Page 291
ਆਪਨ ਖੇਲੁ ਆਪਿ ਵਰਤੀਜਾ ॥
ହେ ନାନକ! (ଜଗତ ରୂପୀ) ନିଜର ଖେଳ ପ୍ରଭୁ ସ୍ଵୟଂ ରଚିଛନ୍ତି,
ਨਾਨਕ ਕਰਨੈਹਾਰੁ ਨ ਦੂਜਾ ॥੧॥
ତାହାଙ୍କ ବିନା ଏହି ଖେଳକୁ ବନାଇବାବାଲା ଆଉ କେହି ନାହିଁ। ॥1॥
ਜਬ ਹੋਵਤ ਪ੍ਰਭ ਕੇਵਲ ਧਨੀ ॥
ଯେବେ ମାଲିକ ପ୍ରଭୁ କେବଳ (ସ୍ଵୟଂ) ଥିଲେ,
ਤਬ ਬੰਧ ਮੁਕਤਿ ਕਹੁ ਕਿਸ ਕਉ ਗਨੀ ॥
ତାହାହେଲେ କୁହ, କାହାକୁ ବନ୍ଧନରେ ଛନ୍ଦି ହୋଇଥିବା ଆଉ କାହାକୁ ମୁକ୍ତ ଭାବିବା?
ਜਬ ਏਕਹਿ ਹਰਿ ਅਗਮ ਅਪਾਰ ॥
ଯେବେ ଅଗମ୍ୟ ଆଉ ଅନନ୍ତ ପ୍ରଭୁ ଏକ ସ୍ଵୟଂ ହିଁ ଥିଲେ,
ਤਬ ਨਰਕ ਸੁਰਗ ਕਹੁ ਕਉਨ ਅਉਤਾਰ ॥
ତାହାହେଲେ କୁହ, ନର୍କ ଆଉ ସ୍ଵରଗକୁ ଆସିବା ପାଇଁ କେଉଁ ଜୀବ ଥିଲେ?
ਜਬ ਨਿਰਗੁਨ ਪ੍ਰਭ ਸਹਜ ਸੁਭਾਇ ॥
ଯେବେ ପରମାତ୍ମା ସହଜାତ ସ୍ବଭାବରେ ହିଁ ପ୍ରଭୁ ନିର୍ଗୁଣ ଥିଲେ
ਤਬ ਸਿਵ ਸਕਤਿ ਕਹਹੁ ਕਿਤੁ ਠਾਇ ॥
ତାହାହେଲେ କୁହ, ଶିବ-ଶକ୍ତି କେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ଥିଲେ?
ਜਬ ਆਪਹਿ ਆਪਿ ਅਪਨੀ ਜੋਤਿ ਧਰੈ ॥
ଯେବେ ପ୍ରଭୁ ନିଜେ ହିଁ ନିଜର ଜ୍ୟୋତି ଜାଳି ବସିଥିଲେ
ਤਬ ਕਵਨ ਨਿਡਰੁ ਕਵਨ ਕਤ ਡਰੈ ॥
ସେତେବେଳେ କେଉଁ ନିର୍ଭୀକ ଥିଲେ ଆଉ କିଏ କାହାକୁ ଡରୁଥିଲେ?
ਆਪਨ ਚਲਿਤ ਆਪਿ ਕਰਨੈਹਾਰ ॥
ହେ ନାନକ! ଅକାଳ-ପୁରୁଷ ଅଗମ୍ୟ ଆଉ ଅନନ୍ତ ଅଟନ୍ତି
ਨਾਨਕ ਠਾਕੁਰ ਅਗਮ ਅਪਾਰ ॥੨॥
ନିଜର ତମାସା ନିଜେ ହିଁ କରିବାବାଲା ଅଟନ୍ତି।॥2॥
ਅਬਿਨਾਸੀ ਸੁਖ ਆਪਨ ਆਸਨ ॥
ଯେବେ ଅକାଳ-ପୁରୁଷ ନିଜ ମଉଜରେ ନିଜେ ହିଁ ସ୍ଵରୂପରେ ବସିଥିଲେ
ਤਹ ਜਨਮ ਮਰਨ ਕਹੁ ਕਹਾ ਬਿਨਾਸਨ ॥
ତାହାହେଲେ କୁହ, ଜନ୍ମ ହେବା, ମରିବା ଓ ମୃତ୍ୟୁ କେଉଁଠି ଥିଲା?
ਜਬ ਪੂਰਨ ਕਰਤਾ ਪ੍ਰਭੁ ਸੋਇ ॥
ଯେବେ କର୍ତ୍ତା ପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରଭୁ ନିଜେ ହିଁ ଥିଲେ
ਤਬ ਜਮ ਕੀ ਤ੍ਰਾਸ ਕਹਹੁ ਕਿਸੁ ਹੋਇ ॥
ତେବେ କୁହ, ମୃତ୍ୟୁର ଡର କାହାକୁ ହୋଇପାରିଥାନ୍ତା?
ਜਬ ਅਬਿਗਤ ਅਗੋਚਰ ਪ੍ਰਭ ਏਕਾ ॥
ଯେବେ ଅଦୃଶ୍ୟ ଆଉ ଅଗୋଚର ପ୍ରଭୁ ଏକ ନିଜେ ହିଁ ଥିଲେ
ਤਬ ਚਿਤ੍ਰ ਗੁਪਤ ਕਿਸੁ ਪੂਛਤ ਲੇਖਾ ॥
ତେବେ ଚିତ୍ରଗୁପ୍ତ କାହାର ଲେଖା ପଚାରିପାରିଥାନ୍ତା?
ਜਬ ਨਾਥ ਨਿਰੰਜਨ ਅਗੋਚਰ ਅਗਾਧੇ ॥
ଯେବେ ମାଲିକ ମାୟା ରହିତ ଅଥଳ ଅଗୋଚର ସ୍ଵୟଂ ହିଁ ଥିଲେ
ਤਬ ਕਉਨ ਛੁਟੇ ਕਉਨ ਬੰਧਨ ਬਾਧੇ ॥
ତାହାହେଲେ କିଏ ମାୟାର ବନ୍ଧନରୁ ମୁକ୍ତ ଥିଲେ ଆଉ କିଏ ମାୟାର ବନ୍ଧନରେ ଛନ୍ଦି ହୋଇଥିଲେ?
ਆਪਨ ਆਪ ਆਪ ਹੀ ਅਚਰਜਾ ॥
ସେହି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟଜନକ ପ୍ରଭୁ ନିଜ ଭଳି ନିଜେ ହିଁ ଅଟେ
ਨਾਨਕ ਆਪਨ ਰੂਪ ਆਪ ਹੀ ਉਪਰਜਾ ॥੩॥
ହେ ନାନକ! ନିଜର ଆକାର ସେ ନିଜେ ହିଁ ଜାତ କରିଛନ୍ତି॥3॥
ਜਹ ਨਿਰਮਲ ਪੁਰਖੁ ਪੁਰਖ ਪਤਿ ਹੋਤਾ ॥
ଯେଉଁ ଅବସ୍ଥାରେ ଜୀବଙ୍କ ପତି ନିର୍ମଳ ପ୍ରଭୁ ସ୍ଵୟଂ ହିଁ ଥିଲେ
ਤਹ ਬਿਨੁ ਮੈਲੁ ਕਹਹੁ ਕਿਆ ਧੋਤਾ ॥
ସେଠାରେ ସେ ମଇଳା ରହିତ ଥିଲେ, ତାହାହେଲେ କୁହ, ସେ କୌଣସି ମଇଳା ଧୋଇବାର ଥିଲା?
ਜਹ ਨਿਰੰਜਨ ਨਿਰੰਕਾਰ ਨਿਰਬਾਨ ॥
ଯେଉଁଠାରେ ମାୟା ରହିତ, ଆକାର ରହିତ ଆଉ ବାସନା ରହିତ ପ୍ରଭୁ ହିଁ ଥିଲେ,
ਤਹ ਕਉਨ ਕਉ ਮਾਨ ਕਉਨ ਅਭਿਮਾਨ ॥
ସେଠାରେ ଅଭିମାନ-ଅହଂକାର କାହା ପ୍ରତି ହୋଇଥାନ୍ତା?
ਜਹ ਸਰੂਪ ਕੇਵਲ ਜਗਦੀਸ ॥
ଯେଉଁଠାରେ କେବଳ ଜଗତର ମାଲିକ ଜଗଦୀଶଙ୍କର ହିଁ ଅସ୍ତିତ୍ଵ ଥିଲା,
ਤਹ ਛਲ ਛਿਦ੍ਰ ਲਗਤ ਕਹੁ ਕੀਸ ॥
ସେଠାରେ କୁହ, ଛଳନା ଆଉ ପାପ ଦ୍ଵାରା କିଏ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥାନ୍ତା?
ਜਹ ਜੋਤਿ ਸਰੂਪੀ ਜੋਤਿ ਸੰਗਿ ਸਮਾਵੈ ॥
ଯେବେ ଜ୍ୟୋତି-ରୂପ ପ୍ରଭୁ ନିଜେ ହିଁ ଜ୍ୟୋତିରେ ଲୀନ ଥିଲେ,
ਤਹ ਕਿਸਹਿ ਭੂਖ ਕਵਨੁ ਤ੍ਰਿਪਤਾਵੈ ॥
ତେବେ କାହାକୁ (ମାୟାର) କ୍ଷୁଧା ହୋଇପାରିଥାନ୍ତା ଆଉ କିଏ ତୃପ୍ତ ଥିଲା?
ਕਰਨ ਕਰਾਵਨ ਕਰਨੈਹਾਰੁ ॥
କର୍ତ୍ତା ନିଜେ ହିଁ ସବୁ କିଛି କରିବାବାଲା ଆଉ ଜୀବ ଦ୍ଵାରା କରାଇବାବାଲା ଅଟେ।
ਨਾਨਕ ਕਰਤੇ ਕਾ ਨਾਹਿ ਸੁਮਾਰੁ ॥੪॥
ହେ ନାନକ! କର୍ତ୍ତାକୁ ଅନ୍ଦାଜ କରିପାରିବା ନାହିଁ।॥4॥
ਜਬ ਅਪਨੀ ਸੋਭਾ ਆਪਨ ਸੰਗਿ ਬਨਾਈ ॥
ଯେବେ ପ୍ରଭୁ ନିଜ ଶୋଭା ନିଜ ସାଥିରେ ବନାଇଥିଲେ
ਤਬ ਕਵਨ ਮਾਇ ਬਾਪ ਮਿਤ੍ਰ ਸੁਤ ਭਾਈ ॥
ତାହାହେଲେ କିଏ ମା’, ପିତା, ମିତ୍ର, ପୁତ୍ର ଅଥବା ଭାଇ ଥିଲେ?
ਜਹ ਸਰਬ ਕਲਾ ਆਪਹਿ ਪਰਬੀਨ ॥
ଯେବେ ଅକାଳ-ପୁରୁଷ ସ୍ଵୟଂ ହିଁ ସବୁ ସାମର୍ଥ୍ୟରେ ପ୍ରବୀଣ ଥିଲେ,
ਤਹ ਬੇਦ ਕਤੇਬ ਕਹਾ ਕੋਊ ਚੀਨ ॥
ତେବେ କେଉଁଠି କେଉଁ ବେଦ (ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମ ପୁସ୍ତକ) ଆଉ କଟେବ (ମୁସଲମାନଙ୍କ ଧର୍ମ ପୁସ୍ତକ) ପଢୁଥିଲେ?
ਜਬ ਆਪਨ ਆਪੁ ਆਪਿ ਉਰਿ ਧਾਰੈ ॥
ଯେବେ ପ୍ରଭୁ ନିଜକୁ ନିଜେ ହିଁ ନିଜ ଭିତରେ ବସାଇଥିଲେ,
ਤਉ ਸਗਨ ਅਪਸਗਨ ਕਹਾ ਬੀਚਾਰੈ ॥
ଭଲ-ମନ୍ଦ ଶକୁନ (ଅପଶକୁନ) ବିଷୟରେ କିଏ ଭାବୁଥିଲେ?
ਜਹ ਆਪਨ ਊਚ ਆਪਨ ਆਪਿ ਨੇਰਾ ॥
ଯେବେ ପ୍ରଭୁ ନିଜେ ସବୁଠାରୁ ଉଚ୍ଚ ଥିଲେ ଆଉ ନିଜେ ଥିଲେ ସବୁଠାରୁ ନୀଚ
ਤਹ ਕਉਨ ਠਾਕੁਰੁ ਕਉਨੁ ਕਹੀਐ ਚੇਰਾ ॥
ତାହାହେଲେ କୁହ, ମାଲିକ କିଏ ଥିଲେ ଆଉ ସେବକ କିଏ ଥିଲେ
ਬਿਸਮਨ ਬਿਸਮ ਰਹੇ ਬਿਸਮਾਦ ॥
ମୁଁ ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଅଦ୍ଭୁତ କୌତୁକ ଦେଖି ଚକିତ ହୋଇଯାଇଛି।
ਨਾਨਕ ਅਪਨੀ ਗਤਿ ਜਾਨਹੁ ਆਪਿ ॥੫॥
ନାନକ କହନ୍ତି ଯେ ହେ ପରମେଶ୍ଵର! ନିଜର ଗତି ତୁ ସ୍ଵୟଂ ହିଁ ଜାଣିଥାଉ ॥5॥
ਜਹ ਅਛਲ ਅਛੇਦ ਅਭੇਦ ਸਮਾਇਆ ॥
ଯେଉଁ ଅବସ୍ଥାରେ ଛଳହୀନ-ଅବିନାଶୀ ଆଉ ଅଭେଦ୍ୟ ପ୍ରଭୁ (ନିଜ ଭିତରେ) ମଜ୍ଜି ହୋଇଥାନ୍ତି,
ਊਹਾ ਕਿਸਹਿ ਬਿਆਪਤ ਮਾਇਆ ॥
ସେଠାରେ ମାୟା କେମିତି ଛୁଇଁ ପାରିବ?
ਆਪਸ ਕਉ ਆਪਹਿ ਆਦੇਸੁ ॥
(ଯେବେ) ପ୍ରଭୁ ନିଜକୁ ନିଜେ ହିଁ ନମସ୍କାର କରନ୍ତି,
ਤਿਹੁ ਗੁਣ ਕਾ ਨਾਹੀ ਪਰਵੇਸੁ ॥
(ମାୟାର) ତିନି ଗୁଣର (ତାଙ୍କରି ଉପରେ) ପ୍ରଭାବ ପଡିନଥିଲା।
ਜਹ ਏਕਹਿ ਏਕ ਏਕ ਭਗਵੰਤਾ ॥
ଯେବେ ଭଗବାନ ନିଜେ ହିଁ କେବଳ ଏକ ଥିଲେ
ਤਹ ਕਉਨੁ ਅਚਿੰਤੁ ਕਿਸੁ ਲਾਗੈ ਚਿੰਤਾ ॥
ତେବେ କିଏ ବିବ୍ରତ ଥିଲେ ଆଉ କାହାକୁ କୌଣସି ଚିନ୍ତା ଲାଗୁଥିଲା?
ਜਹ ਆਪਨ ਆਪੁ ਆਪਿ ਪਤੀਆਰਾ ॥
ଯେବେ ନିଜକୁ ନିଜେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରିବାବାଲା ସ୍ଵୟଂ ପ୍ରଭୁ ହିଁ ଥିଲେ,
ਤਹ ਕਉਨੁ ਕਥੈ ਕਉਨੁ ਸੁਨਨੈਹਾਰਾ ॥
ତେବେ କିଏ କହୁଥିଲା ଆଉ କିଏ କିଏ ଶୁଣୁଥିଲା?
ਬਹੁ ਬੇਅੰਤ ਊਚ ਤੇ ਊਚਾ ॥
ହେ ନାନକ! ପ୍ରଭୁ ବଡ ଅନନ୍ତ ଅଟେ, ସବୁଠାରୁ ଉଚ୍ଚ ଅଟେ,
ਨਾਨਕ ਆਪਸ ਕਉ ਆਪਹਿ ਪਹੂਚਾ ॥੬॥
ନିଜ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନିଜେ ହିଁ ପହଞ୍ଚିବାବାଲା ଅଟେ।॥6॥
ਜਹ ਆਪਿ ਰਚਿਓ ਪਰਪੰਚੁ ਅਕਾਰੁ ॥
ଯେବେ ପ୍ରଭୁ ସ୍ଵୟଂ ଜଗତର ଖେଳ ରଚି ଦେଇଛନ୍ତି,
ਤਿਹੁ ਗੁਣ ਮਹਿ ਕੀਨੋ ਬਿਸਥਾਰੁ ॥
ଆଉ ମାୟାର ତିନି ଗୁଣର ପ୍ରସାର କରିଦେଇଛନ୍ତି,
ਪਾਪੁ ਪੁੰਨੁ ਤਹ ਭਈ ਕਹਾਵਤ ॥
ତେବେ ଏହି କଥା ଚାଲୁଅଛି ଯେ ଏହା ପାପ ଅଟେ କିମ୍ବା ପୂଣ୍ୟ ଅଟେ,