਦ ॥
नाम सुन्नाले छ- शास्त्र(सांख्य, योग, न्याय आदि) सत्ताइस स्मृतिहरू( मनु, याज्ञवत्कय स्मृति अदि) तथा चारै वेदका ज्ञान उपलब्ध हुन्छन्।
ਨਾਨਕ ਭਗਤਾ ਸਦਾ ਵਿਗਾਸੁ ॥
हे नानक! सन्त जनहरूको हृदयमा सदैव अनन्दको प्रकाश रहन्छ।